Adana’nın kurtuluş yıldönümü coşkuyla kutlanacak

Kutlama etkinlikleri ilk olarak saat 9.30’da Atatürk Parkı’nda bulunan Atatürk Anıtı önünde gerçekleştirilecek. Anıta çelenk konulduktan sonra İstiklal Marşı okunacak. Daha sonra tören, saat 10.00’da Uğur Mumcu Meydanı’nda devam edecek. Meydan çevresindeki binalar Türk Bayrakları ile donatılacak. Geçit törenin yapılacağı kutlamada, öğrenciler şiir okuyacak. Ayrıca kutlamaya katılanlara Büyükşehir Belediyesi Türk bayrağı dağıtacak. Gün içinde çeşitli etkinliklerin düzenleneceği kutlamalar kapsamında saat 19.30’da Hilton Oteli’nde Kurtuluş Resepsiyonu düzenlenecek.

KURTULUŞ GÜNÜ 20 ARALIK MI?

Adana’nın kurtuluş günü olarak 20 Aralık 1921 tarihinin geçerli olduğunu söyleyenler de olmuştur. Hatta 1958 yılında İçişleri Bakanlığı kutlamaların 20 Aralık’ta yapılması için resmi açıklama göndermiş, ancak halkın tepkisi üzerine geri adım atılmıştır.

ESKİ BAŞKAN KİTABINDA ANLATTI

Adana’da 1902-1994 yıllarında yaşamış eski belediye başkanı ve milletvekillerinden Kasım Ener, ’Çukurova -Kurtuluş Savaşında Adana Cephesi’ adlı kitabında konuyla ilgili şu bilgileri veriyor:

"Türk birliğinin 20 Aralık 1921’de Adana şehrini teslim alışını gözönünde tutarak, 5 Ocak kurtuluş bayramı gününün yanlış olduğunu ileri sürenler vardır. Ankara Anlaşması’nın uygulanması sırasındaki olaylar ile politik durum incelenmeden bu durum doğru görülür. Nitekim 1958 yılında İçişleri Bakanlığı törenin 20 Aralık’ta yapılmasını bildirmişti. Ancak bu istek halk üzerinde büyük tepki yarattı..Fransızların isteği üzerine boşaltma işi 4-5 Ocak tarihine dek uzatıldığından işgal görevlilerin bir kısmı henüz Adana’da bulunuyordu. Askeri birlikler ise Mersin ve Payas’a çekilme işlemini bütünlememişlerdi...Muhittin Paşa’nın 5 Ocak 1922’de Genelkurmay Başkanlığı’na bildirdiği gibi Adana ve dolaylarının işgali sona erip, halkın tüm erkinliğine kavuştuğu bayram olarak kabul edilmesi doğru idi.."

5 OCAK GECESİ NELER OLDU?

Kasım Ener, kitabında 5 Ocak 1922 gecesini ise şöyle anlatıyor: "Şehirde büyük fener alayları düzenlendi. Meşaleler ve camilerin kandilleri sokakları ışıklandırıyor, on binlerce insanı coşturan askeri bando ve davullar ile Rum mahallelerinden geçilirken, kıymetli İzmirimiz için gösteriler yapılıyordu. Bütün kahveler, gazinolar sabaha kadar açık kaldılar ve çoğu gelirlerini orduya bıraktılar.."

’İLK HİSSİ TEŞEBSÜS’

Mustafa Kemal Paşa 31 Ekim 1918’de geldiği Adana’da 11 gün kalmış, etrafın ve halkın durumunu inceleyerek bunu Genel Kurmay Başkanlığı’na bildirmişti. Bu telgraflarda sadece mevcut durum değil, ileriye dönük düşünce ve uyarılar da yer almıştır.

İskenderun’a asker çıkararak işgal girişiminde bulunurlarsa İngilizlere ateş açılacağını, zamanın hükümet ve başbakanına telgrafla bildiren Mustafa Kemal Paşa, aynı zamanda kendine bağlı kumandalara da benzer bir emir vermişti. Bu emre göre denizden İskenderun’a çıkartma yapmak isteyen İngiliz ve Fransızlar’a ateşle karşı konulacaktı. Adana’dan verilen bu ilk emir Türk Kurtuluş Savaşı’nın ilk emridir. Yıllar sonra, 15 Mart 1923’te Adana’ya tekrar gelen Mustafa Kemal Paşa bu durumu şu sözleriyle dile getirdi: "Bende bu vekayiin ilk hiss-i teşebbüsü bu memlekette, bu güzel Adana’da vücut bulmuştur.."

1918-1922 ARASINDA NE OLDU?

Birinci Dünya Savaşı’nda yenilen ve Sevr Anlaşması’nı imzalamak zorunda kalan İstanbul Hükümeti’nin 23 Kasım 1918 tarihli, Adana ve dolaylarının boşaltılmasını zorunlu kılan kararı ilde büyük tepki ile karşılandı. Durumu protesto eden, böyle bir harekatın yaratacağı vahim hadiseleri vurgulayan bir telgraf dönemin İçişleri Bakanına yollandı.

MERSİN LİMANI’NDAN GELDİLER

Kısa süre sonra işgal kuvvetleri Mersin limanından Çukurova’ya girdi ve Adana’yı işgal etti. Bu işgal sırasında Türklere ait bütün sembol, arma, işaret ve levhalar yok edildi. Fransızlar kendi birlikleri içinde özellikle Ermeni askerleri bölgeye getirdi. Suriye’den getirilen Ermenilerden 70 bini Adana’ya, 12 bini Dörtyol’a, 8 bini Saimbeyli’ye yerleştirildi. Antep ve Maraş çevresine de 50 binden fazla Ermeni getirildi. 1918-1919 yıllarında Adana’da tam bir terör ve cinayet dönemi yaşandı. Abdiağa çiftliği olayları, şehir içi cinayetler, Taşköprü’de Türklerin çarmıha gerilişi ve kırbaçlanarak öldürülüşü gibi olaylar bunlar arasındadır.

’KAÇ KAÇ’ NEDİR?

10 Temmuz 1920’de Ermeniler tarafından Türklere karşı büyük bir şiddet ve soykırım harekatına girişildi ve bu harekat sonucu onbinlerce Türk Toroslara doğru kaçtı. Dört gün süren bu hareket tarihe ’Kaç Kaç’ olayı olarak geçti.

ÖRGÜTLENME VE ZAFER

Bunca terör ve baskı arasında Adana ve yöredeki Türkler, örgütlenerek Kilikya Milli Kuvvetler Teşkilatı’nı oluşturdu. 20 Kasım 1918’de Klikya Müdafai Hukuk Cemiyeti kuruldu. Cemiyet yönetimi Rifat Menemencioğlu, Nabi Menemencioğlu, Ali Münif Yeğenağa, Ali Cenani ve Rüstem Bey’den oluşuyordu. Çukurova, bölgelere ayrılarak, her bölgeye milis kuvvetleri ve komutanı atandı. Şubat 1920’den itibaren milli kuvvetler düşmana karşı zaferler kazanmaya başladı.

KAR BOĞAZI OLAY

1920’de Toroslar’dan Fransızlara saldırı başlatıldı. 27 Mayıs 1920’de Fransız orduları komutanı Menil, milli kuvvetler tarafından esir alındı. Kar Boğazı Olayı olarak bilinen olay, Kuvayi Milliye’nin ilk siyasi zaferidir. 28 Mayıs 1920’de Fransızlar Mersin-Adana hattına çekildiler ve kuzey Çukurova (Kozan ve diğer dağlık bölgeler) tamamen kurtarıldı.

GELDİKLERİ GİBİ GİTTİLER

5 Ağustos 1920’de Mustafa Kemal Paşa, Fevzi Bey (Çakmak) ve milletvekilleri Pozantıya geldi, burayı il haline getirerek Pozantı Kongresi’ni yaptılar. Fransızlar bölgede Kasım 1920 sonlarında ağır yenilgiye uğratıldı. Fransa, TBMM hükümetini resmen tanıdı. Türk-Fransız barış anlaşması, 20 Ekim 1921’de Ankara’da yapıldı. Buna göre 5 Ocak 1922’de Fransızlar Çukurova’dan tamamen (Getirdikleri Ermenileri de beraberinde götürerek) çekildi. Fransızlarla gidemeyen veya yerli olan Ermeniler de bölgeden kaçtı. Bunlardan 120 bini tekrar Suriye’ye, 30 bini Kıbrıs veya İstanbul’a gitti.

DEVASA TÜRK BAYRAĞININ ÖYKÜSÜ

5 Ocak 1922’de Adanalılar kentin kurtuluşunu dev Türk bayrağı ile caddelerde dolaşarak kutlamış.. O bayrağın bir hikayesi var. İşgalci Fransızlar bölgede Türk bayrağı asılmasını yasaklamıştı. Fransızlar, bir süre sonra kendi bayraklarının asılmasını mecburi tuttu. Esnaf tehdit edilirek iş yerlerine Fransız bayrağı asılması için zorlandı. Adanalı esnaflar ise buna karşılık Fransız bayrağındaki mavi rengi kapatıp, kırmızı, beyaz renkleri ön plana çıkararak Türk bayrağı gibi asmaya başladı. Türk bayrağını ev ve işyerlerine asmaya hasret kalan Adanalılar, kurtuluş günü dev bir bayrakla yürümek istedi. Ancak o dönemde bu kadar büyük bayrak yapacak malzeme bulunamadı. Bunun üzerine evlerdeki kırmızı beyaz bezler, bir araya getirerek oluşturulan Türk bayrağı ile yürüyüş yapıldı. Türk bayrak omuzlar üzerinde şehrin sokaklarında gezdirildi.