Yakında rüyalarımıza da ürün yerleştirilecek

Eskiden şehir efsanelerinin hüküm sürdüğü günlerde pek meşhur bir tanesi vardı: 25’inci kare. Rivayete göre sinema filmlerindeki gizli karelere yerleştirilmiş içecek reklamını algılayan bilinçaltı film arasında hemen koşup içeceği satın alma güdüsüne kapılıyordu. İçecek hikâyesi efsane olabilir ancak 25’inci kare tekniği halen sinema sanatında kullanılıyor. Şimdiyse bilinçaltının çok daha derinliklerine inen bir pazarlama yöntemiyle karşı karşıyayız: Rüyaya yerleştirme.

Geçen hafta Science Magazine’de yayımlanan bir makale, uyku bilimi uzmanı 40 akademisyenin ortak imzasını taşıyan bir bildiriyi konu alıyordu. “Rüya yerleştirme reklamcılığı basit bir şaka değil, bilakis gerçek sonuçları olabilecek kaygan bir zemindir” ifadesinin yer aldığı bildiride “Rüyalarımız kurumsal reklamverenler için yeni bir oyun alanına dönüşemez” cümlesi dikkat çekiyor. Makaleyi Harvard Medikal, Montreal Üniversitesi ve MIT öğretim üyeleri kaleme almış ve farklı ülkelerden akademisyenler imza vermiş.

BİLİNÇALTINA İZİNSİZ GİRİŞ

Reklamcılıkta ‘ürün yerleştirme’ tabir edilen yöntemin rüya karşılığı olan teknik son yıllarda büyük kurumsal şirketlerin radarına girmiş. Son örneği Coors adlı Amerikan bira markasının reklam kampanyası. Yılın en büyük spor olayı Super Bowl döneminde dolaşıma giren kampanya, gönüllü tüketicileri hedefliyor. Tanıtım videosunda markanın rüya araştırmasına katılan bir grup denek, içeriğinde şelaleler, serin dağ yamaçları ve bira kutuları olan görüntüler izleyip ortam sesleri eşliğinde rüyaya yatıyor. Aralarından beşi rüyasında birayı gördüğünü anlatıyor. Kampanya tanıtımını izleyenler gönüllü katılıma çağrılıyor ve arkadaşlarıyla paylaşmaları karşılığında hediye bira paketi sunuluyor.

Biliminsanlarının hedef gösterdiği bu kampanya esasında etik olarak sakıncalı değil. Katılımcılar bile isteye rüyalarında bira görmek için imajları ve sesleri kullanıyorlar. Gelgelelim biliminsanları bu örneğin gelecekte bilinçaltına izinsiz girmek isteyebilecek pazarlamacılara emsal teşkil edebileceği konusunda uyarıyorlar. Terminolojide ‘Targeted Dream Incubation’ (Hedeflenmiş Rüya Kuluçkası) olarak geçen yöntemle ilgilenenler arasında Microsoft, Sony, Burger King gibi markalar yer alıyor. Xbox ve PlayStation, rüya yerleştirme tekniğini reklamdan ziyade oyun deneyimini zenginleştirmek için araştırıyor. Burger King ise Cadılar Bayramı için ‘Kâbus Burger’ adlı, rüyalarla ilintili bir kampanya hazırlamış. Makaleyi kaleme alan akademisyenlerden MIT doktora öğrencisi Adam Haar, son iki yılda Microsoft ve iki havayolu şirketinden teklif almış. Oyun projesine katkıda bulunan akademisyen, reklam tekliflerini etik bulmadığı için geri çevirmiş. Günümüzdeki rüya yerleştirme projeleri aktif katılım gerektirdiği için etik anlamda sorun yaratmıyor. Ancak akıllı hoparlörlerin herkesin hayatına girdiği bir gelecekte teknolojinin pasif ve irade dışı bir reklam mecrasına dönüşme ihtimalinden bahsediliyor.

Farz edin ki internetten uykuyu kolaylaştıracak müzikler dinliyorsunuz, araya bilinçaltına işleyecek reklam mesajları serpiştiriliyor. Akıllı hoparlörlerin nefes alış verişi dinleyerek uykunun derin fazlarını tespit etmesi de bir olasılık. Uyarıda bulunan biliminsanlarının maksadı bugün için kaygı yaratmak değil. Ancak henüz yolun başındayken denetlemelerin gündeme getirilmesini ve benlik algımızı şekillendiren rüyalarımızın korunması gerektiğini hatırlatıyorlar.    

Geçmiş uykuda yazılıyor

Eskiden sanıldığı gibi rüyalar istenmeyen arzuları bastırma çabası veya rastgele beyin aktivitesi olarak görülmüyor. Son 20 yılda yapılan çalışmalarla uyku ve rüyaların bilincimizi, benlik algımızı şekillendirmede rol oynadığı anlaşıldı. Duygusal sağlığımızı etkileyen uyku ve rüya görme, hayati ihtiyaçlarımız arasında yemekten bile önce geliyor.

Makalede yer alan bilgilere göre beynimiz uykudayken hangi anıların saklanıp hangilerinin unutulacağına karar veriyor. Yani beyin hatıraları şekillendirirken geçmişimizi de yaratmış oluyor. Böylece şimdi kim olduğumuzun hissiyatı ve geleceği en iyi şekilde yaşama anlayışı biçimleniyor. Biliminsanları böylesine hayati bir alana ‘reklam alınması’ konusunda uyarıda bulunmakta haklı görünüyor.

UYKU DÜZENLEYİCİ GÖZLÜK

Mevsim geçişleri, jet-lag’e yol açan uzun seyahatler, gece vardiyaları ve uzun süreli sabahlamalar insanın uyku ritmini kolayca bozabiliyor. Bir çeşit gözlük olan AYOlite, ışık terapisi yöntemiyle melatonin seviyelerini dengeleyerek uykunun düzene kavuşmasına yardımcı oluyor. Mavi gün ışığı dalga boyunu gözlere yansıtan AYOlite, gün içinde uyuklama ve yorgunluk hissedilmesi durumunda kullanılıyor. Böylece uyku saatine kadar enerji sağlayarak ritme geri dönmeyi kolaylaştırıyor. amazon.com, 199 dolar.