"İşaret dili" tutkunu çift, sessiz dünyaların sesi oldu

Mustafa KINALI/İSTANBUL, (DHA) İŞİTME engellilerin kullandığı parmak, el, kol, ağız hareketlerine ve mimiklere dayanan İşaret Dili'ni öğrenmek Başak ve Serdar Uludağ çifti için bir tutkuydu. Halen Berlin'de yaşayan Boğaziçi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü mezunu Başak Uludağ ile Dokuz Eylül Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Mühendisliği mezunu Serdar Uludağ, el ele vererek, bu dili öğrenmek isteyenler için 'görüntüye' dayalı bir site kurdu. "www.isaretce.com"da şimdiden 3 bin 500  kelimeleri var. Eşinin videoları, montajı, kod yazılımı gibi teknik işleriyle ilgilendiği siteye girenler Başak Uludağ'ı hep aynı kıyafet içinde el, kol, ağız hareketleriyle işaret dilini öğretirken görüyor. Sessizlerin dünyasında birçok kelimeyi bulmak mümkün ancak argo kelimeler yok. Argo arayanlara "Lütfen ağzımızı bozmayalım" uyarısı geliyor.

SÖZLÜK OLMANIN ÖTESİNE GEÇEN BİR ÖĞRENME PLATFORMU

İşaret dili tutkunları Başak ve Serdar Uludağ çifti 5 yıllık evli.  Serdar Uludağ  özel bir firmada yazılım departmanında danışman, Başak de yine özel bir firmarda pazarlama müdürü.  Birbirleriyle de fırsat buldukça işaret diliyle konuşuyorlar. Başak Uludağ,  site için "İşareti aynı olan tüm kelimelere 'eş işaretliler' etiketi altında yer verdiği, kategoriler sayesinde de sözlük olmanın ötesine geçerek bir öğrenme platformuna dönüştüğü için diğer tüm sözlüklerden ayrışıyor" diyor.

Başak Uludağ, sosyal sorumluluk projesi olarak gördüğü, kar amacı güdülmediğini belirttiği bu çalışmaya nasıl başladıklarını ise söyle anlatıyor:

 "İstanbul'da çocukluğumun geçtiği Göztepe'de  bulunan işitme engelliler ilkokulu bu projenin gelişmesinde büyük bir rol oynadı. Ailemde herhangi bir işitme engelli birey bulunmamasına rağmen, çocukluğum boyunca gözlemlediğim bu ilkokul ve onun bahçesinden oynanan sessiz oyunlar, beni işaret dili öğrenmeye sevk etti.  Bunu öğrenmek, tıpkı diğer dillerde olduğu gibi çok emek ve çok tekrar gerektiriyor. Ancak bir kaynak bulmak diğer dillerde olduğu kadar kolay olmuyor. İşaret dilini öğrenirken yaşadığımız en büyük zorluk 'tekrar etmek' ya da hatırlamak istediğimiz işaretleri kolayca anlayabileceğimiz bir kaynak bulmak oldu. Mevcut sözlükler ya görüntülü değildi ve bu nedenle işareti doğru anlamak kolay olmuyordu ya da benzer görüntülü sözlüklerin içerikleri tam değildi ve aradığımız kelimeler bulunamıyordu. Bu yüzden işaret dilini, 'keşke tam istediğimiz gibi görüntülü, içeriği güncel, arama motoru esnek bir sözlük olsa' diye yakınarak öğrendik. Bir gün 'bunu neden biz yapmıyoruz ki' dedik.  Bir buçuk yıl önce, eşimle birlikte işaret dili öğrenmeye başladık. Ülkemizdeki işaret dili konusundaki eksiklikler de bizi böyle bir sosyal sorumluluk projesi yapmaya itti. İşte, İşaretçe böylelikle doğmuş oldu.

MEVCUT SÖZLÜKLERİN ARAMA MOTORLARI ESNEK DEĞİL

İşaret dili konusunda bakanlığın ve belediyelerin kursları mevcut ancak bu kurslar belli tarih ve zaman dilimleri ile sınırlı oluyor.  Bir kursa gidilse bile unutulan işaretlerin tekrar edilmesi adına modern ve kapsamlı bir işaret dili sözlüğü bulunmuyor  ya da oldukça yetersiz. Bu konudaki en önemli çalışmalar TDK'nın ve MEB'in ayrı ayrı hazırladıkları basılı (PDF formatındaki) sözlükleri. Bu sözlükler sırasıyla 1986 ve 2607 işaret içermekte.  Bunun dışında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'nın hazırladığı online sözlükte de 2000 işaret bulunmakta. TDK ve MEB'in hazırladığı sözlükler basılı oldukları için arama yapmak ve tarif edilen işareti doğru anlamak oldukça güç. Bütün mevcut sözlüklerin ortak sorunu ise arama motorlarının esnek olmaması, içeriklerinin az sayıda işaretten ibaret olması ve geliştirilmeye devam edilmemesi.

ESNEK ARAMA MOTORUYLA ARANIYOR, İSTENİLDİĞİ KADAR TEKRAR EDİLİYOR

Bizim projemiz, mevcut sözlüklerin tüm ortak sorunlarına çözüm getirme gayretinde.  Sözlüğümüzdeki işaretler sonsuz kez tekrarlanabilen GIF’lerden oluşuyor.  Esnek arama motoru sayesinde istenilen kelime aranabilmekte ve istenildiği kadar tekrar edilebilmekte. İşaretçe, MEB ve TDK’nın tüm kelimelerini kapsadığı ve eş anlamlı kelimelere ve bazı söz kalıplarına da yer verildiği için kelime haznesi, mevcut tüm sözlüklerden fazla. Aynı zamanda işareti aynı olan tüm kelimelere 'eş işaretliler' etiketi altında yer verdiği, kategoriler sayesinde de sözlük olmanın ötesine geçerek bir öğrenme platformuna dönüştüğü için diğer tüm sözlüklerden ayrışmakta. Sözlüğümüzü yayınladığımız günden beri de düzenli olarak geliştirmekte ve sosyal medya üzerinden öğretici paylaşımlar yapmaktayız. Kolay, anlaşılır, doğru ve zamandan bağımsız bir öğrenme platformuna dönüştürme amacındayız.

Evet, sözlükte argo veya küfür bulunmamakta. Bunun sebebi ise, bu konuda güvenilir ve resmi bir kaynak bulamamış olmamız. Bunun dışında başka bir alan yok. Sözlük yaklaşık 3 bin 500 kelimeden oluşuyor. Kelime sayısı açıklanmış resmi kaynaklar ile karşılaştırdığımızda, en çok kelime bizim sözlüğümüzde mevcut gözüküyor.  Kullanıcı odaklı büyümeyi hedefliyoruz. Sürekli olarak arama sonuçlarına (en çok aranan kelimeler, sonuç döndürmeyen işaretler gibi) bakarak, araştırma yapıyor ve ona göre düzenli olarak eklemeler yapıyoruz. 

Çok pozitif geri dönüşler alıyoruz. Özellikle Twitter ve Facebook gibi sosyal medya mecralarında, kullanıcılardan olumlu yorumlar alıyoruz. Bir sosyal sorumluluk projesi olmasının yanı sıra, basit ve kullanıcı dostu bir site olması, eş işaretliler etiketi, kategoriler ve TİD hakkında bölümleri ile sözlük olmanın ötesine geçmesi, en sık duyduğumuz pozitif geri dönüşler arasında. Google Play Store uygulamamız için de puanlamalar çok yüksek. Uygulamanın tamamen ücretsiz olması, hiçbir reklamın olmaması, sade tasarımı ve çok hızlı sonuç döndürmesi yüksek puanlar almamızda etkili olmakta. 

(FOTOĞRAF)