Cumhuriyet tarihinin en önemli tanığı

II. TBMM Binası, bugünkü adıyla Cumhuriyet Müzesi... Birinci Ulusal Mimarlık Akımı’nın Ankara’daki en güzel örneklerinden biri. Yolu Ulus’a düşen hemen hemen herkesin önünden geçtiği bu tarihi yapının hikâyesi şöyle:
II. TBMM Binası, 1923 yılında mimar Vedat Tek tarafından Cumhuriyet Halk Fıkrası’nın toplantı yeri olarak tasarlandı ve inşa edildi. Hemen 100 metre yukarı kısmında bulunan I. TBMM Binası’nın (şimdiki Kurtuluş Müzesi) yetersiz kalması nedeniyle 1924 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatıyla birtakım yapısal düzenlemelerin ardından Meclis Binası olarak 18 Ekim 1924’te hizmete açıldı. 27 Mayıs 1960’a kadar II. TBMM olarak hizmet veren yapının kapısından kimler geçmedi ki...
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün yanı sıra 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, 3. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, başbakanlardan yine İsmet İnönü ve Celal Bayar’la birlikte, Fethi Okyar, Refik Saydam, Şükrü Saraçoğlu, Recep Peker, Hasan Saka, Şemsettin Günaltay, Adnan Menderes olmak üzere 9 başbakan bu tarihi yapıda Türkiye Cumhuriyeti’nin idaresi için görev yaptı. Atatürk, 15 Ekim-20 Ekim 1927 tarihleri arasında altı gün boyunca toplam 36 saat 33 dakika süren ‘Büyük Nutuk’u bu tarihi yapının Genel Kurul Salonu’nda okudu. Nutuk’un ilk baskısı ve okuduğu mikrofon da müzenin koleksiyonunun bir parçası olarak sergileniyor.

100. YAŞ GÜNÜ DÖNÜŞÜMÜ

Çok partili sisteme geçişin sağlandığı II. TBMM Binası, Türkiye Cumhuriyeti’nin gelişmesi ve modern bir ülke haline gelebilmesi için kararlar alınan, yasaların çıkarıldığı önemli bir yapı olarak 36 yıl boyunca Türk siyasi hayatına ev sahipliği yaptı. Meclis olarak kullanıma kapanmasının ardından Merkezi Antlaşma Teşkilatı’na (Cento) devredilen bina, 1979 yılında Cento’nun kaldırılmasıyla Kültür Bakanlığı’na devredildi. Onarım ve restorasyonlardan sonra düzenlenerek 30 Ekim 1981 tarihinde, Atatürk’ün 100. doğum yılında ‘Cumhuriyet Müzesi’ olarak hizmete girdi.

HAKİMİYET MİLLETİNDİR

İki kattan oluşan müze binasında üç cumhurbaşkanına (Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü ve Celal Bayar) ait şahsi eşyalar, parlamentoda kullanılan çeşitli kırtasiye araçları, Meclis toplantı tutanakları gibi eserler sergileniyor. Müze, Genel Kurul Salonu’nun yanı sıra 14 oda, memurların ve idarecilerin çalışma odalarından oluşuyor. Her bir oda tematik olarak eserlerin sergilendiği müzenin bölümlerini oluşturuyor. Ana kapıdan binaya girdiğinizde göze hattat Hulusi Efendi tarafından Osmanlı Türkçesi ile yazılan ‘Hakimiyet Milletindir’ levhası göze çarpıyor. İlk olarak Genel Kurul Salonu’ndaki kürsünün arkasına asılan bu levha, 1 Kasım 1928’de yeni Türk harflerinin kabul edilmesiyle kürsünün arkasından kaldırılarak ana kapının karşısındaki duvarda yerini alıyor. Kürsünün arkasına ise Latin harfleriyle ‘Hakimiyet Milletindir’ yazısı asılıyor. Genel Kurul Salonu’ndaki Cumhurbaşkanlığı locasında Atatürk’ün balmumundan heykeli bulunuyor. Genel Kurul Salonu, müze binasının en dikkat çeken bölümünü oluşturuyor. Burada 116 adet milletvekili sırası bulunuyor. 336 kişi kapasiteli bu salonun çok partili döneme geçişle birlikte bazı dönemlerde 610 milletvekili ağırladığı söyleniyor.

SELÇUKLU VE OSMANLI MOTİFLERİ

BİRİNCİ Ulusal Mimarlık Akımı öncülerinden mimar Vedat Tek tarafından 1923’te inşa edilen bina, Selçuklu ve Osmanlı bezeme motiflerinin yer aldığı tavan süslemeleri, kemer, saçak ve çinileriyle cumhuriyet dönemi mimarisini yansıtıyor. Bodrum üzerine iki kattan oluşan binanın bölümleri, ortadaki Genel Kurul Salonu’nun üç kenarında yer alacak şekilde yerleştirilmiş. Tavanları ahşap kaplama olan yapı, ahşap işçiliğinin de en ince örneklerini barındırıyor.

* Müzenin ikinci katında bulunan ‘Elçi Kabul Salonu’, Cumhurbaşkanlarının yabancı büyükelçilerin iyi niyet mektuplarını aldıkları alan olarak kullanılıyordu. Bu odada kullanılan mobilyalar, Atatürk’ün talimatıyla Dolmabahçe Sarayı’ndan getiriliyor.

* Genel Kurul Salonu’nda 116 adet milletvekili sırası yer alıyor.

* Ağız kısmında Fatiha, içerisinde Felak, Nas ve İhlas surelerinin yer aldığı ‘Dualı Fincan’, müzede sergilenen eserler arasında.