Her şey bir 800 yıl daha dokunması için

ANTALYA (AA) - LEYLA ATAMAN KOYUNCUOĞLU - Türkiye'ye gelen yabancı misafirlere verilen yöresel hediyeler arasında yer alan, kendine has motifleriyle yaklaşık 800 yıldır dokunan dünyaca ünlü Döşemealtı halısının üretimi durma noktasına geldi.

Adını aldığı Döşemealtı ilçesinde halkın uzun yıllar önemli gelir kaynağı olan Antalya'nın ünlü Döşemealtı halısı tezgahları, dokuma sanayinin ve teknolojinin gelişmesi ve alıcısının azalması nedeniyle birer birer yok oluyor.

AA muhabirine açıklamalarda bulunan Döşemealtı Belediye Başkanı Turgay Genç, yörenin pamuklarından ve kök boyalarından elde edilen iplerle dokunan halının yörük kültürünün en önemli değerlerinden biri olduğunu söyledi.

El emeğiyle ilmek ilmek dokunarak elde edilen halının değerinin paha biçilmez olduğunu ifade eden Genç, geçmiş yönetimlerin "vurdum duymaz" davranması sonucu halının coğrafi işaret tescilinin bile şu anda Özelleştirme İdaresi Başkanlığında olan Sümer Halıcılık ve El Sanatları Sanayi Tic. AŞ tarafından alındığını kaydetti.

- Tescil iptali için başvuruda bulunuldu

Yöreye özgü bir ürünün coğrafi işaret tescilinin bir şirkette olmaması gerektiğini dile getiren Başkan Genç, halen Sümer Halıcılık'ta bulunan tescilin iptal edilmesi ve Döşemealtı Belediyesi adına coğrafi işaret tescili almak için Türk Patent Enstitüsüne (TPE) başvuruda bulunduklarını bildirdi.

Akdeniz Üniversitesi işbirliğiyle üretime ve pazarlamaya dair proje çalışmalarının da sürdüğünü anlatan Genç, "2016 yılında Antalya'da düzenlenecek botanik EXPO'da hediyelik eşya olması için uğraşıyoruz. Bu projemiz kabul görürse bölgede halıcılık tekrar canlanır. Yüzlerce yıllık kültürün bir halkası olan Döşemealtı halısını tekrar canlandırmak için gereken tüm katkıyı koymaya çalışıyoruz" diye konuştu.

- 500 tezgahtan 15 tezgaha

2000'li yıllara kadar bölgede en fazla halı tezgahının bulunduğu Kovanlık Mahallesi Muhtarı Bekir Şimşek de bir zamanlar bölgede 500'ün üzerinde halı tezgahının bulunduğunu belirterek, "Her evde 2'şer, 3'er tane tezgah vardı. Eskiden 8-10 halı satıldığında bir düğün yapılırdı veya araba alınırdı. Şimdi küçük bir halıyı 300 liraya satıyoruz. Faaliyet gösteren tezgah 15'i ancak bulur" dedi.

1980'li, 1990'lı yıllarda halıların daha tezgahtan çıkmadan satıldığını vurgulayan Şimşek, şöyle konuştu:

"Turistlere satmak için halılara antika görüntüsü verilmeye çalışıldı. Bunun için halılar güneşte tutularak, üzerinde yürünerek eskimiş görüntüsü verildi. Bu tür şeyler yasaklandı ancak kandırıldığını gören insanlar bir daha uğramadılar. Halımızın değerini bilemedik. İkincisi, eskiden turistler buralara kendi araçlarıyla gelir halıyı arabasının arkasına alır giderdi. Şimdi turisti tur firmaları getiriyor, yabancılar zaten bize ulaşamıyor. Uçaklarda ağırlık sınırı olduğu için de halı talep görmüyor. O nedenle gençler de halı dokumayı bıraktı, organize sanayide 800 liraya çalışmayı tercih ediyorlar."

Kovanlık'ta 11 yaşından beri halı dokuyan 52 yaşındaki Rahime Orman, el dokumasının özveri gerektiren bir iş olduğunu belirterek, "Ev işlerini bitirdikten sonra tezgahın başına oturuyoruz. Küçük bir halıyı 20 günde çıkartıyoruz. Gençler öğrenmek istemiyor, başka iş yapmayı tercih ediyorlar" diye konuştu.

- 12'inci yüzyıldan beri var

12'inci yüzyıldan itibaren Anadolu'ya gelip Antalya ve çevresine yerleşen Teke Yörükleri, isimlerini yöreye verdikleri gibi kültürlerine de yaydılar.

Antalya'nın en önemli el sanatlarından olan dokumacılık da yörüklerin göçebe yaşantısının bir parçası. Döşemealtı halısı yoğun dokuma merkezi olma sebebiyle Kovanlık halısı olarak da bugüne kadar taşındı. Yaklaşık 800 yıllık sanatın bilinen kaynaklara göre ilk uygulandığı yer de Kovanlık.