Betam: TÜİK işsiz tanımı süresini değiştirdi

İstanbul, 9 Kasım (DHA) – Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (Betam) Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı işgücü piyasası istatistiklerinde yapılan revizyonda işsizlik tanımının süresinin ve işsiz tanımındaki “son üç ay içinde” iş aramış olma kriterinin “son dört hafta” olarak değiştirildiğini ve üç ay içinde başlayabileceği bir iş bulmuş ya da kendi işini kurmuş ancak işe başlamak için çeşitli eksikliklerini tamamlamak amacıyla bekleyenlerin de işsiz nüfus kapsamına dâhil edildiğini duyurdu.
Betam’ın hazırladığı “Hanehalkı İşgücü Anketi (HİA) İstatistiklerinin Toplumsal Cinsiyet Ayrımında Revizyonu" isimli bilgi notunda söz konusu revizyonun işgücü piyasası istatistikleri zaman serisinde bir kırılma oluşturduğu belirtilirken, TÜİK’in revizyon yaptığı tarihte verilerdeki kırılmaya işaret ederek zaman serilerinin Şubat 2014 yılı öncesi ve sonrası olarak karşılaştırılabilir olmadığı da vurgulandı.
Tekrar karşılaştırılabilir veri üretme amacıyla Haziran 2014 tarihinde işgücü istatistiklerinin bir kısmı aylık olarak geriye doğru revize edilirken söz konusu geriye götürme işlemi, temel işgücü göstergelerine dair ana birkaç seri ile kısıtlı kaldı.
Yapılan revizyonda toplumsal cinsiyet ayrımında geriye dönük bir düzeltme yapılmazken Betam bilgi notunda TÜİK’in internet sitesinden yaptığı açıklamadaki temel prensiplere sadık kalınarak temel işgücü piyasası göstergeleri toplumsal cinsiyet ayrımında geri götürülmeyerek, toplumsal cinsiyet verilerindeki kırılmanın giderilmesi ve zaman serilerinin karşılaştırılabilir hale getirilmesi amaçlandı.
TÜİK’in yeni metodolojiye göre revize ettiği 2005-2013 yılı verileri içerisinde temel göstergeler (işgücü, istihdam ve işsizlik) seçilerek Betam’ın kullandığı metodoloji ile elde edilen göstergeler ile TÜİK’in açıkladığı göstergeler karşılaştırılmış ve bu bilgi notunda kullanılan metodun hata payı da raporlandı.
Betam bilgi notunda ana istatistikler olan işgücü, istihdam ve işsiz serileri içerisinde revizyonu daha basit olan serinin istihdam olduğu belirtilirken, TÜİK’in istihdam tanımında bir değişikliğe gitmediği, buna karşın Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne (ADNKS) geçilmesiyle birlikte nüfus tahminleri yenilediği yer aldı. Bilgi notunda istihdam serisinde nüfus projeksiyonlarının yenilenmesinden kaynaklanan sıçramaya dikkat çekilirken, şu değerlendirmeler yer aldı:
“Nüfus projeksiyonunun yenilenmesinden kaynaklanan bu sıçramayı istihdam serisine yansıtmak için öncelikle 2014 yılı için açıklanan istihdam rakamını, eski serideki son üç yıllık (2011, 2012 ve 2013) istihdam büyüme oranlarının geometrik ortalamasını kullanarak geri götürüyoruz ve 2013 yılı istihdam seviyesini hesaplıyoruz. Daha sonra eski istihdam serisindeki (2005-2013) büyüme oranlarını kullanarak her yılın istihdam seviyesini revize ediyoruz. Bizim tahminlerimiz ile TÜİK’in revizyonu arasındaki fark 2013 yılında 299 bin kişiyken (sapma oranı yüzde 1.2) 2005’e doğru giderek azalmakta ve sapma oranı sıfıra yaklaşmaktadır.
“Bu yöntemin TÜİK’in uyguladığı yönteme olabildiğince yakın olduğundan hareketle kadın ve erkek istihdam serileri aynı yöntem kullanılarak revize edilmiştir. Dikkat edilirse 2005-2013 dönemi için tahmin ettiğimiz kadın ve erkek yıllık istihdam miktarlarının toplamları toplam revize istihdam miktarlarına tam eşit değildir. Bunun nedeni üç serinin her birinin ayrı ayrı tahmin edilmiş olmasıdır. Bununla birlikte fark artı beş bin (2013) ile eksi 33 bin (2005) arasında değişmekte olup ihmal edilebilir düzeydedir.”   
TÜİK’in işsizlik serisindeki revizyonlarının önemli bölümünün işsizlik tanımının değiştirilmesinden ve istihdam serisine benzer şekilde ADNKS kaynaklı projeksiyonların değişmesinden kaynakladığının altının çizildiği bilgi notunda, TÜİK’in yakın geçmişte iş aramış, bunun için çeşitli iş arama kanallarına başvurmuş, iş bulduğu ya da iş kurduğu takdirde iki hafta içerisinde işbaşı yapabileceğini beyan eden kişileri işsiz saydığı, ayrıca son olarak iki hafta içinde işbaşı yapamama durumlarını başlayacağı bir iş bulmuş veya kurmuş olmasına rağmen birtakım eksikler nedeniyle başlayamamalarıyla açıklayan kişileri de işsiz sınıfına dahil ettiği duyuruldu.
Betam notu, 2014 yılı Şubat ayından itibaren işsiz tanımında kullanılan iş arama süresinin Avrupa İstatistik Ofisi Eurostat’ın tanımıyla uygun hale getirilerek “son üç ay” yerine “son dört hafta” olarak kısıtlandığının altını çizerken, yeni tanımdaki işsizlik süresinin hem ABD ve Avrupa Birliği ülkeleri, hem de Uluslararası Çalışma Örgütü tanımlarıyla uyumlu olduğunu belirtti.
İşsiz tanımının değişmesiyle hem işsiz sayısı hem de işgücü sayısında zıplamaların göze çarptığına değinen bilgi notu şöyle devam etti:
“İşsizlik tanımının değişmesi işsiz serisinde sadece büyüme oranları kullanılarak yapılacak revizyonun sapmalara yol açacağına işaret etmektedir. Dolayısıyla işsiz sayısını revize etmek için Hanehalkı İşgücü Anketi mikro veri setlerini de kullandık.  
“2009-2013 yılları arasında iş arama sürelerini ölçmek için iki farklı sorunun anket soru kağıdına dahil edildiği görülmektedir. Eurostat ile uyum süreci içerisinde soru kağıdında hem son üç ayda hem de son dört haftada iş aramış olanların belirlenebilmesi için sorular bulunmaktadır. Dolayısıyla ilk aşamada işsiz tanımında son dört haftadır iş aramış olan, iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve iki hafta içerisinde işbaşı yapabileceğini beyan eden bireyleri işsiz olarak tekrar kodluyoruz. 2009-2013 işsiz serilerini mikro veri kullanarak son dört haftada iş arayanların işsiz olarak tanımlandığı şekilde tekrar hesaplıyoruz.
“İkinci aşamada nüfus projeksiyonlarındaki değişimin etkilerine odaklanıyoruz. Daha kısa iş arama süresini yansıtan yeni tanımla hesaplanan işsiz serisini (istihdam serisine yapılan düzeltmenin aynısı uygulanarak, yani eski işsizlik serisindeki büyüme oranları kullanılarak) tekrar düzeltiyoruz. Böylelikle 2014 sonrası seriyle seviye açısından da uyumlu olan yeni seriyi 2009 – 2013 yılları için elde ediyoruz.”
HİA 2004-2008 yılları mikro veri soru kâğıtlarında işsizliğin yeni tanımını uygulamaya izin veren soruların bulunduğu belirtilirken, son üç aydır iş aramış bireylerle son dört haftadır iş aramış bireyleri ayırt etmenin mümkün olmadığı vurgulandı. Bu sebeple 2004-2008 yıllarında işsiz tanımındaki değişiklik, mikro veri kullanılarak yansıtılmazken Betam, 2009 yılı için tahmin edilen seriyi eski serideki büyüme oranları kullanarak geri götürdüğünü vurguladı. (Tablo)