Güvenli gıda hani nerede?

Gıda ama zehirsiz! Bu gün için acaba mümkün mü? Yoksa sadece bir hayal mi? Bunun en samimi yanıtı ise “yediğimiz içtiğimiz hemen her şey zararlı maddelerden tamamen arındırılmış değildir”, şeklinde olduğunu unutmayalım. Çünkü gıdalarımız, tarımda kullanılan çok değişik ilaç, hormon, endüstrileşmenin getirdiği çevre kirliliği yüzünden yüzlerce kimyasal madde ile kuşatılmış durumdadır. Ayrıca hatalı üretim teknikleri, zararlı mikroorganizmalar gıdalarımızı sürekli tehdit etmektedir.
Ancak yinede hiçbir zaman ümitsizliğe kapılmayalım. Çünkü insan organizması zararlı olan maddeleri belirli oranlarda parçalama ve dışarı atma özelliğine sahiptir. Bu nedenle beslenmede sloganımız güvenli gıda tüketimine önem göstermek olmalıdır. Kaldı ki birey gıdasını kontrollü ve bilinçli şekilde seçer, sebzesinden, meyvesine; etinden sütüne kadar yiyeceği içeceği her şeyi akıllıca bilerek yer, bunu da hayatının doğal akışı içerisinde kendisi için bir yaşam biçimi haline getirirse, sağlıklı beslenmede en önemli ilk adım atılmış olur. Öyleyse bu ramazan ayı, güvenli gıda tüketimi konusunda daha duyarlı olmaya başladığımız ilk günümüz olsun ne dersiniz?
*
Günümüzde 80 000 civarında kimyasal madde çeşitli amaçlar için kullanılmakta ve bu sayı her geçen yıl artmaktadır. 20. yüzyılın başında çoğu doğal kaynaklı olmak üzere bir kaç bin kimyasal madde kullanılmaktaydı. Oysa kimyasal maddelerin kullanımı özellikle 1940’lardan sonra hızla artmıştır. 1950 yılında 7 milyon ton/yıl olan dünya kimyasal madde üretimi 1985 yılında 250 milyon ton/yıl’a yükselmiştir. Bugün bu rakam 400 milyon ton/yıl’a ulaşmıştır. Kimyasal maddelerin yoğun ve kontrolsuz olarak kullanılmaya başlandığı yıllarda yapılan hatalardan insan sağlığı ve çevre zarar görmüştür. Gerek kimyasal maddelerin her alanda yoğun olarak kullanılmaya başlanması gerekse kontrolsuz kullanımın yarattığı ciddi sağlık ve çevre sorunları, toplumlarda kimyasal kullanımına karşı oluşan korku ve tepkinin nedenidir. Kimyasalların insan sağlığı üzerindeki etkileri devamlı tartışma konusu olmaktadır. Toplumlarda en önemli sağlık göstergesi doğuştan yaşam beklentisi olarak da tanımlanan ortalama yaşam süresidir. 1900 yılında Dünya’da ortalama yaşam süresi iki cinsiyet ortalaması olarak 30 yaş iken, 1997 yılında 63 yaşa yükselmiştir. Bu rakamlar Türkiye’de 1900 ve 1997 yılları için 49 ve 67’dir. “İkramiye” olarak kazandığımız bu yılları sağlıklı olarak geçirmenin yolları Güvenli gıda tüketiminden geçmektedir.
*
Bu gelişmede başta ilaçlar ve suyun sanitasyonunda kullanılan kimyasallar olmak üzere, insanlara kimyasalların da yardımıyla yeterli ve kontaminasyondan korunmuş gıdaların temin edilebilmesinin de önemli payı vardır. Ancak, bu değerlendirmeden kimyasalların insan sağlığı ve çevre için zararsız olduğu anlamı çıkartılmamalıdır. Rastgele kimyasal kullanımı insan sağlığı ve çevre için büyük tehdittir. Özellikle 1960’lardan sonra toksikoloji bilimindeki hızlı gelişmenin yanısıra kimyasal maddeler için risk yönetimi uygulamalarının geliştirilmesi, güvenli kimyasal kullanımı olanağını getirmiştir. Bugün ilaç, gıda katkı maddesi, kozmetik, tarım ilacı, endüstri kimyasalı olarak kullanılan her kimyasalın insan sağlığı ve çevreye olan etkisi ayrıntılı olarak incelenmekte, insan sağlığı ve çevre üzerinde kabul edilemez ölçüde risk taşıyanların kullanımına izin verilmemektedir.
*
Güvenli gıda üretimi ve tüketimi için; gıda denetim politikaları, yüksek gıda güvenlik standartları üzerine kurulmalıdır. Bu standartların temel amacı tüketici sağlığının korunması ve iyileştirilmesidir. Gıdaların üretimi ve tüketimi tüm toplumların ortak problemidir; ekonomik, sosyal ve hatta çevresel sonuçlarıyla bir bütündür. Her ne kadar sağlığın korunması öncelikli olsa da iyi bir gıda politikasının oluşturulmasında sözü edilen etkilerin tümünün göz önünde bulundurulması gerekir. Ayrıca; çevrenin, özellikle eko sistemin durumu ve kalitesi gıda zincirini farklı aşamalarda etkileyebilir.