Organik sektörü büyümek için destek istiyor

Mete Tamer OMUR
metetamer@hurriyet.com.tr

İTHALATÇI firmaların talebi üzerine üretim ve ihracat yaparak temelleri 1980’li yıllarda İzmir’de atılan organik sektörü, bugün yaklaşık 500 milyon dolarlık ihracat hacmine ulaştı. Kuru üzümle başlayan ve süreç içinde Türkiye’nin dünya lideri olduğu incir, kayısı ve fındığın izlediği organik ürün yolculuğu, zamanla iç piyasada da kendine bir pazar yarattı. Kuru meyveden dondurulmuş ürün grubuna, yağlı tohumlardan pamuğa birçok ürünle 1 milyar dolarlık ihracat hedefi belirleyen organik sektöründe, son dönemde azalan destekler nedeniyle üretici sayısındaki düşüş dikkat çekiyor.

İSTİKRARLI ŞEKİLDE ARTTI
Türkiye’de 1980’li yıllarda yabancı alıcıların talebi ve yönlendirmesiyle başlayan organik tarım, zaman içinde istikrarlı bir şekilde büyüdü. 2002’de 150 çeşit bitkisel ürün organik yöntemlerle üretiliyordu. Çiftçi sayısı 12 bin 428, toplam üretim alanı 89 bin 827 hektardı. Üretim miktarı da 310 bin tondu. Bu rakamlar, gelen talep ve sağlanan teşviklerle 2018-2019 yıllarına kadar istikrarlı bir şekilde arttı. Üretici sayısında zirve; 79 bin ile 2018’de, üretim miktarında ise 3 milyon 260 bin tonla 2019’da görüldü.

TEŞVİKLER İKİYE AYRILDI
O tarihe kadar organik tarım teşviklerinde bireysel ya da üretici grubu gibi bir ayırım yoktu. Ürün kategorilerine göre dekarda 100 TL, 70 TL, 30 TL ve 10 TL’lik destekler veriliyordu. 2019’daki tebliğde bireysel üreticiler ve üretici grupları ayrıldı. Birinci kategorideki ürünlere verilen 100 TL’lik destek bireysel yetiştiriciler için 70 TL’ye, üretici grupları için 35 TL’ye düşürüldü. Benzer düşüşler diğer ürün kategorilerinde de oldu. Ertesi yıl birinci kategorideki ürünlerde bireysel yetiştiricilere verilen destek 100 TL’ye, üretici grupları için 50 TL’ye yükseltildi ama Türkiye’de bitkisel organik üretimin büyük bölümü üretici grupları tarafından yapıldığı için fiili olarak iki yıl öncesine göre teşvik yarıya düşmüş oldu. 2021 ve 2022’de de teşvikler bu düzeyde kaldı. Teşviklerdeki gerileme de üretime yansıdı. Geçen yıl üretici sayısı 48 bin 244’e, üretim miktarı 1 milyon 590 bin tona kadar düştü.

BU ŞAKA GİBİ BİR DURUM
Sürece ilişkin değerlendirmelerde bulunan Ege İhracatçı Birlikleri Organik Ürünler ve Sürdürülebilirlik Koordinatörü ve Ege Kuru Meyve ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Mehmet Ali Işık da “Tarım Bakanlığı’nın rakamlarına göre 2021 itibariyle ürün sayısı 267, çiftçi sayısı 48 bin 244. Bu rakamlar geçen yıllarda daha yüksekti. Son 4 yıldır gerileme var. Bunun en önemli nedeni organik tarımda çiftçi desteklerinin düşürülmesi. Bu da sayıyı etkiledi. Almanya Tarım Bakanı, ‘organik üretimimizi dolayısıyla buna verilen destekleri artıracağız’ diyor. Bizde ise 5 yılı geçen çiftçiye dekar başına 10 TL destek veriyor, 3 ve 4’üncü yılda olanlara 50 TL veriyor. 5 yılı geçtikten sonra ‘sen artık organikçi oldun’ diyor, 10 TL veriyor. 4 yıl önce bu rakam TL idi.
İlk etapta 100 TL’den 50 TL’ye düşürdüler, şimdi de 50 TL’den 10 TL’ye düşürüyor. Bu şaka gibi bir durum. Konvansiyonel üretimde bütün ilaçlar, gübreler yurtdışından geliyor, sen kendi içinde yeterli olmaya çalışan bir sektörün desteklerini azaltıyorsun” diye konuştu.

DUYARLI BİR
ÜRETİM MODELİ
ORGANİKTE sıfır noktasından önemli bir ekonomik büyüklüğe ulaşıldığını dile getiren Mehmet Ali Işık, “Özellikle son dönemde alerjen durumlar nedeniyle organik tekstil ayağı da çok hareketli. Bu yapıyla birlikte de kuru meyvesinden tekstiline organikte hedefimiz ihracat rakamını 1 milyar dolara çıkarmak. İklim değişikliğinin etkilerinin dünyada son yıllarda daha yoğun bir şekilde hissedilmeye başlandığı ortamda da bunun etkilerini azaltıcı, çevreye ve insana en duyarlı üretim modeli olan organik üretimi arttırmayı hedefliyoruz. Sürdürülebilirlik kavramının en uygun olduğu alan burası. Bu nedenle bu stratejik sektörde desteklerin tekrardan gözden geçirilmesi son derece önemli” dedi.