Türkiye’de Arabulucuk Sistemine Talep Artıyor

Avukat Ayşegül Mermer, Türk hukuk sistemine adli yargı ve tahkimden sonra üçüncü bir "çözüm yolu" olarak gösterilen ‘arabulucuk ve uzlaştırma’ sistemine her geçen gün talebin arttığını belirtti.
Adalet Bakanlığı tarafından 2013 yılında hayata geçirilen ‘Arabuluculuk sistemine’ talebin her geçen gün arttığını kaydeden Avukat Mermer, “Arabuluculuk aralarında davaya konu olmuş ve olabilecek bir uyuşmazlık olan kişilerin uyuşmazlıklarını bir arabulucu eşliğinde karşılıklı olarak müzakere ederek çözüme kavuşturmaya çalıştıkları bir süreçtir. Arabuluculuk, günümüzde dostane yolla uyuşmazlık çözüm yöntemleri içinde en yaygın olarak bilinen ve uygulanan uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Tarafların çözümü beraber tespit ettikleri ve çözüme odaklanarak geleceği öngörecek şekilde dostane yöntemle hareket etmelerini kolaylaştıran bir yöntemdir. Arabulucular, tarafların iletişimini kolaylaştırarak onları masada tutan bazı sistematik yöntemler uygular. Tarafların kendi çözümlerini kendilerinin bulmalarına yardımcı olur” dedi.
HANGİ UYUŞMAZLIKLARDA ARABULUCUYA GİDİLECEK?
Avukat Ayşegül Mermer, vatandaşlar üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümünde arabulucuya gidebileceklerini belirterek şöyle konuştu: "Ancak aile içi şiddet içeren uyuşmazlıklar arabuluculuk için elverişli değildir. Örneğin eşlerin birbirine şiddet uygulamaları, silahla yaralama, ölüme neden olan suçlar sonucunda istenen tazminatlar için arabulucuya gidilemez. Burada bakılması gereken husus, kamu düzendir. Buna göre bir uyuşmazlığın arabuluculuğa tabi olması için kamu düzeninden sayılmayan iş ve işlemlerden olması gerekir. Örneğin, Aile Hukuku kapsamında boşanma davasını, velayet ve babalık davalarını, cinsiyet değiştirme davaları kamu düzeninden olan işler için sayılabilir. Buna karşılık pek çok alandaki uyuşmazlıklar arabuluculuğa tabidir.”
Türkiye’de ‘Arabulucuk sisteminin son dönemde talep gören bir yöntem haline geldiğini kaydeden Avukat Mermer, şöyle konuştu:
“Dünyanın birçok ülkesinde, davaların çözümünde kullanılan en öncelikli sistemdir. Fakat ülkemizde 2013 yılından itibaren uygulamaya sokulan ‘Arabulucuk ve Uzlaştırma’ yöntemine talep her geçen yıl daha da artmakta. Bununla birlikte ‘Arabulucuk ve Uzlaştırma’ yöntemini uygulayan avukat sayısı da çoğalmaktadır."
TARAFLAR ARABULUCULUĞU NEDEN ÖNCELİKLE TERCİH ETMELİ?
Yargı sistemimizin dava yoğunluğu ve iş yükü nedeniyle davaların çok uzun sürdüğünü anlatan Mermer, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Onun haricinde sonuçlandığında dahi icra edilebilirlik şansı bırakmaması söz konusu. Örneğin işçi işveren uyuşmazlıklarında borç alacakları söz konusudur. Bir dava iki yıl sürebiliyor; Yargıtay aşaması gibi süreçlerinde tüketildiği durumlarda Türkiye’de en az 3-4 hatta 5 yıl sürebilen davalardan söz edilebiliyor. Karşı taraftaki şirketlerin veya şahısların ekonomik mal varlığının aynı şekilde kalıp kalmayacağını bilmiyorsunuz. Her iki tarafında kaybetmesinin söz konusu olmadığı; kazan kazan felsefesine dayalı bir sistem. Her iki tarafta serbest hür iradesiyle el sıkışarak mutlu memnun ayrılıyor, öte yandan mahkemeye gittiğinizde belli başlı masrafları ödemek zorundasınız; yargılama giderleri var. Arabuluculukta yargılama giderleri yok, elbette arabuluculuğun yasayla belirlenmiş bir ücreti var. O ücret dışında başka bir masrafı yok.”
Avukat Ayşegül Mermer, kimlerin arabuluculuk yapabileceği hususunda şu bilgileri verdi:
“Hukuk fakültesinden mezun olan ve herhangi bir alanda beş yıl mesleki deneyimi bulunan adaylar arabuluculuk sertifika programlarına katılabilir. Daha sonra yazılı sınava ve uygulamalı sınava girerler. Uygulamalı sınava yazılı sınavda başarılı olan adaylar girebilir. Her iki sınavı başarıyla geçenler Adalet Bakanlığının Arabuluculuk Daire Başkanlığının siciline kaydolarak arabuluculuk yapmaya başlayabilir. Herhangi bir uyuşmazlık konusunda taraflar dava açıldıktan sonra, mahkeme sürecinde arabuluculuğa başvurabilir. Görüşmeler sonucunda taraflar anlaşmaya varırsa ve bir uzlaşma tutanağı ortaya çıkarsa bu uzlaşma tutanağı mahkemeye ibraz edilir. Bu şekilde dava konusu olan uyuşmazlığı iki tarafın da istediği şekilde çözmüş olurlar. Arabulucuya gidilen süre içerisinde taraflar herhangi bir hak kaybına ya da zaman aşımına uğramazlar. Mahkeme dışı arabuluculukta ise taraflar beraberce bir arabulucuya başvurur. Bu süreç sonunda bir çözüm anlaşması, bir uzlaşma tutanağı ortaya çıkabiliyor. Taraflar bu çözüm anlaşmasını kuvvetlendirmek isterse uzlaşma tutanağını mahkemeye götürerek hakimden icra edilebilirlik şerhi alabilir. Bu sayede tutanak mahkeme kararı değerinde bir belgeye dönüşür."
ARABULUCULUĞUN İLKELERİ NELERDİR
Arabulucuğun ilkelerinin gizlilik, iradilik, eşitlik ve tarafsızlık olduğunu belirten Mermer, şunları söyledi: "Gizlilik ilkesi taraflar arasında yapılan görüşmelerde paylaşılan bilgilerin ve belgelerin arabuluculukta tamamen gizli tutulmasıyla ilgilidir. İradilik ilkesine göre, taraflar istedikleri zaman görüşmelere ara verebilir, istedikleri zaman arabuluculuktan vazgeçebilirler. Eşitlik ilkesi uyarınca arabuluculuk uyuşmazlık taraflarına tamamen eşit olarak yaklaşmayı taahhüt eder. Tarafsızlık ilkesi arabulucuların tamamen bağımsız, tarafsız objektif üçüncü kişiler olduğuna dair bir ilkedir."
ARABULUCULUĞUN AVANTAJLARI
Arabuluculuğun avantajları arasında ilk sırada kişisel ilişkilerin korunmasının yer aldığını anlatan Avukat Mermer, "Arabuluculuk sistemi sayesinde davalı ve davacılar medeni bir şekilde uyuşmazlıklarını çözebiliyor. Arabuluculuk sisteminin bir diğer avantajı uyuşmazlıkların dava sürecine kıyasla daha kısa sürede çözülmesi. Ayrıca arabuluculuk dava açmaya göre daha ekonomik bir uyuşmazlık çözme yöntemidir" dedi.
ARABULUCULUĞUN HUKUK SİSTEMİNE KATKILARI
Arabuluculuk sisteminin gittikçe uzayan ve masraflı olan dava sürecine alternatif bir yol olarak ortaya çıktığını belirten Avukat Mermer, sözlerini şöyle sürdürdü: "Arabuluculuk sayesinde davaların daha kısa sürede ve daha düşük maliyetle çözüme kavuşturulması hedefleniyor. Arabuluculuk taraflar arasındaki kişisel ilişkinin korunmasını da sağladığı için hümanist bir yöntem."
ARABULUCULUK YURT DIŞINDA NE DURUMDA
Arabuluculuk sisteminin dünyada 160 ülkede uygulandığını anlatan Avukat Mermer, sözlerine şöyle devam etti: "İlk olarak Amerika’da doğan arabuluculuk Amerika’nın yanı sıra Avrupa ve Uzak Doğu’da yaygın olarak uygulanıyor. Türkiye, arabuluculuk sistemini gündemine alan ülkelerden biri. Farklı ülkelerde arabuluculuk sistemi farklı şekillerde uygulanabiliyor. Örneğin İngiltere’de davaların yüzde 96.5’inde alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına başvuruluyor. İtalya’da arabuluculuk ücretleri devlet tarafından karşılanıyor."
ARABULUCULUK SÜRECİNİN OLASI ZORLUKLARI
Arabuluculuk iradi bir süreç, zorunluluk arz etmiyor. Bu nedenle Türkiye’de bu yöntem tercih edilmeyebilir. Taraflar arabulucunun uyuşmazlık konusunda çözüm üretmesi beklentisi içine girebilir. Bu arabuluculuğun ruhuna aykırı bir durum. Arabuluculuk üzerinden adaletin belli zümrelerin eline geçeceği yönünde kaygı olsa da mevzuattaki düzenlemelerle bu risk aşılmıştır. Arabuluculuk ücretli bir hizmet. Aksi kararlaştırılmadıysa taraflar saat başına ödenen arabuluculuk ücretini yarı yarıya paylaşır. Uyuşmazlık konusu parayla ilgili bir konuysa bu para üzerinden belli bir yüzde ödenerek de arabuluculuk hizmetinden yararlanmak mümkün.”