TİM / Büyükekşi: 500 milyar dolar ihracat hedefi konusunda iyimserim.

Hilal Sarı – M. Can Emir / İstanbul, 27 Haziran (DHA) - Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mehmet Büyükekşi, "2023 yılında 500 milyar dolar ihracat hedefi konusunda iyimser" olduğunu söyledi.
Büyükekşi, 10 yıldır sürdürdüğü başkanlık görevini, 30 Haziran 2018’de yapılacak TİM Olağan Genel Kurulu’nun ardından, yeni seçilen başkana devretmeden önce Türk basını ekonomi müdür ve editörleri ile TİM Başkanı olarak son kez bir araya geldi ve gelecek döneme ilişkin dilek ve tavsiyelerini paylaştı.
Büyükekşi ekonomiden ihracat özelindeki gelişmelere, yeni döneme ilişkin tavsiyelerinden görev süresince elde edilen başarılar ve eksik kalan çalışmalara ilişkin birçok değerlendirme yaptığı toplantıda şunları söyledi:
“Yaklaşık on yıl önce bu göreve seçilmiştim. Göreve geldikten sonra TİM ve TİB kanunu yoktu, 5910 yasa ile TBMM’de kanun çıkardık, sebebi de daha önce TİM ve TİB kanun hükmünde kararname ile kurulmuştu.
“Hızlı bir şekilde kanunu çıkardık ve en çok üzerinde durduğumuz kurallardan bir tanesi iki dönem kuralıydı.
“Daha önce iki yılda bir yapılıyordu, buna dört yıla çıkardık ve iki dönemle sınırladık. Bizim çıkartıp istediğimiz bir kanun.
“Benim dönemim doluyor. Kanun çıkmadan önceki iki yıl ile birlikte toplam 10 yıl görev yaptım
“Cumartesi günü GK’da yeni sçeilen arkadaşımıza devredeceğim görevi.
“10 yıldır birlikte birçok arkadaşımızla toplantılar ve seyahatler yaptık. Bizlere ve Türkiye ihracatına her zaman destek verdiniz.
“Biz de birçok şirketi ihracatçı olmaya teşvik ettik. Eğer bir şirket ihracat yapmıyorsa iç denizlerde gezen gemi gibidir, eğer ihracat yapıyorsa okyanuslarda gezen gemi gibidir.
“Yurtdışından gelen ithal mallara karşı kendini koruyabilmek daha kolay olur dedik.
“Yaklaşık 71 bin firma ihracatçı firma oldu. 2023 hedefimizdi bu aslında ama şimdi bu hedefi 100 bine revize ettik.
“TİM aslında DEİK kurumsal üyelerinden biri. Otomatik olarak başkan başkan yardımcısı oluyor. Oradaki görevim de bitiyor.
“TİB’de görev alma hakkım vardı ama düşünmedim.
“Bazı arkadaşlarımız anayasa mahkemesine gittiler, ama bunu tasvip etmedik.
“TİM avukatı ile müdahil olduk kanunun bozulmaması için.
“Cumhurbaşkanlığı’nda da aynı sınırlama var, iki dönemden fazla CM olunamıyor. Ben de Cumartesi günü TİM başkanlığımı noktalayacağım.
“Zor zamanlardan geçtim. 2008 yılı Eylül ayında başkan seçildim ve Lehman Brother krizi oldu.
“Ama bugün sizinle bunları konuşmaya değil, sohbet edip keyifli bir yemek yemeğe geldim.
Gazetecilerle bir araya gelen TİM Başkanı Mehmet Büyükekşi'ye yeni dönemde hükümette bakan olarak görev alıp almayacağı veya emekliye ayrılıp ayrılmayacağı soruldu.
“Genel Kurul'da desteklediğiniz aday var mı?“ sorusuna ise Büyükekşi şu yanıtları verdi:
“Özellikle vedaya yalnız geldim. Aday olan üç başkan, biri eski başkanımız Oğuz Satıcı, yedi yıl beraber çalıştık.
“İkincisi ihracata büyük hizmet etti ve büyük emekleri var, çok değerli kardeşimiz Tahsin Öztiryaki. Önce benim yönetimimde de çalıştı.
“Üçüncü başkanımız da İsmail Gülle, o da yıllardan beri Teksil İhracatçılar Birliği’nde başkanlık yapıyor. O da kıymetli bir kardeşimiz.
“Aslında bana göre önemli olan kişiler değil, ihracatın ve ihracatçının kazanıyor olması.
“Hepsi bu işi bilen arkadaşlar. Hem Türkiye’nin hem ihracatın hem de arkadaşlarım için hayırlı olsun diyorum.
“Bundan sonraki dönemde Türkiye’de ihracat daha da önemli olacak.
“Çünkü önümüzde şey var; cari açık sorunu her geçen gün daha da önemli hale gelecek.
“Fed’in ve ECB’nin uygulamalarıyla para bulmak çok kolaydı. Gerek doğrudan yatırım gerek sıcak para kolay geliyordu.
“Bize göre kurlar şu anda 4.20 civarına geri gelmesi lazım.
“Merkez Bankası reeskont edilenleri diyorsanız, biz üç aylık ihracat eğilim anketleri yapıyoruz. Orada çıkan rakam da yıl sonu için 4.20 idi.
“Seçim için bazı spekülatif ataklar oldu. Bunlar kesinlikle ihracatçının talep ettiği bir şey değil.
“Dolar 4.92’ye çıktı ve müşteri size onun üzerinden indirim talep ediyor bugün 4.59’a düştüğü için. Yüzde 10 fark var ki bu ihracatçının karı değil, 5 ila 7’dir ihracatçının kar marjı.
“ECB’de de parasal genişlemenin sonlanmasına az bir süre kaldı.
“Cari açığın panzehiri ihracat ve turizm.
“İhracatı ikiye ayırıyoruz; mal ve hizmet ihracatı diye. Hizmet İhracatçılar Birliği’ni de kurduk.
“Tabii ki emekli olmayı düşünmüyorum. Ama ben bir iş adamıyım, kendi şirketlerimiz var, kendi işimin başına dönmeyi düşünüyorum.
“Yıllardan beri çok değişik yerlerde görev aldım. Şu anda bir tek Eximbank devam ediyor. İstanbul Sanayi Odası meclis üyesiyim dört yıl daha. Bunlar iş adamı olmakla ilgili işler çünkü .
“Türkiye’nin şartlarında biz de kendi ticaretimizi yapacağız.
“Herhangi bir teklif gelmedi, böyle bir şey gündemimizde de yok.
“Biz işimizi gücümüzü bıraktık, ailemizden çocuklarımızdan ödün verdik ve bu işin peşinde koştuk.
“Ben profesyonel değilim, 10 bin kişiden fazla kişiye iştiham yaratan bir şirkette çalışıyorum.
Burayı bir iş olarak görmedim, buraya ne verebilirim diye düşündüm hep. Bundan sonra da amaç hem Türkiye’ye hizmet edebilmek.”
Yeni sistem bakanlıklar birleşiyor. Büyükekşi'ye böyle bir dönemde TİM başkanlığı yapmak ister miydi diye sorulduğunda Büyükekşi şunları söyledi:
“İsterdim bu dönemde de başkanlık yapmaktan. Çünkü ekonomi ile ilgili bakanlıkların çok olmasından ve koordinasyon eksikliğinden yakındık. Brir konu birden fazla bakanlığı ilgilendirebiliyor ve bu genelde zorladı işleri.
“Şimdi hazine ve maliye birleşiyor. Gümrük ve Ticaret birleşiyor. Çok daha verimli olacak diye düşünüyorum.
“Tabii ki eksik kalan şeyler olmuştur, 2023 500 milyar dolar ihracat stratejisi
“Dünya GSYH’sinden 2023 itibariyle yüzde 1.5 almayı hedefliyoruz. 500 milyar dolar ihracat da bu orandan çıkan bir rakam.
“Bu dönemde üç tane bayan ihracatçı birliği başkanımız oldu. Kadın üye iki katına çıktı. Yeter mi yetmez.
“Özellikle inovasyon konusunda, Ar-Ge tasarım ve marka konusunda birçok etkinlik yaptık. Şu ana kadar 200’den fazla mentor atadık ve tasarımla ilgili çalışmalar yapılıyor.
“Üniversite sanayi etkinliğini sağlıyoruz, bunları daha fazla yapabilirdik.
“Bu son iki senede hayata geçirdik birçok şeyi.
“2023 hedefleri kadar ihracatın yüzde 1’i kadar ihracatın desteklenmesi.
“Bu da 1.6 milyar dolar yapar. Biz geçen yıl ilk olarak bu desteğin oranı 2 katına çıkarıldı.
“Yeni gelecek yönetim için önerilerimiz hazırladık ve bunu da kitap olarak bastırdık. TİM Yönetim Pusulası olarak bastırdık. Bu da yol haritası olur umarız.
“Orada da yazdık; ;hracatta kadınların temsili, kur riskini, daha iyi anlatabilmek, sürdürlebilir ihracat, küresel tedarik zincirleri, markanın önemi ve firmaların ölçekleri gibi konulara ilişkin önerilerimiz var.
“Ölçekler büyürse yurt dışı pazarlarda daha çok iş yaparız.
“Katma değerli ihracat Ar-Ge ve inovasyon konusuna ilişkin çalışmaların devam etmesi gerekir.
“Büyükelçiler buluşması yapıyoruz dört yıldır. Mardn, Trabzon, Çanakkale ve Gaziantep’te yaptık. Bu yıl Pamukkale Denizli’ye götürmeyi planlıyoruz.
“Bir de Pazar çeşitlendirmesi önemli. Bu kitapta da hem yaptıklarımız hem de devam etmesi gereken konuları hazırladık."
İhracatımızın niteliğinin dünya ortalamasının altına düşmesi konusunda gelen bir soruya ise Büyükekşi şöyle yanıt verdi:
“Türkiye Dünya İnovasyon Endeksi’nde de 14 basamak yukarı çıktı. Bu nereden baktığınıza göre değişiyor.
“İlk 500’de üniversite yok diyorlar, ama bakıyorsunuz on üniversite var.
“Biz inovasyonun Türkiye’de ne kadar önemli olduğu vurgusunu sadece ihracatçıya yapmadık, tüm kesimlere yaptık. Öğrencisinden akademisyenine, startup’tan tüccarına.
“İnovasyonda illa büyük bütçe ve çalışmalar yapmak gerekmiyor. Ticaret yapan şirketler de inovasyon yapabiliyor.
“Çok basit bir ambalaj revizyonuyla katma değer yaratılabiliyor.
“Cep telefonu gelecek veya Türkiye’de üretilen ve tüketilen birçok ara malı ve hammadde ithal geliyor.
“Örneğin televizyonların hepsinin LED’i yurtdışından gelecek.
“Arabayı ihraç etmeyelim, ama en az yüzde 45’i malzemesi yurtdışından gelecek.
“Şu anda doğru bir politika başladı. İthal ikamesi olan mallarda teşvik başladı.
“Son 19 milyar dolar cari açığımıza olumlu katkı verecek. Bunun 13 milyar doları ithalat ikamesi, 6 milyar dolar da ihraç edeceğiz.
“İhracatın artması ithalatı da artırıyor doğru bir söylem değil.
“Hammaddenin yüzde 100’ünü hurda demir olarak ithal ediyor. Cevherden işlem yapmak çok pahalı.”
ABD Başkanı Donald Trump ve dünyanın büyük güçleri arasında giderek yükselen ticaret savaşı gerilimlerine ilişkin fikirleri ve  çıkabilecek muhtemel bir ‘topyekün ticaret savaşında’ Türkiye olarak bir stratejimiz olup olmadığı sorusuna ise Büyükekşi “Aynı şekilde karşılık veriyoruz” dedi ve şu değerlendirmeleri yaptı:
“Amerika’nın uyguladığı gümrük vergisine karşı toplam 350 milyon dolarlık gümrük vergisi getirdi. Viskiye otomobile ve diğer ürünlere.
“Karşılıklılık ilkesine önem verilmeli.
“Ekonomi Bakanlığı ile ilgili bir etki analizi çalışması yapılıyor. İhracatı artırmak için yapılan çalışmalarda gümrük birliği anlaşmasının güncellenmesi konusu gibi sıkıntılar var.
“Önceki gün İzlanda’ya gitti Ekonomi Bakanı’mız. Şu anda hedef bu anlaşma güncellenirken STA’ların otomatik içinde olmak ve tarım ürünleri ve hizmet ticaretinde yeni nesil STA’larda da iki tarafa ilave katkılar sağlanması. O zaman karşılıklı ticaretin 300 milyar dolara ulaşması bekleniyor (ithalat ihracat). Şu anda bu rakam 150 milyar dolar civarında. İki katına çıkması söz konusu.
“Bu olursa zaten ticaret savaşlarında AB ile birlikte mücadele etmiş olacağız.
“Trump kardeş ülkesi Kanada ile kavga edip, gidiyor Kuzey Kore ve ne olduğu belli olmayan bir adam ile anlaşma yapmaya gidiyor, ayağına gitti neredeyse Singapur’da buluştu.
“Yarın adam koyun pazarı gibi davranıyor. Meksika’ya ve Türkiye’ye uyguladım ve şuna kaldırdım diyor.
“O yüzden bu konuda net bir şey söylemem mümkün değil.
“Amerika’nın tutumu sürdürülemez. Biz burada mükellef sofralarda yiyelim, orada da beş on kişi bizi seyretsin ve kuru ekmek verelim. Bu sürdürülebilir mi?
“Küreselleşmenin belli bir mertebe gümrük duvarlarının azaltılmasının amacı dünyadaki refahı bölüştürmek değil mi?
“ABD’de hiçbir  avukatın çalışmak istemediği, hiçbir bankanın kredi vermek istemediği kişi devlet başkanı.
“Ben eninde sonunda aklı selim galip gelecek diye düşünüyorum.
“Arap ülkesi gidiyor, 700 milyon dolara futbol takımı alıyor, ama 100 bin mülteciyi almıyor. 3.5 milyon mültecinin yükü bizde.
“Görev dönemimde en çok sevindiğim 5910 sayılı kanun çıkmasıydı, çünkü çıkarırken çok yoruldum.
“İkinci konu ise altı yıldır İnovasyon Haftası’nı kendimiz yapıyoruz. Ama ondan bir yıl önce biz destek vermiştik. O zaman Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’dü. Ama kendimiz yapsak daha iyi olurmuş. Bir daha imzamız olan bir işi kesinlikle başkasına bırakmamalı ve kendimiz yapmalıyız dedik.
“Şunun altını çizmek istiyorum: İnovasyon haftasında bizim koyduğumuz para toplam bütçenin yüzde 12-13’ü. Yüzde 12-13’ünü ekonomi bakanlığı veriyor. Yüzde 70’ini özel sektör veriyor.
“İlk günden beri Arçelik devam ediyor. TEB altı yıldır devam ediyor. Sabancı ilk yıl yoktu beş yıldır devam ediyor. Turkcell, Çalık Holding vs. Hepsi inandı ve stratejik ortağımız oldu. Hollanda stratejik ülke ortağımız oldu. Şu anda Çin olacak. Şirketler buna inandığı için büyük bütçeler ayırıyorlar.
Büyükekşi en çarpıcı anılarından birini de veda yemeğinde gazetecilere anlattı. Van depremi sonrasında Filistin Büyükelçiliği’nin yapmak istediği bağışlara yönelik bir etkinlikte olanları Büyükekşi şöyle anlattı:
“Filistin bize gelip Van için bağış etkinliği yapmak istediğini söyledi. O dönem yanılmıyorsam, Abbas’ın eşinin adı da Emine, Emine Erdoğan hanımı da davet edeceğiz. Biz de küçük bir miktar destek olduk, para toplanacak ve Van’daki depremzedelere katkı olacak.
“Van’da yalnız kaos vardı ve bizden yardım göndermemiz yerine yurt yaptırmamızı istediler. Ama 1 milyon liramız var ve yetmez. O dönemde büyükelçilerin eşleri de bir milyon lira toplamış. Etti mi iki. Sonrasında o yurt yapıldı.
“Yine başka bir gün, Filistin Büyükelçiliği bağış gecesi yapmış, üç müzisyen ve bir şeffaf bağış kutusu. İçi boş. Masanın üzerinde bayrak var ve TİM yazıyor üzerinde.
“Abbas beyin eşi Emine hanım da 10 bin dolar bağış yapacakmış. İşin sahibi bayrağımız duruyor diye biz olduk. Kimse de bir şey yapmıyor. Dedim ki ‘Müzisyenleri indirin. Masayı getirin sandığı getirin’, sahneye koyduk. Sahneye çıktım mikrofonu elime aldım, ‘Van’da deprem oldu ve bu gecenin amacı bu. Ben başlatıyorum’ diyerek, cebimdeki 3 bin doları koydum. 10 bin dolar da Abbas hanım koydu. Ertesi gün yurtdışına çıkacaktım ve cebimde param yoktu. Arkadaştan borç alıp hallettim.”
“TİM Başkanı olarak yaşadıklarımı kitaplaştırmayı hiç düşünmedim. Not da almadım. Zaman içerisinde belki ömrümüz yeterse olur.
“Hiçbir zaman bir beklentimiz olmadan çalıştık. Ben hiçbir zaman tribüne oynamadım. Bir şey söyleyeyim de gazetelerde haber olsun ama on gün sonra unutulsun istemedim.
“Biz tam tersi yapacağımız işlerin altyapısını hazırladık. Hedefimiz üzüm yemekti. Onun için çalıştık, bağcıya kızmak yerine. Önemli olan katkı sağlayabilmek.
“Bu işlerde bakış açısı çok önemli. Bir işi yaparken diğerini bozuyorsanız bunun hiçbir önemi yok.
“500 milyar dolar ihracat hedefi konusunda iyimserim.
Biz bu stratejiyi yaparken Robert Kaplan ile balanc score card yöntemi ile çalıştık. Önce hedef koymanız gerekiyor, 2009’da 18 milyar dolar dış ticaretimiz vardı. Ekonomistlerden – Dünya Bankası, IMF ve diğer özel sektörden üç senaryo istedik.
“KOBİ’lerin tek başına ihracatın lokomotifi olması mümkün değil. Ölçek ekonomisinden bahsettim.
“2023 stratejimiz sadece rakamlardan ibaret değil.
“İhracatı 1 milyar doları aşan firma sayımızda hedef 25 – şu anda on.
“İhracatı 1 milyar doları aşan il ve sektör sayılarında da hedeflerimiz var.
“KOBİ’lerin mutlaka desteklenmesi lazım ama ölçek ekonomisine göre büyük ölçekli ihhracat yapanların da desteklenmesi lazım.
“Bunlar yapılırsa ben iyimserim o yüzde 1.5’lik payda – Payda önemli olan. Eğer ihracatımızı diğer ülkelere göre daha hızlı artırıp pastadan daha fazla pay alırsak bu önemli."