Nostaljik yolculuk-2

Ankaralıların yıllardır baş harflerinden dolayı ‘Erken Gelen Oturur’ esprisi yaptığı EGO Genel Müdürlüğü’nün ‘EGO’ kısaltmasını aslında ‘Elektrik, Gaz, Otobüs’ hizmetlerinin açılımı oluşturuyor. EGO, günümüzde toplu taşıma ile bilinse de kurumun tarihteki en önemli görevlerinden birisi de elektrik ve gaz üretimiydi. Öyle ki 16 Aralık 1942’de ‘Ankara Elektrik ve Havagazı İşletme Müessesesi’ ismiyle kurulan EGO’nun bünyesine Otobüs İşletme İdaresi 1950’de katıldı. Bugünkü nostalji yolculuğumuzda 78 yaşındaki EGO’nun elektrik, hava gazı ve doğalgaz hizmetlerinin hikâyeleri var.

İLK SANTRAL BENTDERESİ’NE

Cumhuriyet’in ilanından sonra Ankara’nın elektrikle aydınlatılması için ilk kez 1925’in başında Ankara Belediyesi tarafından Bentderesi’ne 50 HP (Beygir gücü) gücünde bir lokomobilli santral kurulur. Buradan doğru akımlı olarak elektrik üretilir ve kullanılmaya başlanır. Bu güçteki enerjiyle daha çok sokak aydınlatması, TBMM, valilik ve belediye gibi kamu binalarının aydınlatma ihtiyaçlarına cevap verilir.



ENERJİ GÜCÜ ARTTIRILIYOR

Elektrik ihtiyacı artınca Güvercinlik’te bir elektrik santrali kurulur ve bu santral toplam 720 HP enerji üretir. 1925’te yeni tesisten enerji alınmasıyla Bentderesi’ndeki lokomobilin çalıştırılmasından vazgeçilir. 1926’nın Haziran ayına gelindiğinde Güvercinlik’teki tesis tam kapasiteyle işletmeye alınır. 20 Ocak 1929’da ise Maltepe Elektrik Fabrikası tamamlanır. İhtiyaca yeterli gelmeyince her iki tesisin de enerji güçleri arttırılır. Maltepe’deki elektrik santralinde 5 bin 850 HP, Güvercinlik’teki santralde de 740 HP gücündeki dizel elektrojen grubu ile Ankara’nın enerji ihtiyacı karşılanır.



İTHAL MAZOT DAYANMIYOR

Zamanla, çok miktarda ithal mazot tüketerek elektrik üreten dizel santrallerle elektrik ihtiyacının karşılanamayacağı anlaşılır. Bayındırlık Bakanlığı, 1933’te Maltepe Santrali’nin Zonguldak maden kömürü ile çalışan bir termik santral haline getirilmesine izin verir. Santral, 14 Ekim 1936’da işletmeye alınır. 24 Mart 1927’den 1939’a kadar Alman şirket tarafından işletilen tesisler, 1942 yılında Ankara Elektrik ve Havagazı İşletme Müessesesi olarak kurulan EGO’ya devredilir. Elektrik üretimi, 1982 sonunda 425.5 MVA’lık güce ulaşır abone sayısı da 460 bini geçer. 1 Kasım 1982’de EGO bünyesinde bulunan elektrik işlerinin tamamı Türkiye Elektrik Kurumu’na (TEK) devredilir.



HAVAGAZINDAN DOĞALGAZA

Tıpkı elektrikte olduğu gibi 1927’de Alman firmaya Ankara’da Havagazı Fabrikası işi de verilir. Firma günde 3 bin metreküp gaz üretme gücünde iki havagazı fırını inşa eder ve 1929’un Ekim ayı sonunda bu fırınlar işletmeye açılır. Aynı zamanda gerektiğinde üretilen günlük 6 bin metreküp gazı depo edebilecek bir gazometre inşa edilir. İhtiyaç artınca 1933’te tesis büyütülür. 1939’da şirket satın alınır ve EGO’ya devredilir. 1929’da 207 olan havagazı abone sayısı 1968’de 72 bin 842’ye, gaz üretim kapasitesi 220 bin metreküpe yükselir.

RUSYA DOĞALGAZI ANKARA’DA

Havagazı abone ve satışları artınca üretim tesisleri yetersiz kalır, 1973’te Güvercinlik’te yeni bir fabrika kurulur.1989’a gelindiğinde üretim kapasitesi 4 milyar metreküp, abone sayısı ise 105 bindir. 1989’da Rusya kaynaklı doğalgaz hattının Ankara’ya getirilmesi sonucunda havagazı üretimi durdurulur, 15 Mayıs 1990’da Güvercinlik, 17 Temmuz 1990’da ise Maltepe Havagazı Fabrikası kapatılarak yerini doğalgaz hatları ve reglaj istasyonlarına bırakır. Doğalgaz dönüşüm çalışmaları sonucu 300 bin abonelik dönüşüm işlemleri tamamlanır ve Ankara’da havagazı hizmeti verilen bölgelerde doğalgaz kullanımına başlanır. Doğalgaz hizmetleri de 1 Eylül 2007’de Başkent Doğalgaz Dağıtım AŞ’ye devredilir.

* 9 Ekim 1988

Başbakan Turgut Özal, Güvercinlik’te düzenlenen Doğalgaz Dağıtım Başlangıç Töreni’ne katılıyor.

Hürriyet Ankara dün de okurlarını, 1935’ten günümüze EGO otobüsleriyle nostaljik bir yolculuğa çıkarmıştı.