Çanakkale’de ilk şehidin verildiği tabya kaderine terk edildi

Burak GEZEN- Mustafa SUİÇMEZ/ÇANAKKALE, (DHA)- SULTAN 2’nci Abdülhamid tarafından, stratejik boğaz tahkimatını güçlendirmek amacıyla 1889 yılında yaptırılan ve 1915’teki Çanakkale Deniz Savaşı’nda ilk şehidin verildiği Orhaniye Tabyası, içinde paintball oynanmasıyla gündeme geldi. Bu durum, tarihi tabya ile ilgili daha acı bir gerçeği de ortaya çıkardı. Vefatının 100’üncü yılında özel programlarla anılan Abdülhamid’in mirası, kaderine terk edilince ana giriş kapısı üzerindeki kitabesi çalındı. Bakımsızlık nedeniyle harap durumda olan tabya, vatandaşların ateş yakarak piknik yaptığı yer haline geldi.
Çanakkale merkeze bağlı Kumkale köyündeki Orhaniye Tabyası, Sultan 2’nci Abdülhamid tarafından, stratejik boğaz tahkimatını güçlendirmek amacıyla 1889 yılında yaptırıldı. Çanakkale Deniz Savaşı sırasında ise İtilaf devletlerine ait donanmaya karşı boğaz girişini korudu. Çanakkale cephesinin açılmasıyla birlikte, 19 Şubat günü İtilaf devletlerine ait savaş gemilerinin ilk bombaladığı yer Avrupa yakasındaki Ertuğrul Tabyası ile birlikte Anadolu yakasındaki Orhaniye Tabyası oldu. 19 Şubat günü bir gemiden yapılan top atışının isabet ettiği bataryada ilk şehitler verildi. Savaşın ardında askeriye tarafından uzun yıllar kullanılmaya devam eden Orhaniye Tabyası, 1990’lı yılların başında boşaltıldı. Sonrasında sahip çıkan olmayınca, tarihi tabya kaderine terk edilmiş oldu.
KİTABESİ ÇALINDI
Çanakkale Deniz Zaferi’nin 103’üncü yıl dönümünü kutlama törenlerine sayılı günler kala, Orhaniye Tabyası’nda yaşanan manzara ise yürekleri burktu. Milli Emlak’tan, Milli Savunma Bakanlığı'na tahsisli olduğu ileri sürülen tarihi tabya, bakımsızlık nedeniyle harabeye döndü. İlk olarak tabyanın ana bonetinin giriş kapı üzerinde bulunan ve inşasına ait bilgileri içeren Osmanlıca yazının yer aldığı 40x70 santimetre ebadındaki mermer kitabe çalındı. Tarihi tabya geçtiğimiz günlerde ise içerisinde paintball oynanmasıyla gündeme geldi ve kamuoyu bu duruma tepki gösterdi. Fakat bu olay, tarihi tabyanın içler acısı bir durumda olduğu gerçeğini de gözler önüne serdi. 
TARİHİ TABYA PİKNİK ALANI OLDU
Bir türlü restore edilip, ziyarete açılamayan Orhaniye Tabyası, sahipsiz kaldığı için piknik alanı olarak kullanılmaya başlandı. Bazı vatandaşlar, eşsiz bir deniz manzarasına sahip olan tarihi tabya içinde ateş yakarak piknik yapmaya başladı. Kimi yanlarında getirdiği mangallarda kimi de Çanakkale Savaşı’nın izlerini taşıyan tabyanın zemininde ateş yakarak, mangal keyfi yapıyor. Tarihi tabya, Çanakkale Savaşları ile ilgili film çekimlerinde hatırlanıyor. Çekimler bitince de yine kaderiyle baş başa kalıyor. Savaş zamanında içinde 6 top bulunan tarihi tabyada şu an 2 gerçek top bulunuyor. Toplardan birisi Çanakkale merkezindeki Cumhuriyet Meydanı’nda sergilenirken, diğer 3 topun ise parçalanarak hurda olarak satıldığı iddia ediliyor. Gerçek topların yerinde ise film çekimlerinde kullanılan taklit toplar bulunuyor.
İLK ŞEHİTLERİN VERİLDİĞİ TABYA
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay, Çanakkale cephesinin açılmasıyla birlikte 19 Şubat 1915 tarihinde düşman donanmasının ilk saldırdığı yerlerden birinin Orhaniye Tabyası olduğunu belirterek, “O gün saat 16.10 itibariye buradaki Batarya Komutanı Alman Üsteğmen Hans Woermann hayatını kaybetti. Yanında bulunan tercümanı Refik Ata da şehit düştü. Saat 16.30 sıralarında ise hangi gemiden atıldığı belli olmayan bir top mermisi yine bataryaya düştü. Bu bataryada Trabzonlu Teğmen Murtaza Efendi ilk Türk subayı olarak, telefoncu Balıkesirli Salih oğlu Hamit ise er olarak şehit oldu. Orhaniye Tabyası, 19 Şubat saldırısında hem batarya komutanını, hem de ilk Türk subayı ile ilk erin şehit verildiği yer oldu. İlk gün burada 4 kayıp verildi” dedi.
AKKA ANLAŞMASI SONRASI KADERİNE TERK EDİLDİ
Orhaniye Tabyası’nın, hem boğazın girişini koruması, hem de kültürel miras olması açısından dikkat çekici olduğunu anlatan tarihçi Atabay, şunları söyledi:
“Ancak ne yazık ki burası bugün kaderine terk edilmiştir. Terk edilmesinin sebebi ise 1990’lı yılların başında Amerika Birleşik Devletleri ile Rusya Federasyonu arasında imzalanan ve kısa adı AKKA olan, Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması’dır. O tarihten sonra burası terk edildi ve ikinci sınıf askeri bölge haline getirildi. Sadece Deniz Kurdu Tatbikatı’nda kullanılıyordu. Onun haricinde burasının kontrolü veya bakımıyla ilgili herhangi bir çalışma yapılmıyor. O yüzden de burası kaderine terk edilmiştir. Maalesef bakımsız ve içler acısı bir durum var. Pek çok tartışma da bu şekilde kendisini gösterdi. Geçtiğimiz günlerde de paintball oynanması tartışmaları zirveye çıkardı. Halbuki Orhaniye Tabyası'nın bir askeri, kültürel mirası tesisi olarak korunması, buranın düzenlenerek ziyaretçilere açılması gerekiyor. Ailece veya arkadaş çevresiyle buraya gelinerek, hem savaşın öneminin tekrar vurgulanması, hem de güzel bir gün geçirilmesi için coğrafi açıdan oldukça güzel, askeri açıdan da stratejik bir yerdir."
‘SORUMLULUK KÜLTÜR BAKANLIĞI’NDA’
Milli Emlak tarafından Milli Savunma Bakanlığı’na tahsisli olduğu belirtilen Orhaniye Tabyası’nın, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından korunması ve restore ettirilmesi gerektiğini ifade eden tarihçi Atabay, “Bütün kültürel mirasların korunması, gelecek kuşaklara aktarılması ve önemlerinin anlatılmasını gerekiyor. Sadece belirli alanların kullanım izinleri Milli Emlak vasıtasıyla yapılan sözleşmelerle belirli kurumlara aktarılmaktadır ama kültürel miras anlamında sorumluluk Kültür ve Turizm Bakanlığı’na aittir. Askeriyenin içerisindeki kültürel mirasların da sorumlusu Türkiye Cumhuriyeti’nde Kültür ve Turizm Bakanlığı'na verilmiştir. Bu bağlamda eğer bir askeri saha içerisinde kültürel miras eser varsa onların restore edilmesi, korunması veya aslına uygun şekilde inşa edilmesi konusu tamamen bakanlığın sorumluluğu altında bulunmaktadır” dedi.
Orhaniye Tabyası’nda şu anda 2 gerçek top bulunduğunu ve 3'üncüsünün ise Çanakkale merkezindeki Cumhuriyet Meydanı’nda sergilendiğini belirten Atabay, “Burada bulunan diğer toplar ise film çekimleri için kullanılan taklit toplardır. Çekimlerden sonra taklit toplar buradaki bırakılarak, burası çöplük haline getirilmiştir. Burada toplam 6 top bulunması gerekiyor. Diğer 3 topun ise Cumhuriyet döneminin değişik tarihlerinde, devletin açtığı hurda ihalelerinde sökülerek ve kesilerek hurda haline getirildiği değerlendirilebilir” dedi.

FOTOĞRAFLI