Biz de hatırlayabilir miyiz

Yunan mitolojisine göre, tanrılar tarafından büyük bir kayayı dik bir tepenin doruğuna yuvarlamaya mahkûm edilen kralın adı. Sisifos kayayı doruğa her ulaştırdığında ise, kaya aşağıya doğru yuvarlanır. O da yeniden yuvarlamaya başlamak zorunda kalır. Ve bu böyle sonsuza dek sürüp gider.
Barış süreçleri de buna benzer. Onlarca yıl canınızı dişinize takıp kayayı doruğa ulaştırırsınız. Ama tek bir olayla, kaya birden en aşağıya kadar yuvarlanır.

*

GEÇTİĞİMİZ hafta Kuzey İrlanda barış sürecinin lideri olan Gerry Adams tutuklandı. İrlanda’nın PKK’sı olan IRA’nın 1972’de işlediği bir cinayetten sorumlu tutularak. Şu anda IRA’nın siyasi kolunun (Sinn Fein) lideri olan Adams ise suçlamaları inkâr etti ve serbest bırakıldı. Ancak bu olay, onlarca yıl oya gibi işlenen barış sürecini bir anda bombaladı.
Tesadüf bu ya, barış sürecini başarıyla yürütmüş olan bir başka ülke, Güney Afrika da bu hafta gündemdeydi. Ülkede çarşamba günü yapılan genel seçimleri, Mandela’nın kurduğu iktidardaki Afrika Ulusal Kongresi’nin yine kazanacağı kesin. Güney Afrika’da ise barış istikrarla devam ediyor. Beyazların siyahîlere uyguladığı ırkçı ayrımcılık (apartheid) 20 yıl önce sona erdirildiğinden beri.

*

PEKİ, neden barış Güney Afrika’da sarsılmazken, Kuzey İrlanda’da bu kadar kırılgan?
Radikal yazarı Orhan Kemal Cengiz son yazısında, Kuzey İrlanda barış sürecinin “unutmak” üzerine kurulduğunu yazdı. Zira dünün günahları hiç kurcalanmadı. Ve 1998’de “Hayırlı Cuma Anlaşması”yla başlayan süreç, bugüne kadar nispeten başarıyla geldi. Ama işte halının altına süpürülen dünün günahları, bugün buldukları ilk delikten çıkmaya başladılar.
Güney Afrika’daki barış süreci ise, İrlanda’nın tam tersine, “hatırlamak” üzerine kuruldu. Kurulan Hakikat ve Uzlaşma Komisyonları, faillerle mağdurları karşı karşıya getirip yüzleştirdi. Ve suçunu itiraf edip özür dileyen failler, affedildi.
Şimdi Kuzey İrlanda hararetle bunu tartışıyor. “Hakikat Komisyonları kurmayarak, yani hatırlamak yerine unutmayı seçerek acaba hata mı ettik” diye.

*

TÜRKİYE ise çok şanslı. Zira önünde önceden denenmiş iki farklı örnek var. Ona kalan ise, bu iki ayrı süreçten doğru dersleri çıkarmak.
Kuzey İrlanda’da görüldüğü gibi, geçmişle barışmazsanız size huzur vermez. Yaşanan acıları hatırlamak, yüzleşmek, özür dilemek ve affetmek, barışa giden tek yol. Yoksa hem devletin hem Kürtlerin kurbanları, o acıları yaşamaya hep devam ederler.
Kuzey İrlanda’dan alınması gereken hayatî bir ders daha var. Barış sürecinin mimarı olan Tony Blair, Kuzey İrlanda’da terörü muhalefetin desteği olmadan asla bitirememiş olacağını defalarca söyledi. Türkiye’de de barış sürecini iktidar kadar muhalefet de desteklemeli. Ancak partiler-üstü bir yaklaşım barışı getirebilir.
Son olarak, İngilizler “çözüm” kelimesini kullanmaktan kaçınırlar. Zira çözüm, nihai bir sondur. Oysaki barış süreci, sürekli evrilen, hiçbir zaman “bitti” denilemeyecek bir süreç. “Çözüm” kelimesi, çıtayı gerçekçi olmayan bir yüksekliğe koyuyor.

*

ŞİMDİ hep birlikte geçmişi hatırlama, süreci sahiplenme zamanı.