20 yılda 70 bin gazoz kapağı topladı

ANKARA (AA) - HÜSEYİN KANBER - Çocukluğunda köy kahvelerinde fıskiyeli havuzlarda soğutulan ancak maddi imkansız nedeniyle satın alamadığı gazozların şişe ve kapaklarını biriktiren Ankaralı mühendis Hasan Sönmezyurt (49), Türkiye'nin gazoz envanteri ve haritasını çıkarmaya hazırlanıyor.

Sönmezyurt, AA muhabirine yaptığı açıklamada, çocukluğunda duyduğu özlem nedeniyle gazoz şişesi ve kapak koleksiyonu yapmaya başladığını söyledi.

Türkiye'nin 50 ilini ve ilçelerini gezerek gazoz şişesi ve kapak topladığını belirten Sönmezyurt, elinde 70 bin gazoz kapağı ve 4 bin şişe bulunduğunu kaydetti.

Gazoz imalathanelerine ait çeşitli belge, tabela, obje ile ahşap ve plastik kasaların da koleksiyonunda yer aldığını ifade eden Sönmezyurt, yüzlerce kasa dolusu meyve suyu, su, maden suyu, süt ve ayran şişesi ile binlerce kapağı artık evi almadığı için kiraladığı depolarda muhafaza ettiğini belirtti.

- Türkiye'nin gazoz haritasını çıkartıyor

Sönmezyurt, gazoz şişesi ve kapağı bulabilmek amacıyla köy köy gezdiğini, hatta geri dönüşüm için yıkılan eski binaların inşaatlarında gazoz kapakları aradığını anlattı.

Bir dönem inşaatlarda sıvanın duvarı tutması için gazoz kapağı kullanıldığına işaret eden Sönmezyurt, görevi nedeniyle gittiği bölgelerde de gazoz kapağı ve şişe aradığını kaydetti.

Gazoz envanteri oluşturabilecek bilgi ve belge seviyesine ulaştığını dile getiren Sönmezyurt, araştırmalarına göre gazozun 1860'larda Türk topraklarına girdiğini, Cumhuriyet döneminde Türkiye genelinde 3 bine yakın gazoz imalathanesi olduğunu söyledi.

Sönmezyurt, "Gazoz haritası ve envanterini çıkartmak için çalışıyorum çünkü şu anda ulaşabildiğimiz eski gazozcular 70-80 yaşlarında. Onlardan bu meslekle ilgili bilgiler alamazsak gazoz kültürümüz tamamen yok olacak, kaybolup gidecek" diye konuştu.

Gazoz şişesi ve kapağı koleksiyoncusu sayısının iki üç yılda oldukça arttığını ifade eden Sönmezyurt, geçmişe gittikçe ürün bulma ihtimalinin düştüğünü vurguladı.

Anadolu'daki imalathanelerde üretilen gazozların şişe ve kapaklarını Avrupalı koleksiyonculardan almak durumunda kaldıklarını aktaran Sönmezyurt, "Maalesef acı bir gerçek. Bizdeki her şeye olan ilgisizlik nedeniyle gazoz kültürüne ait objeleri de yurt dışındaki meraklılardan temin etmek zorunda kalıyoruz. Bu çok acı bir durum" dedi.

Sönmezyurt, gittiği il ve ilçelerdeki imalathane sahipleri veya bu kişilerin çocuklarıyla röportajlar yaparak yaşam öykülerini kayıt altına aldığını söyledi.

- En az bulunanı "asker gazozu"

Topladığı gazoz şişeleri ve kapaklar arasında en nadir ürünün "asker gazozları" olduğunu dile getiren Sönmezyurt, araştırmaları sırasında askerde gazoz imalathanesinde çalışıp daha sonra sivil hayatında imalathane açanlara rastladığını kaydetti.

Sönmezyurt, eski gazozların pancar şekeri ve doğal memba suları kullanılarak üretildiğini belirterek, artık doğal üretim yapan gazoz fabrikası sayısının az olduğunu ifade etti.

- Lakabı "Gazozcu Hasan"

Çevresindekilerin kendisini "Gazozcu Hasan" diye bildiğini anlatan Sönmezyurt, "Bu isimden dolayı gayet memnunum. Lakabım uğraşı alanımla adeta örtüştü. Hiç yanlış anlamıyorum. Gazoz bizim kültürümüz" dedi.

-"Nuri Alço, manevi öneme sahip"

Gazozla özdeşleşen sinema sanatçısı Nuri Alço'nun kendileri için manevi bir öneme sahip olduğunu vurgulayan Sönmezyurt, şöyle konuştu:

"Filmlerdeki kötü karakterler normal yaşamlarında da halk tarafından çok sevilmezler. Hatta darbedildiklerine de şahit olduk ancak Nuri Alço ağabeyimiz sokağa çıktığı zaman anneler, babalar ve kızlı erkekli gençler sevgiyle etrafını sarıyor çünkü Nuri Alço, filmlerinde gazoza ilaç koyarak uyutma sahneleriyle topluma bir mesaj veriyor. 'Buna dikkat etmezseniz başınıza kötü şeyler gelebilir' gibi."

- "İftarlık Gazoz" filmine danışmanlık yaptı

Sönmezyurt, Cem Yılmaz'ın rol aldığı "İftarlık Gazoz" filmi için konsept danışmanlığı yaptığını da ifade ederek, "1970'li yılları yansıtan bir film yaptıkları için o dönemdeki gazozhanenin, gazozcu ustasının giysileri ve o dönemdeki şişelerle ilgili bilgilerimizi paylaştık. Bir döneme ışık tuttu ve gazozu yeniden topluma hatırlattı. Bu nedenle çok mutlu olduk" diye konuştu.

- Genç koleksiyonerlere çağrı

Gazoz kültürü ve tarihinin kaybolmaması için mücadele ettiğini de vurgulayan Sönmezyurt, özellikle genç koleksiyonerlere her türlü desteği vermeye hazır olduğunu kaydetti.

Sönmezyurt, bu nedenle kendisine ulaşan koleksiyonculara elindeki fazla ürünleri hediye ettiğini veya takas yaptığını sözlerine ekledi.