Kripto parayla sömürgecilik!

Birkaç hafta öncesine kadar Bitcoin yatırımcıları yeni ‘altına hücum’ çağının zevkini tadıyordu. İşler birden tersine döndü. Dünyanın kripto paralar hakkında öğreneceği daha çok şey var. Yaşamın dinamiklerini dönüştürmeye muktedir kripto paralar, parayla ilişkimizi yenileyebilecek nitelikler sergiliyor. Öyle ki neo-kolonizasyon adı verilen yeni bir ekonomik sömürgecilik türüne bile alan açabiliyor. Anlatacağım hikâye bağımsız içerik mecrası Vice’ın teknoloji odaklı Mother-board kanalından...

Hikâye, Pasifik Okyanusu’ndaki ada cumhuriyeti Vanuatu’da başlıyor. Vanuatu, fırtınalar ve tayfunların eksik olmadığı bir iklim kuşağında... Sürekli insani yardıma muhtaç hale gelen 300 bin nüfuslu ülkenin ekonomisi doğal olarak fazlasıyla kırılgan. Birleşik Krallık menşeli yardım kuruluşu Oxfam, Avustralyalı bir akıllı uygulamayla ortak iştirakle Vanuatu’nun ekonomisine kripto para odaklı dijital çözüm getirmeye niyetleniyor. İhtiyaç sahibi insanlara blok zincir teknolojisiyle maddi yardım ulaştırmak isteniyor. Oxfam’ın sitesinde bir ifade var: “Kriz zamanlarında yemek, barınma ve diğer acil ihtiyaçları geleneksel biçimde gidermeye çalışmak her zaman en verimli yöntem olmayabilir. İhtiyacı olanlara doğrudan para dağıtmak lojistik olarak çok daha kolay, ucuz ve hızlıdır.” Tam bu noktada da blok zincir teknolojisinin altı çiziliyor.

ŞEFFAFLIK ADINA İDEAL AMA...

Kripto parayla yardım yöntemi ‘kupon’ sistemiyle çalışıyor. Banka kartı biçimindeki kripto para yüklü kuponlar ihtiyacı olanlara dağıtılıyor. Yoksul bölgelerde yaşayan çoğu insanın banka hesabı bile bulunmadığı düşünüldüğünde pratik bir düşünce... Bununla birlikte parayı kimin, ne kadar ve ne zaman harcadığı, ne satın aldığı gibi tüm ayrıntılar kayıtlı hale geliyor. Şeffaflık adına ideal görünse de uzmanlara göre bu tip bir ekonomiye geçiş kişisel bilgilerin mahremiyeti adına tam bir kâbus senaryosu.

Oxfam’ın çözüm önerisine farklı açılardan karşı çıkanlar da var. Blok zincir teknolojisinde uzmanlaşan akademisyen Pete Howson “Felaketin sona erdiğine karar veren yardım kuruluşundaki bir kişiden başkası değil” diyor ve ekliyor: “İnsanlar kendi ekonomik hükümranlığını yitiriyor.” Oxfam’ın projesi sadece bir örnek. Asıl konu uluslararası yardım kuruluşları arasında yayılan kripto trendi... Vice’a göre hükümetlerden bağımsız çalışan organizasyonlar ve yardım kuruluşları dolar yerine Bitcoin dağıtmanın daha verimli ve şeffaf olduğunu belirtiyor. Ancak teknoloji beraberinde sürekli gözetim, politik baskı, yerel ekonomik iradenin temelini sarsma ve yardımı alanların kaynak kullanımlarını kontrol olanağı yaratıyor. Eleştirenler işte bu fenomene ‘kripto sömürgeciliği’ adını veriyor. Gelişmekte olan birçok ülkede yer aldığını iddia ediyorlar.

TOPRAKLAR PARSELLENİYOR!

Bir başka örnekse Suriye’den... Dünya Yemek Programı tarafından 2017’de Ürdün’deki Suriyeli mültecilere yardım amacıyla başlatılan kampanyada mülteciler biyometrik bilgilerini blok zincir sistemine yüklüyor. Yardımı alabilmek için retina taraması yapmaları gerekiyor. Howson’a göre gelişmiş ülkelerde insanların kimlik bilgilerini bu sistemlere kaydetmek kimsenin cüret etmeyeceği bir iş. Ancak hassas durumdaki yoksul halklar söz konusu olduğunda bu pratiğe imkân doğuyor. Zor durumdaki ülkeler kripto para üzerinden tam kontrollü yeni bir ekonomik modelin oyun sahasına dönüşüyor.

Bu noktada yazıda ismi geçen Oxfam ve Dünya Yemek Programı’nın sömürgecilikle itham edilmediğini özellikle belirtmek isterim. Ancak yüzbinlerce insanın mağduriyetini fırsat bilerek ekonomik özgürlüğü kontrol altına alabilen bir model ortaya çıkmış oluyor. Vice’ın haberinde 2017’de Maria fırtınasıyla yıkılan Puerto Rico’ya yapılan kripto bazlı yardımlar neticesinde benzer senaryoların ortaya çıktığı anlatılıyor. Ayrıca Bitcoin’i ulusal para birimi olarak kabul eden ilk ülke El Salvador’un da uzun vadede büyük kripto oyuncuları için antrenman sahasına dönüşebileceği belirtiliyor.

Sömürgecilik denildiğinde akla önce toprak gelir... Kripto paralar, yerli halkların toprakları için de tehdit oluşturmaya başlamış. Fiji’deki yerli halklar ata topraklarını sömürgecilikten korumak adına yüzyıllar boyunca ilginç bir taktik kullanmış. Devletin yeterince kayıt tutmaması dolayısıyla toprak sahiplerinin bilinmemesi, sömürgeci ülkelerin toprakları kâğıt üzerinde ele geçirmesini önlemiş. Şimdiyse uydu görüntüleriyle blok zincir üzerinden topraklar parsellenmeye başlamış ve kripto parayla alım satımın yolu açılmış...  ‘Dış mihraklarla’ biteviye imtihanı olan, üstelik doğal afetlerle de sınanan ülkemin bilincini açık tutması faydalı olabilir.