İlklerin binası

Bir ulusun bağımsızlık mücadelesinin ana karargâhı olan ve anlamını en çok hak eden semtlerin başında gelen Ulus, bir şehrin adeta yoktan var oluşunun canlı tanığı gibi. Tarihe tanıklık eden yapılarıyla Ulus, ziyaretçilerini Cumhuriyet dönemine doğru yolculuğa çıkarıyor. Bölgedeki bazı binalar ise diğerlerine göre üstlendikleri misyonla öne çıkıyor.

Bunlardan biri olan Kurtuluş Müzesi (Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi), 23 Nisan 1920’de Hacı Bayram-ı Veli Camii’nde kılınan cuma namazını takiben dualar eşliğinde açılıyor. İlk olarak 1916 yılında İttihat ve Terakki Fırkası binası olarak yapımına karar verilen ve Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın emriyle Mimar Salim Bey’e projelendirilen bina, askeri mimar Hasip Bey tarafından yapılıyor. Ancak, Hasip Bey, devam eden savaş nedeniyle malzeme sıkıntısı yaşar, İttihat ve Terakki Fırkası’nın da kapanmasıyla binanın çatı ve diğer bölümlerini bitiremez. Atatürk, Milli Mücadele’nin merkezi olarak Ankara’yı seçer. 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasına karar verildiğinde önemli bir sorun ortaya çıkar. O yıllarda Ankara’da Meclis’in toplanabilmesi için yeterli büyüklüğe sahip bir bina yoktur. Dönemin şartları gereği, İttihat ve Terakki Fırkası binasının Meclis binası olarak kullanılmasına karar verilir. Ankaralılar evlerinden getirdikleri kiremitlerle binanın çatısının tamamlanmasına yardım eder. Dualarla açılan bina, Meclis olarak kullanıldığı kısa ömründe önemli olaylara tanıklık eder. Mustafa Kemal Atatürk’ün ilk olarak Meclis Başkanı, sonrasında Cumhurbaşkanı seçilmesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk anayasası olan Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun kabulü, saltanatın kaldırılması ve İstiklal Marşı’nın kabulü, Ankara’nın başkent oluşu, Cumhuriyet’in ilanı bu çatı altında gerçekleşir. 23 Nisan 1920 ile 15 Ekim 1924 tarihleri arasında Meclis olarak kullanılan bina daha sonra Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Merkezi olarak kullanılır. Ayrıca Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin temeli olan Hukuk Mektebi de burada kurulur. 1957 yılında alınan kararla müzeye dönüştürülen bina, 23 Nisan 1961’de ‘Türkiye Büyük Millet Meclisi Müzesi’ adıyla ziyarete açılır. Yine 23 Nisan 1981 tarihinde ‘Kurtuluş Savaşı Müzesi’ adını alır.

KORİDOR BOYUNCA UZANAN 10 ODADAN OLUŞUYOR

Tek katlı yapı, yüksek tavanlı uzun bir koridorun iki yanındaki 10 farklı bölümden oluşuyor. Giriş kapısının karşısındaki ilk odada ‘mescit’ bulunuyor. Mescidin yanında ‘Reis (Meclis Başkanı) Odası’ yer alıyor. Burada Mustafa Kemal Paşa tarafından kullanılan eşyalar sergileniyor. Binanın en geniş odası ise Reis Odası’nın bitişiğindeki ‘Genel Kurul Salonu.’ İlk hâli korunarak teşhir edilen salonun ortasında konuşmacı kürsüsü, kürsünün arkasında ise Âl-i İmran suresinden bir bölüm yer alan hat levhası var. Levhada “İş konusunda onlarla müşavere et” anlamına gelen “Ve Şâvirhüm fi’l emr” yazılı. Kürsünün karşısındaki sıralar Bakanlar Kurulu, yandakiler ise milletvekili sıraları olarak kullanılmış. Sağdaki balkon yabancı misyon temsilcilerine, soldaki balkon milletvekillerine, balkon altları ise yerli ve yabancı basına ayrılmış. ‘İstiklal Marşı Odası’nda ise milli şair Mehmet Akif Ersoy’a ait kişisel eşyalar sergilenirken, duvarda İstiklal Marşı’nın ilk iki mısrası yazıyor. Koridorun karşı tarafında ‘Kâtipler Odası’, ‘Haberleşme ve Silah Gücü (Encümen Odası)’, ‘Kulis’, ‘Şer’iye Encümeni (Anayasa Komisyonu) Odası’ ve ‘Riyaset (Başkanlık) Divanı Odası’ bulunuyor. Haberleşme ve Silah Gücü Odası’nda makineli tüfekler, kılıç gibi silahlar, şifre makinesi, manyetolu telefon gibi haberleşme araçları ile Mustafa Kemal Atatürk ve bazı milletvekillerinin kullandığı eşyalar ve kıyafetler sergileniyor. 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi binası üzerine çekilen ilk bayrak, Kulis Odası’nda teşhir ediliyor. Anayasa Komisyonu Odası’nda 2008 yılında ülkemize getirilen Lozan Anlaşması’nın imzalandığı masa ve zabıt cerideleri ile hokka takımları sergileniyor.

 Lozan Barış Antlaşması’nın imzalandığı tarihi masa, 2008’de ülkemize getirilerek bu binada sergilenmeye başlandı.