Avrupa İzmir’in dişleriyle gülüyor

 

TÜRKİYE’nin ilk diş protez laboratuvarını İzmir’de kuran Nevzat Pehlivan’ın yolundan giden ikinci kuşak temsilcisi Hakan Pehlivan, sektörün önemli bir tehditle karşı karşıya olduğunu söyledi. Türkiye’nin diş protez sektöründe 100 milyon dolar gibi bir pazara sahip olduğuna dikkat çeken Pehlivan, “Ancak bu sektörün merkezi olan İzmir’de diş teknisyeni yetiştirecek ne yüksekokul var ne de sağlık meslek lisesi. Diş teknisyen okulu açılsın biz de destek olalım. Hem staj, hem burs, hem de iş için garanti veriyoruz” dedi.

YOLCULUK NASIL BAŞLADI?
Bugün sektörün amiral gemisi olan Dental Labor’un sektördeki yolculuğunu ikinci kuşaktan Hakan Pehlivan’dan dinliyoruz; “Şirketimizin kurucusu babam Nevzat Pehlivan, 1949 yılında diş protez sektörüne adım attı. 1960 yılında İzmir’de, Türkiye’nin ilk Diş Protez Laboratuvarı’nı açarak ülkemizde laboratuvar devrini başlattı. Tabii, aynı zamanda gerçek anlamda bir girişimci. 1970 yılında yabancı dili olmamasına karşın İsviçre’ye porselen işini öğrenmeye gidiyor. Orada aldığı eğitimin ardından Türkiye’de porselen işine başlıyor, her gün işini büyütüyor. Sürekli yurtdışına gidip bir şeylerin eğitimini alıp, İzmir’e getiriyor. Süreç böyle başlıyor.”
Kendisinin de 9 yaşında sektörle tanıştığını belirterek, yaz tatillerinde babasının yanında çalıştığını, sonrasında teknisyenlik üzerine 6 ay kadar Almanya’da eğitim gördüğünü belirten Pehlivan, bunun dışında İsviçre, Amerika ve Japonya’da eğitimler aldı. Ama en önemli eğitimin babasının verdiği olduğunun altını çiziyor. Hakan Pehlivan, sorduklarında alaylı olduğunu söylüyor. Sektörde çalışanların çoğunun da alaylı olduğunu hatırlatan Pehlivan, “Bugün Dental Labor olarak biz 61. yılımızdayız. Babam ise hale kendi şirketinde devam ediyor” diyor.

SEKTÖRDEKİ İLKLER
Bu sektörün kendilerinin öncülük etmesiyle birlikte hızla büyümeye başladığını kaydeden Hakan Pehlivan, şunları söyledi: “Porselen diş üretimini Türkiye’ye ilk getiren laboratuvarız. 1968 yılında Almanya’dan hammadde ithal ettik. Bu ayrı bir ilk ve bizim için önemli. Total Protez üretimi, iskelet ve hassas tutuculu iskelete geçiş, ilk porselen fırın alımı, ilk porselen tozu ithalatını yaptık. Ama durmadık. İlk indiksiyon döküm cihazı, ilk yurtdışı fuar ziyareti ve yurtiçinde ilk fuar standını gerçekleştirdik. Türkiye’de üretimde ilk lazer-sintering sistemini kullanan ve yüzde 100 dijital laboratuvar olma unvanını kazandık. Daha niceleri de var. Dünya standartlarında bütün belgelere ve donanıma sahibiz. Fakat şunun altını çizmek istiyorum. İthal ettiğimiz gibi, müthiş bir AR-GE çalışmasıyla bugün diş protezlerini ihraç etmenin gururunu yaşıyoruz.”

 

SERİ DEĞİL KİŞİYE ÖZEL
LABORATUVARDA 220 kişi çalışıyor. Pandemi koşulları kapsamında bu değişkenlik gösterebiliyor. Günlük 1.500 kaplama yapılıyor. Hareketli protezlerde 200 civarında bir üretime sahip. Ortalama günlük 600 hastanın işinin yapıldığını söylemek mümkün. Sektörün el emeği yoğun bir iş olduğunu kaydeden Pehlivan, “Buradaki herkes bir sanatçı gibi çalışıyor. Çünkü her birinin işi bir milimetreden bile küçük detaylarla ilgili. Diş kişiye özeldir ve her insanda farklıdır. Her hastaya ayrı üretim yapılır. Seri üretim değil, kişiye özel üretim sözkonusu. Bu yüzden el emeği yoğun bir iş, kalifiye eleman gerektiren bir iş. Ama üretimde asıl önemli olan standardı yakalamak” diye konuştu.
Teknolojinin burada devreye girdiğini, teknisyen ile cihaz arasında müthiş bir uyum olmasının gerekliliğini anlatan Pehlivan, “Hem eğitiminiz, hem yeteneğiniz olacak, hem de teknolojiye hakim olacaksınız. İşte biz bunu yapıyoruz. Standartı olan üretim, aynı zamanda mutlu hasta demektir” dedi.

Sektörün temel sıkıntısı eğitim

TEKNOLOJİk gelişmelerin sektörü iyi bir noktaya getireceğinin altını çizerek, burada önemli olanın teknolojiye hazır bulunmak olduğunu söyleyen Hakan Pehlivan, eğitim konusunda sorunları anlattı. Teknolojiye hazırlık için yüksek maliyetli yatırımlara imza atmak gerektiğinin altını çizen Pehlivan, şöyle devam etti:
“Şu açık ki sektör, dijitalleşmeye doğru gidiyor. Örneğin ağzın ölçüsünün alınması ve laboratuvara gönderilmesi, burada alçı dökülmesi, model kalıbı elde edilmesi yakında tarih olacak. Tamamen data ile çalışılacak. Yani ağız içi 3D tarayıcılar ile ölçü alınarak data olarak bize gönderilecek. Bu sistem için altyapımız hazır. Yani biz bir yandan teknolojiye bir yandan insan değerlerimize yatırım yapıyoruz. Ama insan kaynakları açısından büyük bir tehlike var. Nasıl bir tehlike denirse, diş protez sektörünün merkezi İzmir’dir. Üretimin yüzde 60’ı bu şehirde yapılır. Yıllık 100 milyon dolarlık bir pazar söz konusu. Bir numara ise Çin. Pazar payı 5 milyar dolar. Ama bizde “belgeli” eleman sorunu var. Çalışanlarımızı diş teknisyeni olarak belgelendirmemiz gerekiyor. Bu olmazsa koskoca bir sektörü kaybedeceğiz.

SORUN NASIL BAŞLADI
15 sene önce eğitimde Milli Eğitim’e bağlıydık. Çıraklık Eğitim Merkezleri vardı. Bizim elemanlarımız çırak meslek okuluna gidip dört gün burada eğitim görüyordu. Eleman yetişiyordu. En son 20 yıl önce bir sınav yapıldı, ustalık belgelerimiz dağıtıldı. Sonra bir daha sınav yapılmadı. Sonra işin eğitim kısmını Sağlık Bakanlığı üstlendi. Diş Teknisyenliği Yüksekokulları açıldı ama bu arada bizim içimizden de sürekli eleman yetişti. İşte bu süreçte hem sektör büyüdü hem de el yeteneği olan ciddi bir belgesiz birikti.

BELGELER İPTAL EDİLDİ
6-7 sene önce bu belgesiz olanlara yönelik Milli Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı bir araya gelip kurs açtı. Kursu tamamlayana yardımcı diş teknisyeni belgesi verildi. Böylece diş laboratuvarlarında çalışabilmeleri mümkün hale geldi. Üç yıl kadar önce bir yüksekokul mezunu ‘Biz iş bulamazken ortaokul mezunları iş bulup çalışıyor’ diye dava açtı ve kazandı. Belgeler iptal edildi. Belgesiz eleman çalıştırmak yasak, belgeli elaman ise yok. Yani belgesi iptal edilen ya da belge verilmeyen, bu sektöre yıllarca emek vermiş 80 bin kişiden bahsediyoruz. Bunlar sektörün yüzde 70’ini oluşturuyor. Bahsedilen 80 bin kişi halihazırda Türkiye’nin üretim kapasitesini karşılayamazken onlardan da oluyoruz. Eğer bu kişiler teknisyen olarak çalışamazlar ise laboratuvarlarımız ayakta kalamaz, bu da ağız diş sağlığı sektörünün komple durması anlamına gelir.

ÜNİVERSİTE ÇÖZÜM DEĞİL
Üniversitelerde bu işin bölümü var ama sorun burada. Çünkü üniversitelik bir iş değil, bu işin meslek okulu olmalı. Böylece meslek okulunda, sektörün beklentisi olan el kabiliyetine sahip elemanlar yetişebilir. Gençlerimiz üniversitede belli bir puan tutturarak, bu branşı kazanıyor. Ancak el kabiliyeti gerektiği için aslında bir ön kabiliyet sınavı olmalı. Çünkü mikronlarla, milimlerle uğraşılan bir iş. Düşünün ki bir çalışan, mesaisi boyunca bir santimlik işe bakarak, bir milimlik detayları çözerek çalışmaya gayret ediyor. Bu herkesin yapabileceği bir iş değil.”

İŞ BULMA YOLU EL BECERİSİ
ÜNİVERSİTELER bu alanda yılda ortalama 800 mezun veriyor. “Bunların kaçının laboratuvarda çalıştığına dair bir bilgi yok, ama sektörün içinden gelen biri olarak şunu görüyoruz” diyen Pehlivan, yüzde 80’inin mezun olduktan sonra el kabiliyeti nedeniyle ya bu işi yapmadığını ve devlet sınavlarına girip memur olduğunu söyledi. Pehlivan, “İnsanların el yatkınlığı yoksa, bu işi yapmaması zaten normal bir durum. Ancak sektör kalifiyeli eleman krizine doğru sürükleniyor.
İzmir’de ise ne yüksekokul var ne sağlık meslek lisesi. Diş teknisyeni yetiştiren yer yok. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’ne bağlı bir yüksekokul vardı, 5-6 sene önce kapatıldı. Atatürk Sağlık Meslek Lisesi vardı, orada bir sınıf vardı, 6-7 sene önce kapandı. Şu an sektör çalışanlarının önemli bölümü, Milli Eğitim ve Sağlık Müdürlüğü koordinasyonunda yapılan kurslardan belgeli idi, ama artık geçerli kabul edilmiyor bu belgeler. Ancak, yeni kurs yok. Dolayısıyla biz de elaman bulamıyoruz. Belgesiz eleman çalıştırmaya gelince, cezası beş gün iş yeri kapatılması. Zaten bu kadar yoğun çalışan bir sektörde beş gün kapatmak, bir daha açılmamak üzere kepenk indirmekle aynı anlama gelir. Yurtdışı anında Çin’ e yönelir.”

MEVCUT YAPIYLA BÜYÜMEK ZOR
SEKTÖRÜN bu yapısıyla büyümesinin çok zor olacağına dikkat çeken Pehlivan, şu örnekle açıkladı: “Bu işin, Çin’e 5 milyar dolarlık getirisi var ve 400 bin teknisyenleri var. Bizde bu adet teknisyen olsa Avrupa’ya şu an yaptığımız işin 20 kat fazlasını yaparız. Bunu gerçek anlamda geçtiğimiz şubat ayında yaşadık. Pandemiden dolayı Çin kapanınca, Avrupa’nın işleri buraya geldi. Normalde 300-400 parça iş alırken, bir günde bin 500 parça aldık. Ama ertesi gün sipariş alamadık çünkü bu işi çıkaracak elemanımız yoktu. Eleman sorunu çözülse ciddi bir büyüme yakalayacağız. İstihdam ve ülkemize çok ciddi bir döviz girdisi demek oluyor bu.

SINAV HAKKI VERİLSİN
BELGELENDİRMEYE yönelik bir taslak hazırlayıp ilgili mercilere sunduk. Belgesi iptal edilenler için bir kereye mahsus en az iki senedir laboratuvarlarda çalışıyor olanlara tekrar bir sınav yapılsın dedik. Tekrar belgelendirilsin ve çalışmaya devam etsinler önerisi getirdik. Meslek liselerinde bölüm açılırsa veya diş laboratuvarlarına sertifikasyon hakkı tanınırsa iş garantisi sözü de veriyoruz. Aslında bu sorun düzelirse hem istihdama katkı sağlayacak, sektöre can suyu olacak hem de ihracatı katlayacağız.

DENTAL LABOR’DAN ‘KIDEM’ ÖDÜLÜ

DENTAL Labor, bünyesinde 10, 20, 30 ve 40. yılını dolduran 33 çalışanına katkıları nedeniyle teşekkür plaketi verdi. Dental Labor Genel Müdürü Hakan Pehlivan, küresel standartlarda bir dünya markası olduklarını belirterek, gelecekte imza atacakları başarılar için çalışanlarına güvenlerinin tam olduğunu söyledi. Pandemi kuralları kapsamında tören yerine plaket takdimi yaptıklarına dikkat çeken Pehlivan, “Biz bir aileyiz. Sizler bu işin üreticileri, olmazsa olmazlarısınız, başarılarımız size ait. Hepinize teşekkür ederim” dedi.

71. YIL PLAKETİ
Dental Labor’un kurucusu ve diş protez laboratuvarların Türkiye’de sektör haline gelmesini sağlayan Nevzat Pehlivan’a da görüntülü olarak bağlanılarak 71. Yıl Ödülü takdim edildi. Dental Labor Genel Müdür Yardımcısı Sema Pehlivan, “Sektöre vermiş olduğunuz emekler, Türkiye’de ilk Diş Laboratuvarı’nı açarak ülkemize kazandırmış olduğunuz katma değer ve istihdam ile meslek sahibi yaptığınız nice teknisyenler adına size minnettarız” diye konuştu. Sürpriz çekilişle çalışanlar için hazırlanan hediyeler de verildi.