Zeytinyağımıza AB coğrafi işareti aldık şimdi sıra yağlı zeytinimizde

Milas deyince insanların aklına ilk olarak Muğla’nın en büyük üç ilçesinden biri olduğu, tarihte Karia uygarlığına ve Menteşe Beyliği’ne başkentlik yaptığı, tarihi evleri ve dünyaca ünlü el halılarıyla tanınan güzel bir yer olduğu gelebilir. Ancak bugünlerde Milas, daha çok AB’den coğrafi işaret almayı başarmış zeytinyağı ile gündemde.ilas deyince insanların aklına ilk olarak Muğla’nın en büyük üç ilçesinden biri olduğu, tarihte Karia uygarlığına ve Menteşe Beyliği’ne başkentlik yaptığı, tarihi evleri ve dünyaca ünlü el halılarıyla tanınan güzel bir yer olduğu gelebilir. Ancak bugünlerde Milas, daha çok AB’den coğrafi işaret almayı başarmış zeytinyağı ile gündemde.

Yüzölçümünün yüzde 22.6’sı zeytinliklerle kaplı olan ve 10 milyon dolayında zeytin ağacının bulunduğu Milas’ta, zeytin ve zeytinyağı ilçenin kültürü ve ekonomisi için çok önemli bir ürün. Yüzyıllar öncesinde daneleriyle, yağıyla insanların temel besin kaynağı ve kandillerinde aydınlanma yakıtı olan zeytinyağı artık çok özel bir ürün olarak AB pazarlarında boy göstermeye hazırlanıyor. Yıllarca Türkiye iç pazarında veya ihraç edildiği ülkelerde rafinajlık dökme yağ işlemi gören Milas zeytinyağının kaderi, Ticaret ve Sanayi Odası’nın sahip çıkmaya başlamasıyla değişti. MİTSO, Milas’ta doğal olarak yetişen delicelerin aşılanmasıyla çoğaltılan memecik türü zeytin ağaçlarının danelerinin erken hasat soğuk sıkım yöntemiyle sıkılması halinde elde edilen zeytinyağının aroması ve yüksek polifenol değerleriyle özel bir ürün olduğunu kanıtlamak için yola çıktı. Milas zeytinyağının AB coğrafi işaretiyle taçlanan başarı öyküsünün nasıl başladığını, bu yolculuğa öncülük eden MİTSO Yönetim Kurulu Başkanı Reşit Özer’le konuştuk.

KALİTEMİZ TESCİLLENDİ

Milas için zeytin ne ifade ediyor?

- Yüzyıllardır Milas ekonomisinin temel direği zeytin ve zeytinyağına dayanıyor. Bölgede yaygın ve doğal tür olan memecik zeytinlerinden elde edilen zeytinyağı çok önemli bir ihraç ürünü olmuş. Ancak geleneksel yöntemlerle ve sıcak sıkımla elde edilen zeytinyağı gerek İzmir piyasasında olsun, gerek yurtdışında olsun hep rafinajlık dökme yağ olarak işlem görmüş. Milas zeytinyağının lezzetinin, baskın aromasının, sahip olduğu polifenol değerlerinin yüksekliğinin çok az kişi farkına varmış.

Bu durum nasıl değişti?

- Bu durum, emekli olduktan sonra Milas’a dönen ve ailesinin zeytinliklerinde kurduğu butik zeytinyağı tesisi ile üretime başlayan Ali Osman Menteşe gibi bilinçli kişiler sayesinde değişmeye başladı. Onlar erken hasat, soğuk sıkım yöntemiyle elde edilirse Milas zeytinyağının ne kadar özel ve kaliteli bir yağ olduğunu katıldıkları yarışmalarda aldıkları ödüllerle kanıtladılar. Öyle ki, dünyanın en iyi ve en kapsamlı zeytinyağı değerlendirme kuruluşu olan Flos Olei’nin her yıl yaptığı ‘Dünyanın En İyi 500 Zeytinyağı’ değerlendirmesinde Milas zeytinyağı, Menteşe Som ve Kairos markalarıyla ödüller kazanmaya başladı. Biz de MİTSO olarak zeytinyağımıza İzmir piyasasında ve yurtdışında yıllarca haksızlık edildiğini düşünüyorduk. Yağımızın çok özel ve kaliteli bir ürün olduğun kanıtlamak için 2014 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu’na başvuruda bulunduk. 2016’da da Milas zeytinyağı, menşe türü coğrafi işaret almayı başardı.

Bu süreçte sizi en çok zorlayan ne oldu?

- Komşu illerde de memecik zeytin ağaçları ve bunlardan çıkarılan zeytinyağları vardı. Biz Milas’ın memecik zeytin ağaçlarından elde edilen yağın aromasının daha baskın olduğunu, insan sağlığı için çok yararlı bir madde olan polifenol değerlerinin emsallerine göre daha yüksek olduğunu kanıtladık. Böylece Milas zeytinyağının çok özel ve farklı olduğunu belgeledik.

KASIM 2017’DE BAŞVURDUK

AB süreci nasıl başladı?

- Bizim hedefimiz, Milas zeytinyağında ihracata yönelmekti. Ancak özellikle Avrupa Birliği ülkelerinde Türk zeytinyağına karşı oluşmuş bir önyargı vardı. Türk zeytinyağının rafinajlık, dökme yağ olduğunu düşünüyorlardı. Bunu kırabilmenin yolu AB’den alacağımız coğrafi işaretle Milas zeytinyağının ne kadar özel bir yağ olduğunu kanıtlamaktı. Bu nedenle Kasım 2017’de Avrupa Birliği’ne başvurumuzu yaptık.

Ne gibi zorluklarla karşılaştınız?

- AB ile pek çok yazışma yaptık. Onlar eksiklerimizi bildirdiler, biz tamamlayıp gönderdik. Bu, işin bürokrasi kısmıydı. Bürokratik işlemleri aşmak bizi biraz oyaladı. Sonrasında zaten biz Milas zeytinyağına güveniyorduk. Öyle de oldu. Yapılan değerlendirmeler sonucunda Milas zeytinyağının özel bir yağ olduğu ortaya çıktı. Askı süreci başladı. Üç aylık bu dönemde herhangi bir itirazla karşılaşmadık. Böylece Milas zeytinyağı AB’den coğrafi işaret almaya hak kazandı. Karar, AB’nin Resmi Gazetesi’nde yayımlandı. AB Komisyon Başkanı Janusz Woljeiechowski’nin imzasıyla resmi bir yazı yayımlandı. Yazıda, Milas zeytinyağına AB coğrafi işaretinin tüm AB ülkeleri için bağlayıcı olduğunu ve tüm üye devletlerde uygulanacağı bildirildi. Böylece Milas zeytinyağı AB’den coğrafi işaret almayı başaran ilk ve tek Türk zeytinyağı oldu.

Bu süreçte kimlerden destek aldınız?

- Bizi en çok destekleyen hiç kuşkusuz TOBB ile Türk Patent ve Marka Kurumu oldu. Dosyamızın hazırlanmasında, eksiklerin giderilmesinde Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan destek aldık. Başkan Prof. Dr. Habip Asan başta olmak üzere tüm kurum yetkililerine çok teşekkür ediyorum. Burada TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu’nun da çok önemli destekleri oldu. Kendisi süreci çok yakından takip etti. TOBB’nin ilgili komisyonu, AB Komisyonu ile Milas zeytinyağı ile birlikte diğer Türk ürünlerine coğrafi işaret verilmesi sürecinde ortak çalışmalar yürüttü. Bu konuda Hisarcıklıoğlu’na ve TOBB’nin ilgili komisyon üyelerine de çok teşekkür ediyoruz.

HEDEF 200 MİLYON LİRA

Milas zeytinyağına AB coğrafi işaret yörenizi ve Türkiye zeytinyağı sektörünü nasıl etkileyecek?

- Öncelikle Türk zeytinyağına karşı AB ülkelerindeki önyargının yıkıldığına inanıyorum. Artık onlar da Türkiye’de çok özel ve kaliteli, sofralık zeytinyağı olduğunu kabul etmek durumunda kalacaklar. Elbette bu, bizim için sofralık zeytinyağımızın AB ülkelerine ihracat kapılarının açılmasını sağlayacak. Bundan AB coğrafi işaretli Milas zeytinyağları da, diğer yörelerimizin yağları da yararlanacak. Bu başarı tüm Türk zeytinyağı sektörüne yansıyacak. Bunun yansıması elbette Milas’ta da çok önemli sonuçlar ortaya çıkaracak. Üreticilerimiz artık daha kaliteli, özel markalı ve özel ambalajlı sofralık zeytinyağı üretimine önem verecek. Markalı üretimimiz artacak. Markalı, coğrafi işaretli ürünlerimiz için hem iç pazarda, hem yurtdışı pazarlarda yeni alanlar oluşacak. Bundan üreticilerimiz kazanacak. Fabrikacılarımız kazanacak. Yöre ekonomisi ve ülke ekonomisi kazanacak.

Bunun yansımaları nasıl oluyor?

- Çok önemli gelişmeler yaşıyoruz. Milas zeytinyağına Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan coğrafi işaret almadan önce markalı ürün sayımız ancak 5-6 kadardı. Coğrafi işareti alınca bir anda markalaşma yarışı başladı. Zeytinyağı markamızın sayısı kısa sürede 50’yi aştı. AB coğrafi işareti açıklandıktan sonra artış daha da hızlandı. Şu anda 63 zeytinyağı markamız oldu ve bunlar coğrafi işaret kalitesinde özel üretim yapan markalar. Markalaşma daha da artacak. Markalaşma ile birlikte genel zeytinyağı üretimi içindeki kaliteli zeytinyağı oranı daha da yükselecek. İç pazar payımız artacak. Üreticilerimiz ihracata başlayacak.

Milas zeytinyağının Avrupa Birliği coğrafi işaretinin maddi boyutu tahmini ne kadardır?

- Milas’ta zeytin ürününün bol olduğu ve 2-3 yılda bir yaşanan var yılıda 16-18 bin ton zeytinyağı elde edilir. Biz bunun dörtte birinin coğrafi işaret standartlarında üretilmesini sağlayabilirsek bunun Milas ekonomisine getirisinin 160-200 milyon TL arasında olacağını tahmin ediyoruz. Hiç kuşkusuz bu katma değer artışı herkese yansıyacaktır.

AB’DE TANITIM YAPACAĞIZ

Bundan sonraki hedefiniz nedir?

- Avrupa Birliği coğrafi işaretiyle birlikte hedefimiz, coğrafi işaret standartlarında zeytinyağı üretimini daha da artırmak olacak. Genel zeytinyağı üretimi içindeki coğrafi işaret standartlarındaki zeytinyağı üretimi oranını her yıl daha da çoğaltmak zorundayız. Ayrıca, AB coğrafi işaretinin tanıtımını özellikle AB ülkelerinde çok iyi yapmalıyız. İç pazardan çok hedefimiz Avrupa Birliği pazarı olmalı. Bunun için de üyelerimizi teşvik edeceğiz.

Sırada Avrupa Birliği’nden coğrafi işaret alacak başka ürünleriniz de var mı?

- Türk Patent ve Marka Kurumu’na 2017’de yaptığımız başvuru üzerine 2019’da coğrafi işaret tescili aldığımız Milas yağlı zeytini var. Milaslıların evlerinde, ailenin kendi ihtiyaçları için yaptıkları sofralık bir zeytin. Milas yağlı zeytinini pazar için üretilen ve ihraç edilen bir ürün haline getirmeliyiz. Milas yağlı zeytini için de AB’ye başvurumuzu yaptık. 2021’de onun için de AB coğrafi işareti alacağımızı umuyoruz. Milas yağlı zeytinine AB coğrafi işareti alınca bu ürünümüz de önemli bir ihraç ürünü haline gelecek. Üreticimiz artık sadece kendi ihtiyacı için değil, pazar için de markalı ürün olarak Milas yağlı zeytinini üretmeye başlayacak.

2021 ve sonrası Milaslı zeytin üreticileri için nasıl geçecek?

- 2021’de Milas’ta zeytin üretimi biraz düşük gerçekleşecek. Ancak üreticilerimiz yaşanan yok yılında azalacak zeytinyağı üretimindeki gelir kaybı farkını daha kaliteli zeytin ve zeytinyağı üretimine yönelerek kapatacak. Bu şekilde markalı zeytin ve zeytinyağı üretimiz sayesinde düşük olacak üretimin getirisi dengelenecek. Hem 2021, hem de sonrasındaki yıllar için Milaslı zeytin ve zeytinyağı üreticisinin yüzü gülecek. Yıllarca üretime küsen, hatta ürününü hasat etmeyerek ağacında bırakan üreticimiz, AB coğrafi işaretinin getirdiği şevkle işine dört elle sarılacak. Milaslı üreticilerimizi güzel günler, verimli ve bereketli yıllar bekliyor.

PRİM SİSTEMİ DEĞİŞMELİ 

Zeytin ve zeytinyağı konusunda yetkililerden beklentileriniz nelerdir?

- Biz yıllardır zeytinin, özellikle zeytinyağının insan sağlığı için çok değerli olduğunu biliyor ve anlatıyoruz. Halkımızın sofrasına mutlaka zeytin ve zeytinyağı girmeli. Beslenme alışkanlığı zeytinyağına dönmeli. Zeytinyağının iç tüketiminin artırılması için devletin teşvik etmesi gerekiyor. Zeytinyağına prim desteği uygulanıyor. Ancak bu genel bir uygulama. Zeytinyağının asitine, kalitesine bakılmaksızın eşit miktarda destek veriliyor. Biz kaliteli zeytinyağına daha çok, düşük kaliteli zeytinyağına daha az prim verilmesini öneriyoruz. Bu konuda pek çok kez yazılı başvuru yaptık. Henüz bir sonuç alamadık. Prim sistemi mutlaka değişmeli. Kaliteli zeytinyağı üretimi teşvik edilmeli. Zeytinyağı fabrikaları, yağhaneleri desteklenmeli. Fabrikalar, yağhaneler artık modernleşmeli. Uluslararası alanda rekabette elimizin güçlenmesi için maliyeti düşürmek amacıyla zeytinyağının üretimi aşamasında kullanılan elektriğe indirimli tarife uygulanmalı. Üreticinin zeytini fabrikaya uygun ve sağlıklı bir şekilde götürebilmesi için plastik kasa desteği sağlanmalı.