İşaret diliyle sanat anlatımı

Türk İşaret Dili’nde sanat, teknoloji, bilim ve tabiat terimleri olmaması nedeniyle Türkiye’deki 3.5 milyon sağır ve işitme engelli müzelere tam erişim sağlayamıyor. Bu soruna çözüm bulmak için Bongo Art Project ve Hadi İşaret, 2022 yılında bir araya gelerek ‘İşaret Dili Müze Sözlüğü Projesi’ni başlattı. İlk çalışma alanı olarak belirlenen Ankara Resim ve Heykel Müzesi’nden Cumhuriyet dönemi 50 sanat eseri seçildi. Eserlerin anlatımı için Türk İşaret Dili’nde ihtiyaç duyulan 230 işaret dili sanat terimi belirlendi. Akademik çalışma ile 4 işaret dili editörü, 2 sağır sanatçı, 2 işaret dili tercümanı ve 2 sanat tarihi uzmanı eşliğinde işaret dili sanat sözlüğü oluşturma çalışmaları tamamlandı. Sonrasında, oluşturulan terimler yardımı ile 50 eserin işaret dili çevirileri yapıldı. Eserlerin yanında yer alan açıklama metinlerine ikinci bir barkod eklenerek, işaret diliyle de eser hakkındaki bilgiye ulaşılıyor. Ekip, projenin ilerleyen süreçlerinde Türkiye’deki tüm sanat müzelerini anlatarak erişilebilirlik sınırlarını genişletmeyi planlıyor. Ekibin öncelikli amacı, farklı sanat dallarına ait eserlerin de anlatılabilmesi adına, müze sanat sözlüğünü genişletmek. Sonrasında da sanat müzelerini tamamen erişilebilir kılmak.

DOMİNİNO ETKİSİ BEKLİYORUZ

Hadi İşaret kurucusu Sibel Şengün, ilk olarak 10 bin sağır ve işitme engelli kişiye ulaşmak istediklerini belirtti. Şengün, Ankara Resim ve Heykel Müzesi’nin domino etkisi yaratmasını beklediklerini ve diğer müzelerin de kapsayıcı bir yaklaşımla işitme engelli ve sağır kişiler için de erişilebilir olmasını istediklerini ifade ederek, şunları söyledi: “Bilim, tabiat, teknoloji, tarih, arkeoloji, sanayi/endüstri, sağlık, adalet gibi tematik müzeleri erişilebilir hale getirmek için oluşturacağımız ‘İşaret Dili Müze Sözlüğü Projesi’nin kapsamını genişleterek sürecimize devam ediyoruz. Rakamlara bakacak olursak, açılışımızı mart 2024’te yapmamıza rağmen, yaklaşık 800 işitme engelli bireyi ağırladık. Sürecimiz boyunca yayınlamış olduğumuz videolarımız 250 binin üzerinde seyredildi.”

MÜZELERE ERİŞİM TEMEL BİR HAK

Bongo Art Project kurucusu Çiğdem Aslantaş ise müzelere erişimin temel bir hak olduğunu ifade ederek “Buna rağmen Türkiye’de ve dünyada müzelerin büyük çoğunluğu, erişilebilirlik kurgusu yapılmadan tasarlanıyor. Bu ise engelli kişilerin, hatta engelsiz kişilerin de müzelerden nitelikli biçimde yararlanabilmesini önlüyor. İçinde bulundukları coğrafyaya, tarihe, bilime ve sanata erişemeyen işitme engelli ve sağır kişiler, bu engel nedeniyle kendi kökleri ve kökenleriyle bağ kuramıyor. Türk İşaret Dili, 2 bin kelimeden oluşuyor. Bu nedenle de sanat, teknoloji, bilim, tarih, tabiat gibi tematik alanlarda yeterli sözcükler olmadığı için uzmanlaşmada oldukça zorlanıyorlar. Bu nedenle ‘İşaret Dili Müze Sözlükleri’ projesini hayata geçirdik” dedi. Ankara Resim ve Heykel Müzesi Müdürü Murat Yıldırım ise projenin kısa bir sürede büyük ilgi gördüğünü belirterek, uygulamanın diğer müzelere de örnek olmasını beklediklerini aktardı.