Türk sinemasının koçbaşı iki ismi

80 sonrası sinemamız ‘12 Darbesi’nin toz bulutları arasında kendine yeni güzergâhlar ve yol haritaları ararken az biraz kenti ve kentliyi, özellikle Atıf Yılmaz vasıtasıyla da kadınları keşfedip öykülerini bu odak noktaları üzerinde inşa etmeye çalıştı. Derken ilk adıyla ‘İstanbul Sinema Günleri’, sonraki adıyla da ‘İstanbul Film Festivali’ önce ‘Yedi tepeli şehrin’, ardından da ülkenin tüm kültürel ikliminin yatağı değiştirecek bir etkileyici unsur olarak hayatımızda belirdi ve yepyeni bir izleyici kuşağı ve ruhu yarattı.
İstanbul kent yaşamında (nisan ayında düzenlenmesi dolayısıyla) adeta baharın da bir tür müjdecisi olarak eklenen bu faaliyet, bir parça geçmişteki Sinematek’in işlevini görüyor ama asıl olarak insanların sinema zevklerinin, bakış açılarının, izleme ve yorumlama biçimlerin yeniden oluşumuna katkıda bulunuyor, farklı birikimlere, kazanımlara vesile oluyordu.
Bu damardan beslenen onca ‘sinefil’den kimileri yazar-çizer, kimileri sektör çalışanı, kimileri de yaratıcı (yönetmen) oldu. İlham kaynakları ve bilgi-görgüleri bu yolla oluşan bir kuşak çok geçmeden kamera arkasında yerini alırken sinemamızda adına da yeni bir dile, ekole kapı araladılar. 90’lı yılların başları itibarıyla da ilk ürünlerini vermeye başladılar.

BİRİ DOSTOYEVSKİ DİĞERİ ÇEHOV

Zeki Demirkubuz ve Nuri Bilge Ceylan da bu kuşağın koçbaşı isimlerindendi. Demirkubuz emekçi olarak kimi işlerde çalışıp ayrıca siyasi görüşlerinden dolayı sistemin gadrine uğrayarak hapis yatmış ve işkence görmüş bir geçmişin ardından Zeki Ökten’in asistanı kimliğiyle sinemaya adım attı ve zaman içinde her biri ayrı çarpıcılığa sahip filmleriyle bugüne geldi. Nuri Bilge Ceylan ise sanatsal adımlarını fotoğrafçılık üzerinden biçimlendirdi, sonrasında o kendine özgü bakışıyla donattığı yapıtlarıyla yürüyüşünü hızlandırdı ve nihayetinde o da günümüz Türk sinemasının en önemli yaratıcılarından biri olarak tarih sahnesindeki yerini aldı.
Bir kanatta ‘Masumiyet’, ‘Üçüncü Sayfa’, ‘Yazgı’, ‘İtiraf’, ‘Kader’, ‘Yeraltı’, ‘Kor’ ve ‘Hayat’, diğer kanatta ‘Kasaba’, ‘Mayıs Sıkıntısı’, ‘Uzak’, ‘İklimler’, ‘Üç Maymun’, ‘Bir Zamanlar Anadolu’da’, ‘Kış Uykusu’, ‘Ahlat Ağacı’ ve ‘Kuru Otlar Üstüne’ gibi güçlü, sarsıcı, çarpıcı, derin izler...

TUTKULU ÖYKÜ SANATSAL KADRAJ

Her ikisinin de sinemasında ana unsur insanın karanlık, kötücül yanlarıyla hayat denen gelip geçici zeminde tutunma, var olma kaygılarıydı. Demirkubuz öyküyü önemseyen, takıntı, tutku, saplantı gibi histerilere göz kırpan, kapanmayan yaraları perdeye taşıyan, izleyicisini sarsan, dağlayan yapıtlara imza attı. Ceylan ise türümüzün karanlık koridorlarında gezinen meseleleri fotoğrafçılık geçmişinin izleriyle süslediği kadrajlar eşliğinde estetik çerçevelerde sundu.
Her ikisinin de filmlerini sosyolojik açıdan okumak, deşmek, tartışmak, anlamaya çalışmak sinemaseverin öncelikli ödevlerinden oldu. Biri kendini Fyodor Dostoyevski ve Albert Camus’ye, diğeri de Anton Çehov’a yakın hissetti ve edebiyatın bu büyük abidelerinin dünyalarına göndermelerle dolu şimdilerde geçen ama zamansız olarak da ele alınabilecek, yerelden evrensele uzanan hikâyeler anlattılar.

ARALARINDAKİ FAY HATTI KIRILDI

Son gelişmeler ve aralarındaki artık geri dönülmez bir yola girdiği görüntüsü veren durumları, “Keşke böyle olmasaydı” dedirtiyor elbette. Yaşananlardan sonra özellikle sosyal medya üzerinden yazılıp çizilenlere bakıldığında ‘Ne gerek vardı?’, ‘Sanki aralarında ideolojik bir yan var da...’, ‘Ergence meseleler’, ‘Koca koca yönetmenlere yakışıyor mu?’ türünden yorumlara rastlanıyor. Lakin şurası da bir gerçek; Demirkubuz’la Ceylan arasında uzun zamandan beridir birikmiş bir enerji vardı ve bu fay hattı bir şekilde kırılacaktı. Kısmet bugünlereymiş.
Fakat bütün bu tartışma, çekişme bir yana, bugüne kadar ortaya koydukları ve tarihe bırakacakları yapıtlar başka bir yana. İkisi de günümüz Türk sinemasının yadsınamayacak iki büyük değeri. Bu gerçeği hiçbir şey değiştiremeyecek. Umarım üretimlerini sürdürmeye devam ederler.
Kim bilir gidişat onları bugüne kadar anlattıkları karakterlerden birine ya da bazılarına dönüştürmüş de olabilir ki bunun sağlaması da tarihin akışında yapılacaktır muhtemelen...