Türkiye’nin kültürel mirası ‘Zafer Çarşısı’ keşfedilmeyi bekliyor

Hürriyet Ankara’nın çarşı-pazar turu, ziyaretçilerini ‘Gezdikçe Keşfedeceğiniz Tarihi Çarşı’ sloganıyla karşılayan Kızılay Zafer Çarşı’nda devam ediyor. 1950’li yıllarda açılan, kitap ve kırtasiye alışverişlerinin uğrak adresi olan Zafer Çarşısı’nda bugün; kitap, kırtasiye, hobi malzemelerinin yanı sıra ayakkabı ve giyim dükkânları bulunuyor. Üniversite ders kitapları hariç hemen her kaynağın bulunabildiği çarşıda 35 dükkân faaliyetine devam ediyor. Çarşıda ayrıca Ankara Büyükşehir Belediyesi’ne (ABB) ait Zafer Çarşısı Güzel Sanatlar Galerisi ile Metro Sergi Salonu da yer alıyor. Sergi salonunda resim, el sanatları, heykel ve fotoğraf gibi birçok alanda eserler üreten sanatçıların kişisel ve karma sergilerine yer veriliyor. Tarihi ve kültürel bir misyon üstlenen, bir dönem öğrencilerin ‘buluşma noktası’ da olan çarşı, bugünlerde eski hareketliliğini geri kazanmaya çalışıyor. Esnaf, özellikle ABB’nin 2014 yılında başlattığı tadilatın ardından çarşının iki yıl kadar kapalı kalmasının, sonrasında yaşanan koronavirüs salgını ve ekonomik durgunluğun çarşıya zarar verdiğini dile getiriyor. Esnafın beklentisi, çarşının tarihi ve kültürel kimliğinin bozulmadan yeniden dizayn edilmesi...

‘ÇARŞI KÜLTÜREL MİRAS’

Ankara Kitap ve Kırtasiyeciler Esnaf Odası Başkanı Müslüm Küçükarzuman, Zafer Çarşısı’nın Türkiye’nin kültürel mirası olduğuna dikkat çekerek, “Şu an devlet yönetiminde olan kişiler bile zamanında bu çarşıdan kitap alışverişi yapmıştır” diyor.
Küçükarzuman, Zafer Çarşı’yla ilgili şunları söylüyor: “Çarşı, birçok öğrencinin kitap ve kırtasiye alışverişinde ilk tercih ettiği yerlerdendi. Şu an eski hareketliliği kalmadı maalesef. Ancak bu çarşı kültürel kimliğini hâlâ korumaya devam ediyor. Bu çarşıda asla korsan yayın olmaz ve sınav soruları satılmadı ve satılmaz. Bu bizler için çok önemli. Tabii kent büyükçe ve artık kimse eskisi kadar çocuğuna burayı anlatmadıkça Zafer Çarşısı da eski hareketliliğini kaybetti. Özellikle 2014 yılında çarşı bir tadilat geçirdi ve 18 ay kapalı kaldı. Bu süreç müşteri kaybına neden oldu ve çarşı giderek kan kaybetmeye başladı. Okuma kültürü de değişti elbet. Türkiye’de 450 milyona yakın kitap satılıyor. Bu kitapların yaklaşık 280 milyonu sınav kitabı. Çocuklar ezber eğitimine yönlendirildiği için öğrenciler kitapçıları eskisi gibi gezip görmüyor. Şu an çarşıda
kapı numarası olarak 71 dükkân bulunuyor ancak 35 dükkân faaliyetine devam ediyor. Ankara Büyükşehir Belediyesi’yle iletişim halindeyiz ve bu çarşının eski hareketliliğini yeniden kazanmasını bekliyoruz. Çarşı aslında son yıllarda esnafın iyi niyetiyle ayakta duruyor.”

SU BASKININA KALICI ÇÖZÜM BEKLENTİSİ

Küçükarzuman, Zafer Çarşısı’nın yeniden hareketlenmesi için beklentiyi şöyle sıralıyor:
*Çarşıda 71 dükkân var ama 35’i faaliyetine devam ediyor. Boş olan dükkânlar, tarihi atmosferi bozulmadan kiraya verilmeli.
*Sanat ve kültür ağırlıklı dizayn edilen bir çarşı olmalı.
*Çarşı maalesef her şiddetli yağmurda su baskını yaşıyor. Geçen yıl yaşanan su baskını nedeniyle mescit hala nem içerisinde. Bu sorunun bir an önce çözümlesi gerekiyor.
*Ankara’yı ve çarşının tarihini bilen bürokratların bu çarşıyla ilgili karar alması lazım.
*Bu yıl iş yerlerinde kira artış oranı yüzde 70 olarak belirlendi. Belediye de devletin verdiği bu artış oranında kiralara zam yaptı ancak buradaki esnaf, kiralardaki bu artış oranını karşılamakta zorlanıyor. Kiraların makul bir düzeyde arttırılması gerekiyor.
* ABB’nin çarşı üzerine bir gençlik merkezi yapma planı var. Bu gençlik merkezinde kütüphanelerin, öğrencilerin spor faaliyetleri yapacağı ve dinleneceği alanların yer alacağı söyleniyor. Günlük yaklaşık 2 bin arası gencin gelmesi hedefleniyor. Çarşının yeniden tarihi ve kültürel misyonunu kazanması için bu çalışma önemli. Biz de bu çalışmanın kısa sürede tamamlanmasını bekliyoruz.

Esnaf, su baskınına karşı kendi yaptığı kum torbalarıyla önlem alıyor.

KİRA ARTIŞLARI ESNAFI ZORLUYOR

Yaklaşık 45 yıldır Zafer Çarşısı’nda kitap satışı yapan Atalay Atmaca, özellikle alışveriş merkezlerinin kentlerde çoğalmasının çarşı kültürüne zarar verdiğini dile getiriyor. Atmaca, özellikle bu yıl yüzde 70 oranında arttırılan kiraların, esnafı zor durumda bıraktığını belirtiyor.

OKUMA KÜLTÜRÜ DEĞİŞTİ

Çarşının esnaflarından Yusuf Yılmaz ise son yıllarda kitap satışlarının düştüğünü ifade ederek, bunun nedenini şu sözlerle değerlendiriyor: “İnsanların alım gücünün düşmesi kitap satışlarını da düşürdü. Ancak eskiden bu çarşı özellikle roman, öykü, şiir kitaplarının satış adresiydi. Son yıllarda ise sınava hazırlık kitaplarının sayısı giderek arttı çünkü artık öğrenciler kitap alacaksa sınava hazırlık kitaplarına bütçe ayırmayı tercih ediyor.”

Nejla Güler de çarşının hareketliliğini kaybetmesinde okuma kültüründeki değişikliğin etkili olduğunu belirtiyor. Güler, “Artık her şey dijitale döndü. Özellikle e-kitap gençler arasında yaygınlaşmaya başladı. Bu da kitap sektörünü sekteye uğrattı” diyor.

FİYAT ARTIŞI ‘ESKİ BASIM’A TALEBİ ARTIRDI

Ersin Öztürk ise son yıllarda özellikle sınava hazırlık kitaplarında yaşanan fiyat artışlarının öğrencileri eski basım kitaplara yönlendirdiğini söylüyor. Öztürk, “Kitap fiyatları son yıllarda arttı. Böyle olunca kitap fiyatları büyük zamlar gördü. Şu an 100 liranın altında bir sınava hazırlık kitabı raflarda bulunamıyor. Bu nedenle öğrenciler, eski basım kitapları daha ucuza alabildikleri için bu kitapları tercih ediyor. Şu an geçen yıllardaki kitapların satışlarında artış var. Yeni basım kitapları öğrenci alamıyor. Öğrenciler son yıllarda kullanılmış kitaplara yöneliyorlar” diyor.

Zafer Çarşısı’nın içerisinde ayrıca 1980’li yıllarda açılan bir çay evi de hizmet vermeye devam ediyor.