Gazi Kupası sahibinden önemli tüyolar... Kazanacak at yıldızıyla doğar

1) Sene 1927… 14 Haziran gününün Hakimiyet-i Milliye gazetesi, birinci sayfasından okurlara şu haberi veriyordu: “Cuma günü at yarışları daha parlak oldu… Bayramın birinci günü şehrimizde icra olunan at yarışları ikinci hafta koşularının, emsaline çok faik bir alaka ve rağbetle karşılandığını memnuniyetle kaydedebiliriz. Tribünler kâmilen dolmuştu. Koşular tam on beşte başlayacaktı. Saat on beşe beş kala Büyük Reisicumhurumuz Gazi Paşa Hazretleri koşu mahalline teşrif ettiler.” Cumhuriyet’in ilanından sonra bugünkü ‘Türkiye Jokey Kulübü’nün temellerini atan ‘Yarış ve Islah Encümeni’yle Batı’daki gibi bir ‘derbi’ koşusunun olması isteniyordu. 10 Haziran 1927’de Ankara’daki ‘Tayyare Meydanı’nda düzenlenen ilk Türk ‘derbi’sini Şekerci Ali Muhiddin Hacıbekir’in ‘Neriman’ isimli atı kazandı. Atatürk’ün, birçok spor dalına ilgi duymasına karşın kendi isminin verilmesini istediği ilk etkinlik bu oldu; Gazi Koşusu…

Fotoğraf: Murat ŞAKA

ATLARIN İÇİNE DOĞAN ÇOCUK

Cumhuriyet tarihinin en eski ve kesintisiz olarak sürdürülen spor etkinliklerinin başında gelen Gazi Koşusu, bugün 97. kez yapılıyor… Bu koşu neden önemli? Yarışı atlar mı kazanır, jokeyler mi? Favori atların özellikleri nelerdir? Bu soruların yanıtını almak için at yetiştiricisi, sahibi, Türkiye Jokey Kulübü Asli Üyesi ve 2002 yılı Gazi Kupası’nı havaya kaldırmış Selman Taşbek’le birlikteyiz. Önce onun hikâyesinden başlayalım… Taşbek, kendi deyimiyle, ‘Atçı bir ailenin çocuğu olarak atların içine’ doğuyor. Bu dünyaya ilk giren, Arnavut göçmeni olan babası Ali Taşbek. Selman Bey anlatıyor: “Babam 18 yaşındayken İstanbul’da at yarışına gidiyor. Sene 1950’ler… Oynadığı ikili tutuyor ve çok para kazanıyor. O zaman atlara ısınıyor ve ‘at antrenörlüğü’ yapmaya başlıyor. Hocası benim ‘Zeki Dede’ dediğim Türkiye’nin en eski amatör binicilerinden Zeki Sertol oluyor.”

Sene 1927/Atatürk ve İnönü, ilk Gazi Koşusu’nda...

SALINCAĞA DEĞİL ATA BİNERDİM

Baba Taşbek, atçılığın inceliklerini öğrenirken kendi de at sahibi oluyor. Selman Bey, 1964 yılında İzmir’de dünyaya geliyor. Çocukluğu daima atlarla geçiyor. Arkadaşları parka giderken o çiftlikte yeni doğan taylarla oynuyor.

Sene 1927/Neriman, ilk Gazi kazanan at ve efsane antrenör Zeki Sertol.

Dört yaşında yarış atlarına binmeye başlıyor! Taşbek, “Atlar öyle akıllı ki aman düşmeyeyim diye kafasını çevirip bakardı” diyor. Sonra araya ‘hayat’ giriyor. Kazandığı bursla liseyi İtalya’da okuyor. Dönüşte de babasının isteğiyle İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni bitiriyor. Devamı: “Ben atlar için doğmuşum... Bir an önce para kazanıp atlarla birlikte olmak istiyordum. O dönem en gözde meslek otelcilikti. Çeşitli otel zincirlerinin yönetim kurullarına kadar yükseldim.” 

Sene 1940'lar/Gazi Koşusu 

2) CİLDİ SİGARA KÂĞIDI GİBİ...

Hayat akıp giderken… 1993 senesinde beklenmedik bir gelişme oluyor. Taşbek anlatıyor: “En iyi arkadaşım, en sevdiğim dostum babam hastalandı. Doktorlar en fazla üç ay yaşayacağını söylediler. Son üç ayını beraber geçirdikten sonra yaptığım işler gözümde anlamsızlaştı. Her şeyi bırakıp atçılık yapmaya karar verdim. Babamla iki atımız vardı. Başka taylar aldım. Sabah erkenden haraya gitmeye, atları antrene etmeye başladım.” Hocası olan babasından çok şey öğrenmişti… Taşbek, “Ana karnından itibaren etrafımda at konuşulurdu. Bir nevi analisanım atçılıktı” diye devam ediyor: “Mesela ‘Atın rengi pırıl pırıl yanıyor, cildi sigara kâğıdı gibi!’ dendiğinde bizim jargonda bu ‘Derisi incecik, ipek gibi’ demekti.”

Sene 1950'ler/Baba Ali Taşbek

3) İLK GÖRÜŞTE AŞK

Peki yarışlara girip kazanacak atlar nasıl seçilir? Taşbek, “Şampiyonluk potansiyelini hissedersiniz. At size bakar, gülümser, onu gözlerinde görürsünüz… Çok etkilendiğiniz birini gördüğünüzde nasıl içinizde kelebekler uçuşursa atla karşı karşıya gelince de öyle olur. Âşık olursunuz, hissedersiniz.” İşte efsane, şampiyonların şampiyonu atı Ribella’yla tanışması da tam böyle bir ‘ilk görüşte aşk!’ hikâyesiymiş… Sene 1999. Taşbek, ‘Gelmiş geçmiş en iyi atlarından’ diye tanımladığı Ribella’nın hikâyesini şöyle anlatıyor: “İrlanda’da tanıştık. İlk görüşte çarpıldım. O zamanki antrenörüm ‘Ufacık bir at bu’ diye itiraz etti. Bana dünya güzeli geldi; resmen etrafına ışık saçıyordu. Açık artırmaya girdim. Sahibi bir türlü vermek istemedi. Zar zor aldım…”

Sene 1970’ler

4) YARAMAZ FERNANDO’NUN GAZİ YÜRÜYÜŞÜ

Ribella, İstanbul’daki yeni evine geldiğinde Taşbek’in gözdesi şampiyon kısrak ‘Bella Otero’ydu. Bir de annesi doğumda ölen bir öksüz tay evlat edinmişlerdi; Fernando. Ribella, bir kraliçe edasıyla antrenman yaparken bir seyisi bile olmayan Fernando kendi kendine yaramazlıklar peşindeydi. Bir idman sırasında Taşbek’in gönlü Fernando’nun kenarda tek kalmasına daha fazla dayanamadı ve onu da sahaya aldı. Devamı: “İki iddialı at idmanda yarışırken, bu zavallı da onlara yetişmeye çalışıyordu. Son 200 metrede Fernando ikisini de geçti! Ben sakatlanacak diye titrerken sapasağlam kaldı ve iki yıl sonra Gazi Koşusu’nu kazandı. Ribella, kime karşı koşsa kazanıyordu ama Türkiye’de doğmadığından Gazi Koşusu’na katılamıyordu.”

Sene 2002/Selman Taşbek ve jokey Fuat Çakar, Gazi Kupası’nı kaldırırken...

5) HEYECANDAN KAZANMA ANINI HATIRLAMIYORUM

Taşbek daha önce bir diğer şampiyon kısrağı Bella Otero’yla 1997 Gazi Koşusu’na katılmış ama kazanamamıştı. Bunu, “Büyük bir jokey hatasıyla kaybetmiştim. Gazi aynı zamanda şans ve kısmettir” diye anlatıyor:

Sene 2002/Öksüz tay Fernando Gazi Şampiyonu

“En iyi ata sahip olmanız yetmez. Her şeyin denk gitmesi lazım; atın gücü, jokeyin performansı, sahibinin şansı, seyisinin şansı, yukarıdan gelen elektrik, gökten gelen emirler… Gazi kazanacak at yıldızıyla doğar. Ona hiç kimse engel olamaz! Gazi Koşusu’na katılan ilk atım Bella Otero son düzlüğe en önde büyük farkla girdi. Son 50 metrede adeta benzini bitti, yavaşladı ve beşinci oldu. Şeref Tribünü’nde nefesim kesildiyse de ‘Yarışa hiç girmemeyi tercih eder miydim?’ diye düşündüm. Hayır! Gazi Koşusu’na katılabilmek bile çok önemlidir. 2002’de Fernando, jokeyi Fuat Çakar ile finişe doğru sprinte kalktığı anları heyecandan hatırlamıyorum. Kendimi sahada atı öperken, kupa seremonisinde buldum.” 

BİR ŞEKER, BİR ELMA YETER

Peki Gazi Koşusu’na katılmak neden önemlidir? Yanıtı: “Bir kere adı Gazi; Gazi Mustafa Kemal Atatürk için koşuyorsunuz. Gazi’yi kim kazanmışsa yılın atı odur.” Peki atlar ne kazanıyor? Taşbek, “Onlar öyle alçakgönüllü varlıklar ki… Kazandıklarını da kazanacaklarını da biliyorlar” diyor: “Gümüş örtüler değil, bir şeker, bir elma ve sevgi bekliyorlar. Kazanınca neşelenir, endamı, tırısı, yürüyüşü değişir atın. Adımlarını dans eder gibi atar.”

HEM SİYASETTE HEM  HİPODROMDA REKABET

Mustafa Kemal Atatürk, ilk defa 1920’de, Ankara’da bir at yarışı düzenlenmesini istiyor. Batı tipi ‘derbi’ için ‘Thoroughbred’ denen İngiliz atları olmadığından ilk birkaç derbi dört Arap atıyla koşuluyor. Atatürk; at sahibi İsmet Paşa, Celal Bey, Mareşal Fevzi Paşa gibi devlet büyüklerini de yarışlara özendiriyor. 1927’deki ilk ‘derbi’ye Hacıbekirzade Ali Muhittin Bey’in Neriman’ı, İsmet Paşa’nın Fama’sı, İstanbul Aygır Deposu’ndan Baratome ve Dr. Seferof’un Bollandist’i katılıyor. Kazanan ‘Neriman’ oluyor. Takip eden yıllarda İnönü ve Bayar’ın siyasetteki rekabeti hipodromda atlarıyla da devam ediyor!

Halis Karataş, Selim Kaya

KRALİÇENİN ÂŞIKLARI

Sene 2008. Ribella, jübilesinde iki jokeyi Halis Karataş ve Selim Kaya ile… Selman Taşbek, “Normalde atlar 5 yaşında emekliliğe hazırlanırlar. Ribella 10 yaşına kadar şampiyon olarak koştu. Doğaüstü bir attı. Tam bir kraliçeydi. Çok ciddi bir attı. Sadece Jokeyi Selim Kaya’yı severdi” diyor.

ATÇILIK SPORU KRALLARIN MI ÇOBANLARIN MI

İki büyük takımın karşılaşması anlamında kullanılan ‘derbi’ kelimesi futbolla özdeşleşmiş olsa da aslında 1778’de İngiltere’de Lord Earl Derby’nin düzenlediği at yarışlarıyla etimolojideki yerini almış.  At yarışları ‘kralların sporu’ olarak, kültürel gelişmişliğin göstergesi kabul edilmiş. Taşbek, Türkiye’deki atçılığınsa Cumhuriyet’le örtüşen eşitlikçi bir yaklaşımla kurulduğunu anlatıyor: “İngiltere’de bir yerlere gelmeniz için ‘sör’ olmanız lazım. Türkiye’de bir çoban cumhurbaşkanı olabiliyor. Cumhuriyet gibi atçılıkta da sıradan biri antrenör veya at sahibi, Halis Karataş gibi, dünyaca meşhur olabiliyor. Atçılık Türkiye’de asillerin değil alçakgönüllülerin sporudur.”

Selman Taşbek, Zeynep Bilgehan

ATLAR HAKKINDA DÖRT ŞEY

- En meşhur at sülaleleri hangileri?

At ırkları çok dikkatli korunur. Hiçbir zaman birbirleriyle karıştırılmaz. Soy kütüklerini bin yıl öncesine kadar takip edebilirsiniz. İngilizlerde kurucu sülale ‘Northern Dancer’dır. Şu an dünyadaki atların yüzde 90’ı da ‘Nearko’nun ailesinden gelir.

- Kaybeden at neler hisseder?

Hem üzülür hem karakterini kaybeder. İyi atlar yarışta her şeylerini verirler. Gücü yetmediğinde o sinir ve adrenalinle kendilerine zarar verirler.

- Marifet atta mı jokeyde mi?

Yarışı atlar kazanır jokeyler kaybeder! Marifet attadır. Jokeyin de onu çok iyi yönetmesi gerekir. Bu tam bir takım sporu.

- Geçmişten bugüne Neriman, Sadettin, Bold Pilot, Call To Victory, Secret Power... At isimleri nasıl seçilir?

Çocuğa isim koymaktan daha zordur!  Karakterine uymalı. Ayrıca her ismin tarihe geçebileceği unutulmamalı. Mesela Ribella, dünyada ilk defa uluslararası yarış kazanan (Dubai’de) Türk atı olarak tarihe geçti.