"Zeytinde birinci zeytinyağında ise dünya dördüncüsüyüz"

SOFRALIK Zeytin ve Zeytinyağı Rekoltesi Ulusal Resmi Tespit Heyeti Raporu’na göre Türkiye genelinde toplam 164 milyon 586 bin 585 adet meyve veren, 27 milyon 696 bin 636 adet meyve vermeyen ağaç olduğu ve meyve veren ağaç sayısında 2020/21 sezonuna göre yüzde 3.3 artış olduğu görülmektedir.
Ağaç başına ortalama üretimin geçen yıla göre arttığı, ağaç başına 10.6 kilogram zeytin elde edileceği, buna bağlı olarak toplam elde edilecek zeytin miktarının 2020/21 sezonuna göre yüzde 32 artarak 1 milyon 738 bin 680 ton olacağı tahmin edilmiştir.
Toplam sofralık zeytin üretiminin 2020/21 sezonuna göre yüzde 40.7 artarak 506 bin 754 ton olacağını ve bu üretimin yüzde 52.8’inin Manisa ve Bursa’da üretileceği tahmin edilmektedir.
Ancak rekolte tahmin çalışmalarının sürdürüldüğü günlerde dahil, kuraklık etkisi ile dane iriliğinin istenen boyuta gelemediği, ağacın yeterli suyu alamaması gibi nedenlerle kuraklığın devam etmesi durumunda sofralık zeytine ayrılacak miktarda azalma olacağı, bu gibi danelerin yağlık olarak değerlendirileceği öngörülmektedir.

ZEYTİNDE % 40, YAĞDA % 32 ARTIŞ
Toplam dane üretiminin yüzde 70.9’u olan 1 milyon 231 bin 925 tonunun yağlığa ayrılacağı, bundan da ortalama 1/5.2 randımanla 2020/21 sezonuna oranla yüzde 32.4 artarak 235 bin 727 ton zeytinyağı elde edileceği tahmin edilmiştir.
Buna göre toplam zeytin üretimimiz 1 milyon 738 bin 680 tonla geçen yıla göre yüzde 32, son son yıl ortalamasına göre yüzde 22’lik artış gösterirken, sofralık zeytin üretimimiz 506 bin 754 tonla geçen seneye göre yüzde 40.7, son 10 yıl ortalamasına göre yüzde 17’lik artış, zeytinyağı üretimimiz ise 235 bin 727 tonla geçen yıla göre yüzde 32, son 10 yıllık ortalamaya göre yüzde 24’lük artış göstermektedir.
Meyve veren ağaç varlığımız son 10 yılda 41 milyon, yani yüzde 33 artış göstermiş ve henüz meyve vermeyen 10 milyon ağaç da meyve vermeye başlamıştır.
Ağaç varlığımızı diğer önemli zeytinci ülkelerle kıyaslandığımızda İspanya’da 315 milyon, İtalya’da 159 milyon, Yunanistan’da 108 milyon, Tunus’ta 76 milyon, Portekiz’de 68 milyon olduğu ve 192 milyon zeytin ağacımızla ülkemizin İspanya’nın ardından dünya ikincisi olduğu görülmektedir.
Diğer taraftan sevindirici bir gelişme, ülkemizin bu yıl 506 bin ton sofralık zeytin üretim tahmini ile dünyanın en büyük sofralık zeytin üretimini gerçekleştirmiş olacağıdır.
Mısır 500 bin tonla ikinci, İspanya 462 bin tonla üçüncü, Yunanistan 200 bin tonla dördüncü sırada yer almaktadır.
Zeytinyağı üretiminde ise İspanya’nın 1 milyon 403 bin tonla birinci, İtalya’nın 371 bin tonla ikinci, Tunus’un 240 bin tonla üçüncü ve ülkemiz ile Yunanistan’ın 235 bin tonla dördüncü sırada olacakları tahmin edilmektedir.
Zeytinyağı ile ilgili diğer ülkelerde daha düşüklükler olabileceği de gelen bilgiler arasında yer alırken, ülkemiz açısından rekolte tahmin çalışmaları sonucundaki tespitlerimiz belirli periyotlarda yeniden değerlendirilip gelişmelere göre gerekirse revize edilecektir.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİSİ
Son yıllarda iklim değişikliğinin etkileri dünyada ve ülkemizde kendisini çok daha güçlü hissettirmeye başlamıştır.
En gelişmiş iklim modelleri uygulanarak küresel ortalama yüzey sıcaklıklarında 1990-2100 yılları arasında yaklaşık 3 derecelik artış olacağı öngörülmektedir.
İklim koşullarındaki bu değişimin tarım ve bitki örtüsü, temiz su kaynakları, deniz seviyesi, insan sağlığı ve biyo çeşitlilik üzerinde etkileri şimdiden görülmeye başlamıştır.
Tüm bunların yanında iklim değişikliği sosyal ve ekonomik sorunlara neden olarak tarım üzerinde baskı oluşturabilmektedir.
İklim değişikliği nedeniyle toprak ve su rejimleri değişime uğramakta, tarımsal üretim azalmakta ve gıda güvenliği tehlikeye girmektedir.
Nitekim iklim değişikliğinin neden olduğu kuraklık, fırtına, sel vb. gibi ekstrem iklim olaylarının sık ve şiddetli bir şekilde yaşanıyor olmasıyla bunların zeytin tarımı üretimi üzerindeki olumsuz yönde etkileri de yoğun olarak hissedilmeye başlamıştır.
Bu etki sadece üretimin miktarında değil, aynı zamanda elde edilen yağın kalitesinde ve kompozisyonunda da değişimlerin oluşmasına neden olmaktadır.

SEKTÖRÜN BEKLENTİLERİ NELER?
Zeytincilik faaliyetlerinin yeteri kadar yapılamaması ve küresel iklim değişikliğinin sektöre olumsuz etkilerinin sonucu olarak yeni dikim alanları için iklim değişikliği dikkate alınarak bu tür tehditlere karşı daha dayanıklı olabilecek rakım, konum ve toprak yapısındaki alanların belirlenmesi, havza bazlı destek modelinde AB’de ‘daha az kayırılmış alanlar’ denilen ve ülkemizde geleneksel meyilli alanlardaki zeytinlikler için ilave desteklerin verilmesi önemle talep edilmektedir.
Sektörün tüm bileşenlerinin ortak talepleri de dikkate alınarak UZZK olarak öncelikli önerimiz zeytinyağı priminin 80 krş/kg, yani 8 Cent/Euro’ya kadar düştüğü dikkate alınarak en az 4-5 TL/kg, dane zeytine ise 80-100 krş/kg olarak günümüz koşullarına göre güncellenmesidir.
Zeytin ağacı sayımızın artırılması için daha fazla sayıda fidan veya ağaç dikilmesine yönelik çeşitli teşvik ve özendirici yöntemlerin uygulanması da öncelikli hedeflerimiz arasında yer almaktadır.
Bölgelerde bulunan deliceler aşılanmalı ve 300-400 metre rakımlı bozuk orman arazilerinde zeytinlik tesisine izin verilmelidir.
Firesiz ve hızlı zeytin toplama için gövde ve anadal sarsıcı gibi büyük makinelerin de teşvik kapsamına alınması önerilmektedir.
Eldeki tek veri olan rekolte raporunun yanında zeytin sıkım ünitelerine sayaç takılarak üretilen zeytinyağı miktarının net olarak ortaya konması gerekmektedir. Bu sayede kayıtdışı üretim ve satışın da tahmin edilmesi mümkün olabilecektir.
Lisanslı depoculuğun teşvik edilmesi, modern laboratuvarlarda kalite kontrollerinin doğru bir şekilde yapılarak sağlıklı depolama sistemlerinin kurulması teşvik edilmelidir.
Kaliteli Türk sofralık zeytin ve zeytinyağı konsepti ile devlet tarafından hedef pazarlarda etkili tanıtım faaliyetleri başlatılmalıdır.
Prina ve karasu çevreyi kirletici olarak algılanmakta, bu durum sektörde ciddi sıkıntılara neden olmaktadır. Bu kapsamda merkezi Madrid’de bulunan Uluslararası Zeytin Konseyi’nin raporu dikkate alınmalıdır.
Sektörün diğer bir önemli sorunu ise Afrin’den ihraç kaydı ile getirilen ve serbest bölgelerde işlendikten sonra ihraç edilmesi gereken zeytinyağının iç piyasaya arz edilmesi, ticarette haksız rekabet yaratılması ve bu sürecin yüksek üretim maliyetleri altında ezilen üretici fiyatları üzerine baskı yaratması sorunudur.
Sektörün yıllardır devam eden en önemli sorunu taklit, tağşiş ve kayıt dışılık sorunudur. Meclis’te bekleyen yasanın bir önce kanunlaşması cezaların caydırıcı olması konusunda sektörün beklentileri olduğu gözlenmiştir.
Sürdürülebilir tarım, sürdürülebilir ticaret, kısacası sürdürülebilir sektör için tüm sorunlar bütüncül bir yaklaşımla ele alınmalı, analiz edilmeli ve çözüm yolları uygulanmalıdır.

 
Ülkemizde son 10 üretim sezonunda elde edilen ve 2021-2022 üretim sezonunda elde edilmesi tahmin edilen son 11 yıllık zeytinyağı miktarı tespit ve tahmin sonuçları (ton).