RUS PAZARININ ÖMRÜ ‘10 YIL’

 

DÜNYANIN önündeki en büyük sorunlardan biri olan iklim değişikliği artık kapıda değil, evlerimizin içine kadar girdi. Ülkemizde ve bölgemizde çok sayıda göl kurudu, birçok su kaynağında su seviyeleri dip noktaya ulaştı. Kuraklığın yanı sıra fırtına, sel gibi ani hava olayları nedeniyle tarımsal üretimin sekteye uğramasının gıdaya nasıl etki edeceği de merak konusu. Örtü altı üretimin başkenti Antalya’da tarımsal üretimin bu süreçte nasıl evrilmesi gerektiğini, tarımda üretim alanlarının durumunu, Antalya, Burdur ve Isparta ihracatının hangi boyutlara ulaştığını Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği (BAİB) Başkanı Ümit Mirza Çavuşoğlu ile konuştuk.

Uzun süredir başkanlık koltuğu boş kalan BAİB’in yeni başkanı oldunuz. Öncelikle eksiklikler nelerdi ve neyi hedefleyerek bu koltuğa oturdunuz?
Birlik uzun süredir boş kaldı. Bölgeden ve ihracatçıdan koptu. İşlem ve operasyonel anlamda bir sıkıntı yaşanmadı. Fakat bir yüzü, dışarıya açılan penceresi eksikti. Öyle olunca da kopukluk oluştu. Bizim hedefimiz o kopukluğu gidermek. Bunun için de çaba harcıyoruz.

BAİB’in kaç üyesi var?
7 bin üyemizin 2 bini aktif. Bu rakam ciddi bir rakam. Adet olarak çok fazla, rakamsal olarak ise beklediğimiz seviyelerde değiliz. Bölge ihracatında bu yıl 2 milyar doları geçeceğiz. İlk kez böyle bir rakamı geçeceğiz. Çıtayı yükseltip bölgeyi biraz ileriye taşımamız gerekiyor. Bunu yaparken öncelikle komiteler kurmaya çalışıyoruz. Onların problemlerini dinliyoruz.

LABORATUVAR SORUNU ÇÖZÜLDÜ
Bu arada gelişen ciddi problemler de vardı. Bunlarda da ciddi yol kat ettik. 2 ay önce Bulgaristan’daki sınır kapısındaki laboratuvarın Sofya’ya taşınma durumu vardı. Bizim için korkunç olacaktı. Çünkü gelen ürün kapıda bekleyecek, numune alıp o kadar kilometre gidilecek ve oradan neticesi gelecekti. Her aracımız en az iki gün bekleyecek ve ihracat sekteye uğrayacaktı. Bakanlıklar düzeyinde ciddi girişimlerde bulunuldu. Laboratuvarın taşınmaması sağlandı.

ANALİZ SIKLIĞI DÜŞÜRÜLDÜ
Avrupa’ya biber ve analiz sıklığı yüzde 100’e çıkmıştı. Bu durum Avrupa için korkunçtu. Bu kadar analizi yapabilmek hem maliyet anlamında hem de yapabilirlik anlamında çok zordu. Onun için hem bakanlıkların hem ihracatçıların ciddi çabasıyla bu yüzde 100 analiz sıklığını yüzde 50’ye düşürdük. Bir de Antalya ve İzmir’den Rusya’ya domates ve biber kısıtlaması vardı. Herkes müthiş çalıştı. Birlik olarak çok çabaladık. 2 aydır çoğu zamanımızı lobilere harcadık. O yasak da kalktı.

RİSKİ AZALTMAK İÇİN YENİ PAZAR ŞART
Rusya’ya ihracatta kota hala sürüyor değil mi?
Kota sürüyor. Mayıs ayında 250 bin tondu. 300 bine çıktı. Tahminen de kota bizi şubat ayına kadar götürür. Onunla ilgili görüşmeler de devam ediyor. Kotanın kalkması için çok mücadele ediyoruz. Rusya bizim için önemli bir pazar. Fakat bizim her pazara girmemiz ve riski dağıtmamız, riski dağıtırken de ihracatı artırmamız gerekiyor. Bu arada Rusya da hiçbir zaman yok sayabileceğimiz bir pazar değil.

Geçtiğimiz gün Finikeli portakal üreticileriyle görüştüm. Üreticiler tedirgin. ‘Olur da Rusya kapısı kapanırsa biz ne yapacağız. Girdi maliyetlerindeki yükseliş bizi bitirdi. Üretmekten korkuyoruz. Yevmiyeyle çalışalım daha iyi’ diyorlar. Bu tarım adına çok acı bir tablo…
Gerçekten de çok üzücü. Yaklaşık 2 yıldır girdi maliyetleri 2,5 kat arttı. İnsanlara da hak veriyoruz ama insanları da üretimden çekmek istemiyoruz. İnsanlar topraktan uzaklaşırsa bir daha döndürülemiyor.
Çiftçi en çok şunu merak ediyor. Rusya’nın kapıları kapatma durumu olabilir mi?
Allah korusun… Şu anda görüntü öyle gözükmüyor. Biz bir ileri aşamaya giderek biraz daha geliştirmek istiyoruz. Aslına bakarsanız oradaki marketlere tarım anlamında ciddi ihracat yapıyoruz. Oradan da ciddi girdilerimiz var. Olağan üstü bir durum olmadıkça zannetmiyorum. Oradan zaman zaman buraya güçlü heyetler geliyor. Herkesin ortak görüşü Türkiye ile birlikte hareket etmek. Domates ve biber yasağının kaldırılmasında Rusya’daki partnerlerimizin inanılmaz etkisi oldu.

RUSYA İHRACATA BAŞLADI
Rusya’nın kendi ürününü ürettiğini, seracılığa desteğin yüksek olduğunu biliyoruz. Nedir son durum?
Çok ilerlediler. Müthiş bir seralaşma var. Bir süre sonra sera ürünlerinde zorlanabiliriz. Çünkü dönem dönem Rusya sera ürünleri ihraç etmeye başladı. Çok ciddi yatırım yapıyor, çok ciddi teşvikler var. 10 yıla kalmaz gibi düşünüyorum.

HONG KONG’A ALMANYA’DAN HIZLI GİDİYOR
O zaman Rusya’nın alternatiflerini yaratmak gerekiyor...
Evet her tarafa yayılmalıyız artık. Dünya o kadar küçüldü ki. Eskiden Uzak Doğu dediğimiz çok uzaktı. Şimdi uçaklarla ürünümüz 10 saatte Hong Kong’da ve Singapur’da… Kirazdan incire, her şeyi gönderiyoruz. Almanya’dan daha hızlı indiriyoruz.

HAVA KARGOYA DESTEK ŞART
Görünen o ki artık yol uzunluğunun bir önemi kalmamış. 2018 yılında BAİB’in Turkish Kargo ile bir anlaşması olmuştu…
Evet o sürüyor. Çok yeterli değil. Devletin verdiği teşvikler var. O teşvikler kalktı. Şimdi onunla ilgili görüşmeler devam ediyor. Hava kargoda, geçen yıl pandemi dolayısıyla kargo ücretinin belli kısmını devlet karşıladı. O bize inanılmaz rekabet avantajı sağladı. Pandemide bu destekle diğer ülkelerden bir adım öne geçtik. Uzak Doğu’ya ve Orta Doğu’ya gitti ürünlerimiz. Bir de desteğin verdiği dönem meyvenin başlangıcıydı ve pahalıydı. Nektarinle başladı, akabinde kiraz ve çilek gönderildi. İncir devam etti. Şu anda da gönderiyorlar ama rekabette çok zorlanıyorlar.

AĞACIN YILDIZI PARLADI
Pandemide en çok yıldızı parlayan sektör tarım oldu diye biliyoruz…
Tarımın yıldızı çok parladı ama maden sektörü de çok ciddi artış sağladı. Maden yüzde olarak tarımdan daha fazla artış sağladı. Rakamsal olarak meyve sebze önde. İnsanlar kapanınca inşaat sektörüne yönelme oldu. 8. ay itibarıyla meyve sebzede 461 milyon doların üzerinde, maden ve metaller 329 milyon doların üzerinde ihracat yapıldı. Ağaç mamulleri ve orman ürünleri ihracatı ise 200 milyon doları geçti. Ağaç mamullerinde yüzde 75 gibi müthiş artış sağlandı. Bu artarak da devam edecek gibi görünüyor. Ağaca ciddi bir talep var.

KUZEY AFRİKA AĞAÇ İSTİYOR
Ağaca talebin artmış olmasını nedeni doğala yönelişe bağlayabilir miyiz?
Onun da etkisi var ama inşaata yöneliş de önemli bir etken. Ağaçla ilgili bölgemizde pazarlama eksikliği var. Çok ciddi firmalarımız var ama onun haricindeki firmalarda pazarlama eksiği görülüyor. Buluşamıyorlar. Şu anda ilk yapacağımız hedef ülkeler belirleyip birkaç ülkeye bu konuda ticari heyet göndermek. Şu anda en yüksek girilmesi istenen Kuzey Afrika. Kuzey Afrika talep ediyor. Bir araya gelemiyorlar. Biz ilk önce onları buluşturacağız.

DOĞAYI BİZ BOZDUK
Gelelim iklim değişikliğine… Tüm dünyayı derinden etkileyen bir durum. “Akdeniz için Birlik” kuruluşunun raporuna göre, 2040 yılına kadar Akdeniz’deki sıcaklık artışının 2.2 dereceyi bulacak. Tarıma etkisi ne olacak bu durumun…
Tarımı iklim değişikliği derinden etkiliyor. Ama bundan ileride daha fazla etkileyeceğiz. Bizim bir an önce tedbirler almamız lazım. Sırf sektörler değil, insanlar da elinden geleni yapmalı. Suyu az kullanmalı, daha az çöp atmalı. Bir çok bölgemizde göller kurudu, dip suları çekildi. Bir çok yerde tarım yapılamaz hale gidiyor. Gitmeden durdurmalıyız. Doğayı biz bozduk. Doğa bizden öcünü alıyor gibi gözüküyor. Önce doğayla barışmamız lazım. Meyve bahçelerini güçlendirmek adına üstlerinin örtülmesi gerekiyor. Seralar değişime girecek. Biraz daha teknolojimizi değiştireceğiz. Kışları ısıtırken belki bahar aylarını soğutmak zorunda kalacağız.

ÜRETİM YAYLAYA KAYIYOR
Antalya’nın Elmalı ilçesi Söğüt bölgesinde çok ciddi üretimimiz söz konusu. Şu anda Ege Üniversitesi’nin bu bölgede çalışması var. Bizler de BAİB olarak iklim değişikliği için ne yapabiliriz dedik ve çalışmaya destek veriyoruz. Elmalı bölgesindeki üretimleri araştırıyoruz. Üretim bir şekilde oraya kayıyor. Ama orayı da bozmadan, sistemli bir şekilde nasıl üretim yapılır bunun ortaya konması lazım. Yaylaya üretim kayıyor olabilir ama buraları da kaybetmemeliyiz. Bu bölgede de öncelikle mevcudu korumalıyız.

İHRACATIN YILDIZI İNCİR
İhracatta kilo bazında baktığımızda yıldız ürün hangisi?
Kilo değeri bazında bakarsak incir gözüküyor. Arkasından kiraz geliyor. Kiraz geçen yıl 10 milyon doların üzerinde bir ihracat olmuş, bu sene 6 milyon dolara düştü. Bunun nedeni de iklimsel. Üretim düşüşünden dolayı. Maalesef incirde de aynı durumdayız. 569 bin dolardan 500 bin dolara düşmüşüz. Ama incir bundan sonra artacak.

İHRACATÇININ SIKINTILARI
İhracatçıların sıkıntılarını 5 maddede sıralarsanız neler dersiniz…
Birinci sırada bürokratik engeller, ikinci sırada lojistik ve navlun problemleri, üçüncü sırada iş gücü sıkıntısı, dördüncü sırada kredilerin hem pahalı oluşu hem de krediye ulaşmanın zorluğu, son olarak bazı ihracatçıların devlet desteklerine yeterince ulaşamaması. Bölgesel anlamda ise limanla ilgili sıkıntılar var. Bizim limanda derinlik sorunu ve içeride de anlaşmazlıklar var. Özellikle mermer ihracatçılarımız İzmir’e ve Mersin’e gidiyor. Biz tarafları bir araya getirip bütün ihracatçılarımızı limana çekmek istiyoruz.

YATIRIMIN GÖZDESİ YABAN MERSİNİ
Tropikal meyve üretimine de gelirsek, bu ürünlere yönelik talep dikkat çekiyor.
Evet ciddi bir yöneliş var. Meyvelerini daha toplayamıyoruz. Bir süre sonra bu da başlayacak. Bu özellikle yaban mersininde ivme kazandık. 1-2 yıl içerisinde ciddi rakamlara ulaşacağız, ihracat anlamında da. Şu anda ihracatı var ama beklenen seviyelerde değil. Saksılarda üretiliyor. Korkuteli’de, Serik’te ve Döşemealtı’nda üretim başladı. Bunun dışında avokado ön plana çıktı. Bir süre sonra bu meyvede de çok ciddi ihracat yapacağız.