Zeytinyağında büyük fırsat

Mete Tamer OMUR
metetamer@hurriyet.com.tr

ZEYTİN ve zeytinyağı sektörü, yeni sezona tarihi rekolteyle başladı. 2022-2023 sezonunda; 421 bin ton zeytinyağı, 735 bin ton da sofralık zeytin rekoltesi bekleniyor. Sektör temsilcileri, Avrupa’da kuraklık nedeniyle zeytinyağı rekoltesinin ciddi oranda düştüğü ortamda Türkiye’ye önemli bir fırsat doğduğunu düşünüyor. Geçtiğimiz günlerde yeni sezon zeytinyağı alım fiyatını 81 TL olarak açıklayan Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği Başkanı Hilmi Sürek ile rekolteden dünyadaki gelişmelere, desteklerden işçi sorununa kadar birçok konuyu konuştuk.

İKİNCİLİK HEDEFİ
Türkiye özelinde iyi bir sezon beklediklerini ifade eden Hilmi Sürek, “Zeytinyağında 421 bin ton bir rekolte bekleniyor. Bu tarihi bir rekor olacak. Bu yaşa geldim, 250 bin tonu geçtiğimizi görmemiştim. Tecrübelerime istinaden 400 bin tonun üzerinde rekolte öngörüyorum. Türkiye’nin 2023 yılında İspanya’dan sonra dünya sıralamasında ikinci ülke olmayı hedefliyor. Bu konuda da başarılı bir sezon bekliyorum” dedi.

BİZE OLUMLU YANSIR
Birlik Başkanı Hilmi Sürek, 2022-2023 sezonunun Türkiye ve diğer üretici ülkeler açısından farklı bir sezon olacağını ifade ederek, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Bu üretim sezonunda ülkemiz, tarihinin en yüksek rekoltesini realize ederken, dünyanın en büyük üreticisi İspanya’da kuraklık nedeniyle ciddi verim kaybı olduğu biliniyor. İspanya’nın yanı sıra benzeri durum İtalya ve Portekiz’de de görülüyor. Bu durum ülkemiz zeytinyağlarının değerlendirilmesi açısından önemli bir fırsat sunuyor. İspanya’daki rekoltenin düşük olması bize olumlu yansıyacak. İspanya’da 700 bin ton eksiği olduğu belirtiliyor. Dünya üretiminin yarısını normalde İspanya karşılıyor. Bu ülkedeki kayıp piyasaları etkileyecek. Ama fiyat ne olacak kestirmek zor. Bu fırsatı hep beraber kazanca dönüştürmeliyiz.”

ÖNCELİK MARKALI İHRACAT
TARİŞ olarak 81 TL alım fiyatı açıkladıklarını hatırlatan Sürek, bu sezon 11 bin ton seviyelerinde alım yapmayı öngördüklerini kaydetti. Sürek, “Bize verilen taahhütlerle bu sezon 11 bin ton seviyelerinde zeytinyağı alacağımızı tahmin ediyoruz. Hesaplamalarımızı buna göre yapıyoruz. Bu sene ihracatta güzel bir sezon olacak. Dünya genelinde 54 ülkeye ambalajlı markalı ihracatımız var. Bu yıl İspanya, İtalya ve Portekiz’deki rekolte azalmasıyla birlikte bütün ürün gruplarında olan talebe de hazırlığımızı yapıyoruz. Tabii ambalajlı markalı ihracat önceliğimiz” ifadelerini kullandı.

DESTEK 5 TL OLMALI
TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Birliği Başkanı Hilmi Sürek, zeytinyağına prim desteğinin 5 TL olması gerektiğini söyledi. Halen litre başına desteğin 80 kuruş olduğunu ve günümüz koşullarında bu rakamın çok düşük kaldığını ifade eden Sürek, “Uzun zamandır zeytinyağına destek primi 80 kuruş. Dünyadaki rakiplerimiz ise ciddi destek alıyor. 5 TL olsa üretici o desteği almak için zeytinliğini ıslah eder. Prim desteği en az 5 TL olmalı. Bu sene kuraklık nedeniyle 6 kilogramdan zeytinden bir litre zeytinyağı çıkar. Zeytinyağında prim desteği 5 TL olması üreticiyi çok mutlu eder. Zeytinci, kanaatkardır. Zeytin üreticisini küstürmemek ve zeytinliğinden koparmamak gerekiyor” diye konuştu.

ZEYTİN TOPLAYACAK
İNSAN BULAMIYORUZ
Son dönemde üretim maliyetlerindeki artışın dışında zeytin hasadında çalışacak günlük işçi yevmiyesinin 500 ile 700 TL arasında değiştiğini söyleyen Hilmi Sürek, buna rağmen çalıştırmak için iş gücü bulmakta zorlanıldığını aktardı. Sürek, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Zeytin toplayacak insan bulmakta zorlanıyoruz. 2 TL’ye kilogramını topluyorlardı şimdi 2.5 TL’ye yükseldiğini duyuyoruz. Girdi maliyetleri sürekli yükseliyor. Budama, gübre, sürme, ilaç gibi bedelleri de dahil ettiğimizde üretim maliyetlerimiz artıyor. Son dönemde açıklanan alım fiyatlarının zeytin üreticisinin yüzünü güldürdüğünü düşünüyoruz. Diğer ülkelerin rekoltesinin düşük olması ihracat pazarlarımız olumlu etkileyecek. Döviz piyasaları da burada belirleyici olacak.”

SOFRALIK ZEYTİN
YAĞLIĞA DÖNÜYOR
YAĞMUR ve zeytinin daha fazla yağlanması beklentisiyle hasadı ocak ayına kaydırma eğilimine de değinen Sürek, ancak bunun beraberinde yağmur yağmadığı için zeytinde dökülme sorununu beraberinde getirdiğini paylaştı. Sürek, “Kuraklık nedeniyle bazı bölgelerde sofralık zeytinin özellikleri bozuldu. Anılan sebeplerle sofralık zeytin niteliğini yitirmiş zeytinlerin de yağlığa kayması mümkün. Bu durumda da sezonda beklenen rekoltenin üzerine bir de buradan kayacak miktar olabilir” diyerek, zeytinyağı miktarının rekoltenin üzerinde seviyelere ulaşabileceğine dikkat çekti.

40 NOKTADA
DENETİM
TARİŞ olarak 28 bin üretici ortağını temsil ettiklerini ifade eden Hilmi Sürek, zeytinyağı alım sürecindeki hassasiyetleriyle ilgili şu bilgileri aktardı:
“Kendi ortağımızdan alıp, tankerlerle buraya geliyor ama yine de yolda bir şey olur diye 3 aşamalı kontrolden geçirip AR-GE birimimizde kontrol sonrası fabrikanın içine alıyoruz. 10 milyonda bir ihtimale karşı bile tedbirler alıyoruz. Üreticiden rafa kadarki süreçte 40 noktada denetim yapıyoruz. Kaliteden kesinlikle taviz vermeyiz. Tariş pahalı algısına asla izin vermeyiz. Bizim için üreticiyi de tüketiciyi de korumak çok önemli.”

STRATEJİK
ÜRÜN OLSUN
GIDA da zeytinyağı ve zeytinde stratejik ürün olarak belirlenmesi gerektiğini söyleyen Hilmi Sürek, “Zeytin ve zeytinyağında ülke olarak belli bir stoğumuz olmalı. Bugün İspanya’nın elinde 300 bin stoğu var. Bizim de 40 bin ton stoğumuz bulunuyor. Zeytinyağının alternatifi yok” dedi.

DÜNYADAKİ
SON DURUM
İSPANYA’da 2022-23 sezonu için zeytinyağı rekoltesinin 800 bin–900 bin ton arasında olacağı tahmin ediliyor. İtalya’da 250 bin ton, Yunanistan’da 335 bin ton, Tunus’ta 250 bin ton, Portekiz’de 125 bin ton, Fas’ta ise 100 bin ton zeytinyağı rekoltesi bekleniyor. 2022-23 sezonunda dünya zeytinyağı rekoltesinin de 2 milyon 610 bin ton olması öngörülüyor. Kuraklık nedeniyle başta İspanya olmak üzere zeytinyağı rekoltelerinin tahminlerinde görülen düşüş nedeniyle yurtdışı fiyatları artış gösteriyor. Şu anda İspanya orjinli natürel sızma fiyatları 4.750 euro/ton ve rafine fiyatları 4.600 euro/ton seviyesinde. Türkiye’de ise Edremit Ticaret Borsası verilerine göre sızma zeytinyağı 74 liradan işlem görüyor. 90’lı yıllarda 66 milyon olan ağaç varlığı bu yıl itibariyle 196 milyona ulaşan Türkiye, 2023 yılında hedeflediği 650 bin ton zeytinyağı üretimi ve dünya ikinciliğine kararlılıkla ilerlediği görülüyor.