Hayata neşe kat da...

Yazıda neden geciktiğini sorduğumuz raporun, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü’nün (AKMED) mayısta çıkan tarih-arkeoloji dergisi ‘Adalya’da yayınlandığını müjdeledi.

Hatice Pamir ile Nilüfer Sezgin (Antalya Müze Md. arkeolog) imzalı rapor 267 sayfadan oluyor.

‘Antakya Geç Antik Çağ Konutu Kurtarma Kazısından Güneş Saati ve Ziyafet Mozaiği’ raporunun 8 sayfası resim ve grafik, 2 sayfa Türkçe özeti dahil olmak toplam 280 sayfayı buluyor.

Pamir, raporun gecikmesi nedeniyle kendisini eleştirenlere “Bilim adamları acele iş yapmaz” diye konuştu. Belediyenin teleferik kazısı sırasında bulunan mozaiğin değeri konusundaki sorumuzu “Ben öyle mozaikleri ayırt etmem... Ancak çok önemli bir parça olduğunu söyleyebilirim. Ben böyle bir mozaiği de yurtdışında görmedim” karşılığını verdi. (Ayrıca Hilton Oteli’nin yapımı sırasında bulunan öteki mozaiklerle birlikte Antakya’yı müzecilik açısından zıplatacak, hatta Gaziantep’deki Zeugma’dan daha değerli bir parçalar olduğu tartışılıyor bugün.) Raporun özetlenmiş Türkçe metni şöyle:

İŞTE O RAPOR

“Antakya Kurtuluş Caddesi, İplik Pazarı mevkisinde, Hatay Arkeoloji Müzesi’nce 2013 yılında yürütülen kurtarma kazısında bir kısmı korunagelmiş figürlü taban mozaiği içeren konut ve çevresi kazılmıştır. Kazı, günümüzden başlayan ve geç antikçağın başlarına kadar uzanan bir yerleşim katmanlaşmasını ortaya çıkarmıştır. Üst üste yapılaşma nedeniyle orijinal planı bozulmuş olan ancak 7 mekânı tanımlanabilmiş bir konutun, kuzey ve batı tarafı yol ile sınırlanmıştır.

Hellenistik insula üzerinde kuzey ve batısı sokağa bitişen konut, avlu etrafında sıralanan mekânları ve avluya açılan geniş ziyafet salonu olan tricliniumu ile geç antikçağ Antakya evlerinin planını vermektedir. Konutun inşası sikke buluntulara göre en erken MS 276 en geç MS 337 yıllarıdır.

3 PANELDEN OLUŞUYOR

Tricliniumda yer alan büyük kısmı yok olan taban kaplamasının korunagelmiş figürlü mozaik tabanı konu bakımından birbiri ile ilişkili bu üç panelden oluşmaktadır. Üç mozaik panelin merkezinde; güneş saati önünde duran bir erkek figürü ve eşlikçisi, ikinci panelde kısmen korunagelmiş elinde ikili çubuktan oluşan bir alet tutan Afrikalı figürü ve üçüncü panelde bir yastığa dayanmış hafif uzanmış, bir elinde içki kabı tutan iskelet, şarap amforası ve ekmek tasvirleri işlenmiştir.

Merkez paneldeki güneş saati ve üzerinde Q (Theta) harfi, “Trekhe Deipnos Yemeğe Koş” yazıtı ve acele içinde erkek figürü, arkasında eşlikçi figürü ve “Akairos uygunsuz zaman” yazıtı ile davetli olduğu yemeğe yetişmek için saate bakarak acele ile koşuşturan bir kişinin yemeğe saatinde yetişme çabası gülünç bir şekilde yansıtılmaktadır. Bu telaş içindeki figür ve konu Menander’in oyunlarında tasvir edilen “Akşam yemeğini kovalayan parazitler” sahnesi olarak yorumlanmaktadır.

Afrikalı figürün yer aldığı panelde merkez panel ile ilişkili, Roma sosyal yaşamında akşam yemeğine katılmadan önce hamama gitme konusu işlenmiştir. Üçüncü panel ise bir yastığa rahat bir şekilde uzanmış elinde içki kabı tutan bir iskelet, şarap ve ekmek tasviri, “Euphrosinos, Neşe” yazıtı ile convivium ziyafet konusu işlenmiştir.

Roma dünyasında, ziyafetlerde hayatın güzelliğini ve sevincini, coşkusunu göstermek için ölüm temasını işleyen iskelet tasvirleri ziyafet salonlarında kullanılmıştır. Bu panelde banquet sahnesindeki insan iskelet figürü, şarap ve ekmek ve sahnenin üstündeki yazıt ile bir convivium sahnesinde, ölümün sonsuzluğuna karşı, hayatın neşesine katılmak gerektiği anlatılmaktadır.

ROMA SOSYAL HAYATI

Üç konu ile günlük yaşamın anlatıldığı paneller gerek konusu gerekse farklı üslup ve tekniği ile özgün bir yere sahip olmakta ve Antakya mozaik repertuvarına yenilik katmaktadır. Paneller, antikçağın ünlü paraziti Chairephon’un yemek ziyafetine katılması konusundan esinlenmiş bir figür olan “bir parazitin yemeğe katılma” karar anı, zenci figür ile “hamam teması” ve banquet yapan iskelet figürü ile “convivium” sahnesini konu edinmekte, o dönemdeki Roma sosyal hayatını ironik bir anlatımla yansıtmaktadır.

The Sundial and Convivium Scene on the Mosaic from the Rescue Excavation in a Late Antique House... 271 geç antikçağ Antakya’sının evlerinin mozaik taban kaplamalarında, Klasik ve Hellenistik edebiyatın epik ve tragedyalarından alınma edebi, teatral ve mitolojik konular, Hellenistik yazın sanatının görsel sanat üzerindeki etkisini vurgulamaktadır. Figüratif panel içerdiği konuları, stilistik ve ikonografik eğilimi bakımından Antakya mozaiklerinde hâkim olan MS 3. ve 4. yy. özelliklerini göstermektedir.”

(Bu olayın raporu ilk kez köşemizde yer almaktadır.)

İKİ ÜSTADIN ATIŞMASI

BABIÂLİ’nin üstatları zaman zaman atışırdı. Hakkı amcayı (Devrim) kaybettik...

Milliyet yazarı Hasan Pulur’la zaman zaman tartışırlardı.

Bugün de merhum Hasan Pulur’un kendisine yönelik bir anısını okuyalım:

“Hakkı Devrim (Radikal), takiye demeyip ‘takiyye’ diye yazan bizim ve Doğan Heper ile Yalçın Bayer’in peşimizi bırakmamakta direneceğini açıklayıp yüreğimizi hoplattı! 40 yıllık meslektaşımız da olsa, birilerinin peşimize takılmasından hoşlanmayız, ne olur ne olmaz. Hakkı Devrim, bizim peşimize hafiye gibi takılacağına, Ferit Devellioğlu’nun ‘Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat’ının 1227. sayfasına atf-ı nazar eylese acaba nasıl olur?!”

İki üstadı da saygıyla anıyoruz.

MESAJ PANOSU

- İKTİDAR turkuaz tutkusuna bağlı olarak şimdi de ‘Turkuaz Kart’ diye bir şey çıkardı başımıza. Turkuaz rengi iyice dayatılmaya başlandı. Saray’ın halıları turkuaz renk oldu, önceden kırmızıydı, Milli Takım formaları turkuaz; önceden kırmızıydı, bir de ‘Turkuaz Kart’ çıktı şimdi yabancılar için. Bunlar yakında bayrağımızın rengini de değiştirip turkuaz yaparlarsa iç şaşırmam. Tüm bunları reddediyorum.

Ülkü SÖNMEZ

- TÜRK-Rus dostluğu bölgeye denge getirecektir.

Hüseyin BARANER

- SELAM olsun 15-16 Haziran şanlı direnişini yaratanlara!

Hasan KÜTÜK

- TÜRK milleti yeni bir Ankara savaşını kaldıramaz. Öyle ise eller ve yürekler birleşmeli.

Ö. PEHLİVANLI