ABD’den Türk Akımı üzerine ilk yorum

Avrupa başta olmak üzere herkesi şoke etti. “Güney Akım Boru Hattı Projesi’ni iptal ediyoruz” diyerek.
Ardından ise şapkasındaki asıl tavşanı çıkardı: “Onun yerine Türkiye’den geçecek yeni bir boru hattı inşa edeceğiz.”

*

“TÜRK Akımı” diye adlandırılan bu yeni hat, Avrupa’nın ve dünyanın enerji haritasını değiştirecek. Zira Güney Akım, Rus gazını Karadeniz üzerinden Bulgaristan’a, oradan da Avrupa’ya taşıyacaktı. Bu yeni hat ise, aynı miktardaki Rus gazını Ukrayna yerine Türkiye üzerinden taşıyacak.
Uluslararası basın bu gelişmeyi, “Rusya Avrupa’ya Türkiye üzerinden rest çekiyor” diye yorumladı. Malum, Ukrayna krizi nedeniyle Rusya bir süredir Batı ile sıkıntı yaşıyor. New York Times da haberi manşetten verdi. “Eğer bir kazanan varsa, o da Türkiye” yorumunu yaparak.
Akıllarda ise şu sorular duruyor: Türkiye Rusya’ya daha mı fazla bağımlı oluyor? ABD buna nasıl bakıyor? Ve Türkiye’nin enerji merkezi olma hayâli gerçek mi oluyor?

ENERJİ BAKANI YILDIZ’LA GÖRÜŞMESİ ARDINDAN

KARŞIMDA, bu soruların cevaplarını en iyi alabileceğim kişi oturuyor: Amerikalı emekli büyükelçi Richard Morningstar. Morningstar, önce Başkan Bill Clinton’ın Hazar Havzası enerji diplomasisi konusunda özel danışmanıydı. Sonra da Başkan Obama döneminde Avrasya Enerji Özel Temsilcisiydi. 2012-2014 arasında da ABD’nin Bakü Büyükelçisi.
Morningstar bu yıl Washington’a döndü. “Küresel Enerji Merkezi”ni kurmak üzere. ABD’nin en köklü düşünce kuruluşu olan Atlantik Konseyi’nin (Atlantic Council) çatısı altında.
17 yıldır sürekli Türkiye’ye gidip gelen büyükelçi, sohbetimizden bir gün önce ise Ankara’daydı. Enerji Bakanı Taner Yıldız’la tüm bu gelişmeleri konuşmak üzere.

‘KAZANAN AVRUPA’

TABİİ ki ilk sorum: ABD Türk Akımı için ne düşünüyor? “Türk Akımı’nın şu anda ciddi bir etkisi olmayacak. Çünkü zaten aynı miktarda gaz Ukrayna üzerinden geliyordu. Yani bunun yerine geçecek. Gelen ek bir gaz yok” diyor. Ve ekliyor: “Kaldı ki henüz nihai bir anlaşma yapılmadı.”
Peki bu gelişmenin kaybedeni kim? Kazananı kim? Malum, uluslararası medya bunu Rusya ve Türkiye’nin başarı hanesine yazmıştı. Cevabı şaşırtıcı: “Avrupa Birliği (AB) kazandı. Çünkü Güney Akım, Rusya, AB’nin hukukuna ve kurallarına uymadığı için gerçekleşemedi. AB’nin kendi kurallarına bağlı kalması da iyi birşey.”

‘TÜRKİYE KAYNAKLARINI ÇEŞİTLENDİRMELİ’

PEKİ bu hatla birlikte Türkiye’nin Rus gazına bağımlılığı artıyor mu? “Sonucunda bu olabilir. Ama bu, Türk Akımı’nın ne kadar ileri gideceğine bağlı. Eğer Türk Akımı Ukrayna’dan gelen gazı ikâme edecek olan bir adet boru hattıyla sınırlı kalırsa, olmaz. Ama eğer Türkiye ileride Rusya’dan daha fazla gaz satın alırsa, o zaman olur.”
Ve ekliyor: “Türkiye için başka hangi kaynaklar olacak, henüz bilmiyoruz. Başka yerlerden daha ucuz gaz bulursa, Rusya’dan daha az gaz alır. Burada asıl olan, Türkiye’nin kaynaklarını çeşitlendirmesi.”

‘RUSYA’YA DAHA BAĞIMLI OLMANIZ ANLAMLI OLMAZ’

PEKİ Türkiye Rusya’dan daha fazla gaz alırsa, ABD ile ilişkileri nasıl etkilenir? “Ben Türkiye’nin Rusya’ya daha fazla bağımlı olmasının anlamlı olmadığını söyleyebilirim. Ama bu, Türkiye’nin kararı.”
Yine de ekliyor: “Ancak bu Rusya’ya da bağlı. Rusya Türkiye’ye piyasa kurallarına uyarak adil, şeffaf ve rekabetçi bir şekilde gaz satarsa, o zaman diğer herkes kadar gaz satmaya hakkı olur.”
Peki Türk Akımı Türkiye’nin enerji merkezi olma şansını arttırıyor mu? “Türkiye kaynaklarını ne kadar çoğaltırsa, bunun olma olasılığı o kadar artar” diyor.
ABD bunu istiyor mu? “Ancak Türkiye ve tüm tedarikçiler piyasa kurallarına göre hareket ederlerse, enerji merkezi olması gazın taşınması için elverişli olur” diye cevaplıyor.

*

TÜRK Akımı bölgedeki diğer boru hatlarını nasıl etkileyecek? Türkiye’nin ilk nükleer santralını neden ABD değil, Rusya yapıyor? Doğu Akdeniz’de neler oluyor? Cevapları salı günü.