Kayıtdışıyla sadece yasayla mücadele edilmez denetim şart
Güncelleme Tarihi:
MS Veli SARITOPRAK
Oluşturulma Tarihi: Aralık 10, 2007 00:00
Patron Patrona’ya bu hafta işadamlarının kara kutusu muhasebeci ve mali müşavirlerin patronu TÜRMOB Türkiye Serbest Muhasebeci, Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği Genel Başkanı Mehmet Timur konuk oldu. Timur, kayıtdışı ekonomiyle sadeve yasalarla mücadele edilemeyeceğini, denetimin şart olduğunu belirtiyor.
VELİ SARITOPRAK: TÜRMOB hakkında bilgi verir misiniz? Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavir sayısı ne kadar? Bu sayı yeterli mi?
MEHMET TİMUR: TÜRMOB 1989 yılında Anayasa’nın 135’inci maddesine göre 3568 sayılı Yasa ile kurulmuş kamu kurumu niteliğinde bir meslek örgütü. Ülke genelinde 70 SMMM odası ve 8 YMM odası altında faaliyet gösteren 73 bin 500 meslek mensubu ülkemize hizmet ediyoruz. Bunların 29 bin 133’ü serbest muhasebeci, 40 bin 715’i serbest muhasebeci mali müşavir ve 3 bin 654’ü yeminli mali müşavir unvanına sahip. Meslek mensuplarımızın yanında 13 bin 500 stajyer meslek mensubu bulunuyor. Meslek mensupları yanında yardımcı elman olarak da 200 bin kişi çalışıyor. Meslek mensubu olmaya yönelik talep oldukça fazladır. Bizim mesleğimize girmek isteyenler önce staja başlama sınavında başarılı olmak zorundadır. Staja başlama sınavları yılda üç kez yapılmaktadır. Her sınava 12 ile 15 bin arasında kişi katılmakta ve bunların ortalama ancak yüzde 12’si bu sınavdan başarıyla geçmektedir. Bu sınavı başarıyla geçenler bir meslek mensubunun yanında iki yıl staj yaptıktan sonra Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik sınavına katılmakta, bu sınavda da başarılı olduktan sonra Serbest Muhasebeci Mali Müşavir olabilmektedir. Meslek mensubu sayımız, ülkemizde meslekten beklentilere ve bu mesleğe yönelik duyulan ihtiyaçlara cevap verebilecek ve rahatlıkla ihtiyaçları karşılayabilecek düzeydedir.
TÜRMOB’A kayıtlı SMMM ve YMM’lerin sorunları neler?
Meslek mensuplarımızın en önemli sorunu ücretlerini tahsil edememeleridir. Sık değişen mevzuat ve mesleki hizmetlere yeterince talep yaratılmamış olması da önemli sorunlar olarak karşımızda duruyor. Meslektaşlarımız, Maliye, Ticaret, Çalışma Bakanlıkları ile SPK, BDDK, SSK, Bağ-Kur, EPDK, Hazine gibi kamu kurumları ile sanayiciye, işadamına, turizmciye, esnaf ve sanatkara, özel sektöre ve toplumun tüm kesimlerine hizmet vermektedir. Bu nedenle, yüce meclisten çıkan her kanun meslektaşlarımızın ilgi alanındadır. Meslektaşlarımız her kanunu öğrenmek ve uygulamasını sağlamak durumundadır. Bu yüzden bizim mesleğimiz için eğitim temel önceliktir. Meslektaşlarımızı sürekli eğitime tabi tutuyoruz. Onların bilgilerini güncel tutma ve uygulamayı ortak normlar doğrultusunda gerçekleştirme gayretimizi aralıksız sürdürüyoruz. Bugüne kadar meslek örgütü olarak imkanlarımız ve olanaklarımızın büyük bölümünü eğitim tesisi ve eğitim faaliyetlerine aktardık.
Türkiye’deki SMMM ve YMM’leri nasıl eğitiyorsunuz?
YMM’ler düzenli olarak haftada bir odaları tarafından gerçekleştirilen konferans, seminer gibi toplantılara katılmaktadırlar. Bu toplantılarda mevzuata ilişkin bilgilendirmeler yapılmaktadır. Aynı şekilde SMMM’lerin eğitimi konusunda da bağlı bulundukları odalar çeşitli eğitim faaliyetleri düzenlemektedir. TÜRMOB eğitim konusunda her türlü desteği odalara sağlamaktadır. Bunların yanı sıra TÜRMOB tarafından kurulmuş olan, TESMER (Temel Eğitim ve Staj Merkezi) tarafından geliştirilen programlar ve çalışmalar meslek mensuplarımızın istifadesine sunulmaktadır. Yoğun bir yayın faaliyetimiz var. Süreli yayınlarımızla, kitaplarımızla meslek mensuplarımızın ihtiyaç duyacağı bilgileri onların istifadesine sunuyoruz. Mevzuatla ilgili bilgileri sirkülerler şeklinde meslektaşlarımıza elektronik ortamda gönderiyoruz. Kurmuş olduğumuz uzaktan eğitim sistemi ile Türkiye’nin her bölgesindeki meslektaşlarımıza internet üzerinden eğitim vermekteyiz. Uzaktan eğitimden şimdilik stajyerlerimiz yararlanmaktadır. Bu uygulamamızı daha da yaygınlaştırmayı hedefliyoruz.
Naylon fatura ve kayıt dışı için neler söylersiniz? Naylon fatura ve kayıt dışı ile mücadele de TÜRMOB neler yapıyor?
Kayıt dışılıkla ilgili olarak tüm dünyada araştırmalar yapılmaktadır. Yapılan araştırmalar sonucunda, her ülke, hem kendi ülke mevzuatı ile hem de uluslararası işbirliği ve anlaşmalar yoluyla bu soruna çözüm bulmaya çalışmaktadır. Tüm dünyada kayıt dışılığın ölçülmesinde baz alınacak kriterler ortaya konamamıştır. Ülkemizde bile kayıt dışılık kimine göre kayıtlı ekonominin yüzde 25’i kimine göre yüzde 60’ıdır. Kayıt dışılığı ölçebilmek için önce ülkenin gayrisafi milli hasılasının ne olduğu ve bu hasıladan kamuya aktarılması gereken payın hesaplanarak, fiilen kamuya aktarılan tutarlarla karşılaştırılması gerekmektedir. Kaynakların toplanmasını ve kaynakların neler olacağını, ekonomik olayların nasıl vergilendirileceğine, demokratik rejimde parlamento karar verecektir. İnsan faktörünün yarattığı kayıt dışılığın tamamen önlenmesini beklemek hayaldir. Konuşan ve düşünen bir varlık olan insanların hepsinin aynı davranışı sergilemesi, aynı düşünceyi paylaşması beklenemez. Kayıt dışını tamamen kaldırmanın mümkün olmadığını ifade edebiliriz. Ancak, tamamen kaldırılması mümkün olmayan kayıt dışı için ne yapılmalıdır? Yapılması gereken kayıt dışını azaltan tedbirler alınmalıdır. Kayıt dışılık azaltıldığı sürece, toplumsal barış ve egemenliğin devam ettirileceği unutulmamalıdır. Bu aşamada ilk görev, parlamentoya düşmektedir. Parlamentodan sonra da bürokrasi ve sivil toplum kuruluşlarının bu görevi üstlenmesi gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki, sadece yasal düzenleme yapılarak kayıt dışı ile mücadele edilemez. Yapılan yasal düzenlemelerin başarılı olması için denetim şarttır. Yüzde altmışlara varan kayıt dışının sözde değil eyleme geçerek kayda alınması gerekmektedir. Bu bir devlet politikası olmalıdır. Kayıt dışı ekonomide artık kaybedecek zaman kalmadı. Kayıt dışılık haksız rekabet yaratmakta ve dürüst işletmelere kötü örnek olmaktadır. Kayıt dışını önlemek için Batıda olduğu gibi denetimler ve cezalar artırılmalıdır. Denetim elemanı sayısı artırılmalı, iyi yetiştirilmeli ve özlük hakları iyileştirilmelidir. Kayıt dışılığın zararları konusunda toplumsal bir kültür oluşturulmalıdır. Okullarımızda da bu konuda bilgilendirme sağlanmalıdır. Tüm ticari ödemeler finans kuruluşları üzerinden yapılmalıdır. Kayıt dışı ekonomiye hizmet eden basit usul gibi aciz vergilendirme sistemi temelli kaldırılmalıdır. 775 bin basit usul mükellefi ayda sadece 18 YTL vergi vermektedir. Daha önemlisi sisteme zarar vermekte, haksız rekabet yaratmaktadır. Basit usul kalkmasa bile kapsamı daraltılmalıdır. Beyan sistemi genişletilmeli, gelir elde eden her kes beyanname vermelidir. Kayıt ve belge düzenini yerleştirmek için yasal alt yapı oluşturulmalı ve otokontrol sistemleri geliştirilerek uygulanmalıdır. Kayıt dışı ekonomi, toplumun tüm kesimlerinin katılacağı kararlı bir mücadele ile asgari seviyeye indirilebilir.
Dünya ile uyumluyuz
Yabancı firmalar bizim SMMM ve YMM memnunlar mı? Dünya ile uyumları nasıl? Kabul görüyorlar mı?
Muhasebe ve denetim mesleğinin ortak dilini muhasebe, finansal raporlama ve denetim standartları oluşturmaktadır. Gerek finansal raporlama standartları, gerekse denetim standartları uluslararası uygulaması olan düzenlemelerdir. Bizim meslek mensuplarımız yabancılara uluslararası standartlara göre hizmet vermektedirler. Ülkemize gelen yabancı sermayeli şirketlere meslek mensuplarımız hizmet vermektedir. Türkiye Muhasebe Standartları Kurulumuz, uluslararası standartlarla uyumlu finansal raporlama ve muhasebe standartlarını yayınladı. Tüm dünyada geçerli olan uygulamalar bizim mevzuatımızda da yerini aldı. KOBİ’lere yönelik uluslararası alanda çalışmalar devam etmektedir. Bu standartlarda kabul gördüğünde ülkemizde de uygulanacaktır. Bizim ülkemizde faaliyet gösteren meslek mensuplarımızın, gelişmiş ülkelerdeki meslektaşlarından herhangi bir eksiği bulunmamaktadır.
Uluslararası saygınlığımız var
AB üyesi ülkelerde ve komşularımızda SMMM ve YMM müessesi var mı? Uygulama nasıl?
Muhasebe ve denetim mesleği sadece AB’de değil tüm dünyada var ve etkin bir şekilde bu mesleğin sunduğu hizmetlerden yararlanılmaktadır. Gelişmiş ülkelerde meslekten beklenti ve talepler oldukça fazladır. Özellikle denetim hizmetleri konusunda talep her geçen gün artmaktadır. Bizim mesleğimizin standart ve normlarını uluslararası alanda IFAC (Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu) düzenler. TÜRMOB, IFAC üyesidir. Uluslararası alanda uygulanan tüm kural ve standartlar bizim ülkemizde de uygulanmaktadır. TÜRMOB’un uluslararası camiada, oldukça saygın ve etkin bir yeri var. Bu saygınlığımızdan, etkinliğimizden dolayı, Dünya Muhasebe Kongresi’ni bir yıl önce İstanbul’da gerçekleştirdik. Bu kongreye, 112 ülkeden 3 bin 500 yabancı ve 2 bin 100 yerli katılımcı olmak üzere 5 bin 600 kişi katıldı. Dünya muhasebe örgütleri halen bu kongreyi konuşmaktadır.
MEHMET TİMUR: TÜRMOB 1989 yılında Anayasa’nın 135’inci maddesine göre 3568 sayılı Yasa ile kurulmuş kamu kurumu niteliğinde bir meslek örgütü. Ülke genelinde 70 SMMM odası ve 8 YMM odası altında faaliyet gösteren 73 bin 500 meslek mensubu ülkemize hizmet ediyoruz. Bunların 29 bin 133’ü serbest muhasebeci, 40 bin 715’i serbest muhasebeci mali müşavir ve 3 bin 654’ü yeminli mali müşavir unvanına sahip. Meslek mensuplarımızın yanında 13 bin 500 stajyer meslek mensubu bulunuyor. Meslek mensupları yanında yardımcı elman olarak da 200 bin kişi çalışıyor. Meslek mensubu olmaya yönelik talep oldukça fazladır. Bizim mesleğimize girmek isteyenler önce staja başlama sınavında başarılı olmak zorundadır. Staja başlama sınavları yılda üç kez yapılmaktadır. Her sınava 12 ile 15 bin arasında kişi katılmakta ve bunların ortalama ancak yüzde 12’si bu sınavdan başarıyla geçmektedir. Bu sınavı başarıyla geçenler bir meslek mensubunun yanında iki yıl staj yaptıktan sonra Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik sınavına katılmakta, bu sınavda da başarılı olduktan sonra Serbest Muhasebeci Mali Müşavir olabilmektedir. Meslek mensubu sayımız, ülkemizde meslekten beklentilere ve bu mesleğe yönelik duyulan ihtiyaçlara cevap verebilecek ve rahatlıkla ihtiyaçları karşılayabilecek düzeydedir.
TÜRMOB’A kayıtlı SMMM ve YMM’lerin sorunları neler?
Meslek mensuplarımızın en önemli sorunu ücretlerini tahsil edememeleridir. Sık değişen mevzuat ve mesleki hizmetlere yeterince talep yaratılmamış olması da önemli sorunlar olarak karşımızda duruyor. Meslektaşlarımız, Maliye, Ticaret, Çalışma Bakanlıkları ile SPK, BDDK, SSK, Bağ-Kur, EPDK, Hazine gibi kamu kurumları ile sanayiciye, işadamına, turizmciye, esnaf ve sanatkara, özel sektöre ve toplumun tüm kesimlerine hizmet vermektedir. Bu nedenle, yüce meclisten çıkan her kanun meslektaşlarımızın ilgi alanındadır. Meslektaşlarımız her kanunu öğrenmek ve uygulamasını sağlamak durumundadır. Bu yüzden bizim mesleğimiz için eğitim temel önceliktir. Meslektaşlarımızı sürekli eğitime tabi tutuyoruz. Onların bilgilerini güncel tutma ve uygulamayı ortak normlar doğrultusunda gerçekleştirme gayretimizi aralıksız sürdürüyoruz. Bugüne kadar meslek örgütü olarak imkanlarımız ve olanaklarımızın büyük bölümünü eğitim tesisi ve eğitim faaliyetlerine aktardık.
Türkiye’deki SMMM ve YMM’leri nasıl eğitiyorsunuz?
YMM’ler düzenli olarak haftada bir odaları tarafından gerçekleştirilen konferans, seminer gibi toplantılara katılmaktadırlar. Bu toplantılarda mevzuata ilişkin bilgilendirmeler yapılmaktadır. Aynı şekilde SMMM’lerin eğitimi konusunda da bağlı bulundukları odalar çeşitli eğitim faaliyetleri düzenlemektedir. TÜRMOB eğitim konusunda her türlü desteği odalara sağlamaktadır. Bunların yanı sıra TÜRMOB tarafından kurulmuş olan, TESMER (Temel Eğitim ve Staj Merkezi) tarafından geliştirilen programlar ve çalışmalar meslek mensuplarımızın istifadesine sunulmaktadır. Yoğun bir yayın faaliyetimiz var. Süreli yayınlarımızla, kitaplarımızla meslek mensuplarımızın ihtiyaç duyacağı bilgileri onların istifadesine sunuyoruz. Mevzuatla ilgili bilgileri sirkülerler şeklinde meslektaşlarımıza elektronik ortamda gönderiyoruz. Kurmuş olduğumuz uzaktan eğitim sistemi ile Türkiye’nin her bölgesindeki meslektaşlarımıza internet üzerinden eğitim vermekteyiz. Uzaktan eğitimden şimdilik stajyerlerimiz yararlanmaktadır. Bu uygulamamızı daha da yaygınlaştırmayı hedefliyoruz.
Naylon fatura ve kayıt dışı için neler söylersiniz? Naylon fatura ve kayıt dışı ile mücadele de TÜRMOB neler yapıyor?
Kayıt dışılıkla ilgili olarak tüm dünyada araştırmalar yapılmaktadır. Yapılan araştırmalar sonucunda, her ülke, hem kendi ülke mevzuatı ile hem de uluslararası işbirliği ve anlaşmalar yoluyla bu soruna çözüm bulmaya çalışmaktadır. Tüm dünyada kayıt dışılığın ölçülmesinde baz alınacak kriterler ortaya konamamıştır. Ülkemizde bile kayıt dışılık kimine göre kayıtlı ekonominin yüzde 25’i kimine göre yüzde 60’ıdır. Kayıt dışılığı ölçebilmek için önce ülkenin gayrisafi milli hasılasının ne olduğu ve bu hasıladan kamuya aktarılması gereken payın hesaplanarak, fiilen kamuya aktarılan tutarlarla karşılaştırılması gerekmektedir. Kaynakların toplanmasını ve kaynakların neler olacağını, ekonomik olayların nasıl vergilendirileceğine, demokratik rejimde parlamento karar verecektir. İnsan faktörünün yarattığı kayıt dışılığın tamamen önlenmesini beklemek hayaldir. Konuşan ve düşünen bir varlık olan insanların hepsinin aynı davranışı sergilemesi, aynı düşünceyi paylaşması beklenemez. Kayıt dışını tamamen kaldırmanın mümkün olmadığını ifade edebiliriz. Ancak, tamamen kaldırılması mümkün olmayan kayıt dışı için ne yapılmalıdır? Yapılması gereken kayıt dışını azaltan tedbirler alınmalıdır. Kayıt dışılık azaltıldığı sürece, toplumsal barış ve egemenliğin devam ettirileceği unutulmamalıdır. Bu aşamada ilk görev, parlamentoya düşmektedir. Parlamentodan sonra da bürokrasi ve sivil toplum kuruluşlarının bu görevi üstlenmesi gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki, sadece yasal düzenleme yapılarak kayıt dışı ile mücadele edilemez. Yapılan yasal düzenlemelerin başarılı olması için denetim şarttır. Yüzde altmışlara varan kayıt dışının sözde değil eyleme geçerek kayda alınması gerekmektedir. Bu bir devlet politikası olmalıdır. Kayıt dışı ekonomide artık kaybedecek zaman kalmadı. Kayıt dışılık haksız rekabet yaratmakta ve dürüst işletmelere kötü örnek olmaktadır. Kayıt dışını önlemek için Batıda olduğu gibi denetimler ve cezalar artırılmalıdır. Denetim elemanı sayısı artırılmalı, iyi yetiştirilmeli ve özlük hakları iyileştirilmelidir. Kayıt dışılığın zararları konusunda toplumsal bir kültür oluşturulmalıdır. Okullarımızda da bu konuda bilgilendirme sağlanmalıdır. Tüm ticari ödemeler finans kuruluşları üzerinden yapılmalıdır. Kayıt dışı ekonomiye hizmet eden basit usul gibi aciz vergilendirme sistemi temelli kaldırılmalıdır. 775 bin basit usul mükellefi ayda sadece 18 YTL vergi vermektedir. Daha önemlisi sisteme zarar vermekte, haksız rekabet yaratmaktadır. Basit usul kalkmasa bile kapsamı daraltılmalıdır. Beyan sistemi genişletilmeli, gelir elde eden her kes beyanname vermelidir. Kayıt ve belge düzenini yerleştirmek için yasal alt yapı oluşturulmalı ve otokontrol sistemleri geliştirilerek uygulanmalıdır. Kayıt dışı ekonomi, toplumun tüm kesimlerinin katılacağı kararlı bir mücadele ile asgari seviyeye indirilebilir.
Dünya ile uyumluyuz
Yabancı firmalar bizim SMMM ve YMM memnunlar mı? Dünya ile uyumları nasıl? Kabul görüyorlar mı?
Muhasebe ve denetim mesleğinin ortak dilini muhasebe, finansal raporlama ve denetim standartları oluşturmaktadır. Gerek finansal raporlama standartları, gerekse denetim standartları uluslararası uygulaması olan düzenlemelerdir. Bizim meslek mensuplarımız yabancılara uluslararası standartlara göre hizmet vermektedirler. Ülkemize gelen yabancı sermayeli şirketlere meslek mensuplarımız hizmet vermektedir. Türkiye Muhasebe Standartları Kurulumuz, uluslararası standartlarla uyumlu finansal raporlama ve muhasebe standartlarını yayınladı. Tüm dünyada geçerli olan uygulamalar bizim mevzuatımızda da yerini aldı. KOBİ’lere yönelik uluslararası alanda çalışmalar devam etmektedir. Bu standartlarda kabul gördüğünde ülkemizde de uygulanacaktır. Bizim ülkemizde faaliyet gösteren meslek mensuplarımızın, gelişmiş ülkelerdeki meslektaşlarından herhangi bir eksiği bulunmamaktadır.
Uluslararası saygınlığımız var
AB üyesi ülkelerde ve komşularımızda SMMM ve YMM müessesi var mı? Uygulama nasıl?
Muhasebe ve denetim mesleği sadece AB’de değil tüm dünyada var ve etkin bir şekilde bu mesleğin sunduğu hizmetlerden yararlanılmaktadır. Gelişmiş ülkelerde meslekten beklenti ve talepler oldukça fazladır. Özellikle denetim hizmetleri konusunda talep her geçen gün artmaktadır. Bizim mesleğimizin standart ve normlarını uluslararası alanda IFAC (Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu) düzenler. TÜRMOB, IFAC üyesidir. Uluslararası alanda uygulanan tüm kural ve standartlar bizim ülkemizde de uygulanmaktadır. TÜRMOB’un uluslararası camiada, oldukça saygın ve etkin bir yeri var. Bu saygınlığımızdan, etkinliğimizden dolayı, Dünya Muhasebe Kongresi’ni bir yıl önce İstanbul’da gerçekleştirdik. Bu kongreye, 112 ülkeden 3 bin 500 yabancı ve 2 bin 100 yerli katılımcı olmak üzere 5 bin 600 kişi katıldı. Dünya muhasebe örgütleri halen bu kongreyi konuşmaktadır.