Küçük avludaki büyük hayaller

Ulucanlar Cezaevi, 1925-2006 yılları arasında cezaevi olarak kullanıldı. 81 yıllık bu süreçte döneminin önemli isimlerini ağırladı. Kimler bu kasvetli yapının koridorlarında volta atıp özgürlüğüne kavuşacağı günün hayalini kurmadı ki? Bülent Ecevit, Yılmaz Güney, Nâzım Hikmet, Yaşar Kemal, Necip Fazıl Kısakürek, Muhsin Yazıcıoğlu, Deniz Gezmiş, Erdal Eren gibi siyaset, sanat ve aydın kesiminden isimler ilk akla gelenler. Tarihi cezaevi, pek çok filme ilham sağladığı gibi başyapıt diyebileceğimiz filmlere de mekân oldu. Ulucanlar’da çekilen 1989 tarihli ‘Uçurtmayı Vurmasınlar’, Türk sinemasının en önemli yapımları arasında yer aldı.

Adı isyanlar, ünlü siyasiler, gazeteciler, yazarlar, sanatçılarla anılan Türkiye’nin en önemli cezaevlerinden Ulucanlar Cezaevi, 2006 yılında kapatılarak Altındağ Belediyesi tarafından müze ve sanat merkezi hâline dönüştürüldü. 2009 yılında başlayan restorasyon sürecinin tamamlanmasının ardından 2011 yılında müze olarak halkın ziyaretine açılan Ulucanlar Cezaevi, Türk siyasi hayatından kesitler sunuyor. 1923 yılında askeri depo olarak inşa edilen cezaevi, 1925 yılında yapılan tadilatlar ile cezaevi olarak kullanılmaya başlandı. 81 yıl boyunca binlerce hayat bu yapının içinden geçip gitti. Kimileri dört duvar arasında kaldığı günlerin ardından güçlenerek çıktı, kimileri de kapısından canlı girdiği bu yapıdan tabutuyla çıktı.

DARAĞACI DA SERGİLENİYOR

Acının, kederin aynı zamanda umudun da adresi olan Ulucanlar Cezaevi, günümüzde müze olarak her gün yüzlerce ziyaretçiyi ağırlıyor. 1925’te yapıldığı zamanki haline sadık kalınarak restore edilen müze, oldukça gerçekçi ve etkileyici bir deneyim sunuyor. Titiz bir araştırma ile elde edilen tüm eşyalar, balmumu heykellerin yarattığı etki ile birleşince koğuşlar, eski Türk filmlerindeki hapishane görüntülerini andırıyor. Koğuşlar dışında avlular da, Ulucanlar Cezaevi’ne ait fotoğrafların yer aldığı bir açık hava sergisi görevini üstleniyor. Ulucanlar Cezaevi Müzesi’nde idamların yapıldığı darağacı da sergileniyor. 6. Koğuş ise, Ulucanlar’da kalmış tanınmış isimlere ait bilgi, belge ve eşyaların bulunduğu koğuş olarak düzenlendi. Aynı koğuşta farklı zamanlarda Ulucanlar Cezaevi’nde kalan gazeteci, yazar, şair, siyasetçi, sanatçılara ilişkin eşyalar sergileniyor.

 İLK DURAK HİLTON

Dar bir koridordan geçerek başlayan müze gezisinde ilk durak ‘Hilton’ olarak bilinen 9. ve 10. Koğuş oluyor. Bülent Ecevit, Osman Bölükbaşı, Nazım Hikmet, Necip Fazıl Kısakürek gibi isimlerin yattığı bu koğuşun ardından dar bir koridor boyunca sıralanan tecrit odaları geliyor. Seslendirmelerle bu bölümde tecrit edilen mahkûmların yaşadıkları yansıtılmaya çalışılıyor. Tecrit bölümünden sonra müzenin en çok ilgi çeken bölümleri olan koğuşlar başlıyor. 1, 2, 3, 4, 5, 6 numaralı koğuşlar, aslına sadık kalarak, duvarlardaki yazılar bile silinmeden ziyaret alanı olarak tasarlanmış. Koğuşlarda mahkûmların kullandığı ranzalar, mutfak eşyaları, banyo ve tuvalet bölümleri yer alıyor. Bal mumu heykellerle bu bölümlerin gerçeklik duygusu artırılıyor. Koğuşların ardından hücreler, görüşme bölümü ve finalde de darağacı ile tur sona eriyor.

19 KİŞİ İDAM EDİLDİ

Cezaevinde Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan, Hüseyin İnan, Erdal Eren ve Necdet Adalı’nın da aralarında bulunduğu 19 kişi infaz edildi. Ayrıca 1999 yılında çıkan isyanda 11 mahkûm hayatını kaybetti.

Tunç Başaran’ın 1989 yapımı ‘Uçurtmayı Vurmasınlar’ filminin yanı sıra Yılmaz Güney’in ‘Duvar’ filminin birkaç cezaevi sahnesi ile ‘Adanalı’ ve ‘Ezel’ dizilerinin de bazı sahneleri Ulucanlar Cezaevi’nde çekildi.

�

Müzenin en dikkat çeken eserleri arasında bulunan bal mumu heykelleri, Çin’de yaptırıldı. 1920’li yılların ambiyansını yansıtması için kıyafetler ayarlandı ve Çin’e yollandı.

Müzede sergilenen darağacı, restorasyon sürecinde çatı tadilatında bulundu.