Kelimelerin dünü ve bugünü

Türkiye’nin ilk Kelime Müzesi, 26 Eylül Dil Bayramı’nda başkentte açıldı. Ankara Kalesi’ndeki Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin tam karşısında kurulan Kelime Müzesi’nde; Eski Türkçe, Arapça, Farsça, Fransızca’dan günümüze kalan birçok kelime yer alıyor. Türk Dil Kurumu sözlüğünde bulunan kelimelerin ve anlamlarının da yer aldığı müzede, aynı zamanda atasözleri ve deyimlerin anlamları araç ve gereçlerle pekiştirilerek ziyaretçilere anlatılıyor. Açıldığı ilk haftada iki bin 500, 15 gün içerisinde de yaklaşık 4 bin ziyaretçi ağırlayan Türkiye’nin ilk Kelime Müzesi, 7’den 70’e herkesin dili daha iyi anlamasını ve kullanmasını amaçlıyor. Yazar Şermin Yaşar tarafından kurulan müze, pazartesi günleri hariç, haftanın her günü 10.00-17.00 saatleri arasında ziyaret edilebiliyor.

Müze sorumlusu Emre Süngü

Müzenin kurucusu Şermin Yaşar

ARAPÇA’DAN ‘NEFES’, YUNANCA’DAN DEYİM

Müzenin yer aldığı Ankara Kalesi’nin kültürel hareketliliği yoğun bir bölge olduğunu söyleyen Müze Sorumlusu Emre Süngü, Kelime Müzesi’ne dair merak edilenleri Hürriyet Ankara’ya anlattı. Müzede çok sayıda kelime bulunduğunu belirten Süngü, şu örnekleri verdi: “Müzede yer alan köşelerin hepsi, farklı temalarda oluşturularak kelime ve dilin daha iyi anlaşılmasını amaçladı. Örneğin; müzenin bir köşesine nefes alıp veren bir levha yer alıyor ve üzerinde ‘teneffüs’ yazıyor. Bu kelime ‘nefes’ kökünden geliyor ve ‘nefes’, Arapça’dan günümüze ulaşıyor. Müzenin bir köşesinde yer alan ‘Nato Kafa Nato Mermer’ deyimi yazılı levha da, bu deyimin aslında Yunanca olduğunu anlatıyor. Aynı zamanda toplumda ‘baldız baldan tatlıdır’ olarak bilinen, aslı ‘daldız baldan tatlıdır’ olan atasözünü anlatmak için de ‘daldız’ objesi kullanıldı. Yani atasözü ve deyimleri anlatan araç ve gereçler de müzede yerini aldı.”

ATATÜRK’ÜN KAZANDIRDIĞI GEOMETRİ KELİMELERİ

Müzenin en dikkat çeken köşelerinden biri de, İranlı Sanatçı Hadi Karimi’nin, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün fotoğraflarından yaptığı üç boyutlu dijital heykeli. Süngü, çalışmanın yaklaşık 9 aylık bir süreçte, Kelime Müzesi için hazırlandığını dile getirdi. Dijital heykelin yanında yer alan levhada ise Atatürk’ün Türkçe’ye kazandırdığı geometri kelimeleri yazıyor. ‘Zaviye’ yerine açı, ‘Hatt-ı munassıf’ yerine açıortay, ‘muhammes’ yerine beşgen, ‘ehram’ yerine piramit, Atatürk’ün Türkçe’ye kazandırdığı kelimeler arasında yer alıyor. Müze içerisinde ayrıca, Arap Harfleri’nden Latin Harfleri’ne geçişi anlatan bir köşe de bulunuyor.

TÜRKÜLER ‘KELİME ÇEKMECESİ’NDE

Müzenin girişinde yer alan ‘kelime çekmecesi’ ise alfabedeki harflerin olduğu bir çekmece ve şeritten oluşuyor. Seçtiği harfin çekmecesini açanlar, o harfle başlayan kelime ve anlamıyla karşılaşıyor. Kelime çekmecesinde yer alan kelimenin kullanıldığı bir dörtlük de ziyaretçilerin karşısına çıkıyor. Kelime çekmecesinin, müzenin yoğun ilgi gören köşelerinden biri olduğunu söyleyen Süngü, “Çekmecede yer alan şeritleri çektiğinizde ise seçtiğiniz harfin Türk Dil Kurumu sözlüğünde yer alan kelimelerini görüyorsunuz. TDK’ye göre Türkçe’de en çok ‘K’ harfi ile başlayan kelime var. 10 binden fazla kelime, ‘K’ harfi ile başlıyor. En az kelime olan harf ise 153 kelime ile ‘J’ harfi.

Müze içerisinde yer alan ve ‘zamansız saat’ olarak tanımlanan saat ise zamanı rakamlar yerine kelimelerle anlatıyor. Saatin üzerinde, insanların Anadolu’da zamanı anlatmak için kullandığı ‘tan vakti’, ‘kuşluk’, ‘ay karanlığı’ gibi kelimeler kullanılıyor.

Müzenin üst katında yer alan ‘O öyle değil böyle’ köşesinde ise günümüzde kullanılan kelimelerin, Türk Dil Kurumu’na göre yazılışları ve anlamları yer alıyor.