Sanatın ölümü ve yeni arayışlar...

Futbol 20. yüzyıl boyunca yavaş yavaş gezegenin en sevilen sporu olma yolunda ilerlerken yaratıcı ve yenileyici unsurunu hep Brezilyalılarda aradı ve buldu. 1970 Dünya Kupası’nda bu kimlik sahada da kendini var etti, sanat ve başarı birlikte geldi. Ama modern zamanlara denk düşen asıl takım 82’de huzurlarımızdaydı... Zico, Socrates, Eder, Falcao, Junior derken muhteşem bir armoniyle hepimizin gözlerini kamaştırıyorlardı. Kreatiftiler, estetiktiler, heyecan vericiydiler... Lakin Bearzot’un İtalyası o ünlü 3-2’lik maçta Brezilya’yı kupa dışına iterken bir anlamda sanatı da öldürdü... Bu belki de 1950’de Maracana’da Uruguay’a karşı 2-1’lik mağlubiyetle kaybettikleri finalden daha büyük travma yarattı. Üstelik bu travmanın kapsadığı alan sadece Brezilya değil, onlar üzerinden bu oyuna hayran olan ve bu oyunla yatıp kalkan bütün sevdalılardı...

RONALDO VE RIVALDO

Paolo Rossi imzalı üç golle yaşanan hüzün, Brezilya cephesinde bir hesaplaşma yaşanmasına ve yeni bir yol haritası belirlemesine neden oldu. ‘Sambacılar’ Amerika 94’te kupaya uzandıktan sonra takımın kaptanı Dunga, Alman Spiegel dergisindeki söyleşisinde meseleyi kısaca şöyle özetliyordu: “Yeni bir kimlik yaratmıştık. Bu takımın mantalitesi şuydu: Top rakipteyken Avrupalı, bizdeyken Brezilyalı gibi oynamak...” Özetle “Artık kazanmasını öğrendik” diyordu Dunga. Takımın teknik direktörü iki yıl sonra Türkiye Ligi’nde Fenerbahçe’yi çalıştırırken söyleşi yapma fırsatı bulmuş ve Dunga’nın bahsettiği mantaliteyi hatırlatmıştım. İtiraz etti Parreira, “Yok canım, öyle olur mu? Biz her zaman Brezilyalı gibi oynadık...” Aslında kendi de inanmıyordu söylediğine...
Sonraki şampiyonluk 2002’de geldi. Takımın başında olan Scolari’nin sahaya sürdüğü 11’de sanat adına iki önemli temsilci vardı; Ronaldo ve Rivaldo... Bazı maçlarda bu ikiliyi daha yolun başındaki Ronaldinho tamamlıyordu. Roberto Carlos, Juninho, Denilson da cabası... Defans ise Lucio’dan soruluyordu.
Brezilya, evindeki düzenlenen 2014’e kendinden emin başladı. Aslında kâğıt üzerinde doğru formülleri üretmişlerdi; kulübede asıl sorumlu Scolari’ydi ama Parreira da bençteki yerini alıyordu. Yani son iki şampiyonluğun mimarları ekibin karar organlarıydı. Saha Neymar’a teslimdi. Defansta Avrupa’nın gözdeleri David Luiz ve Thiago Silva vardı. Bayern’in yapı taşlarından Dante bile bu ikiliden biri problem yaşarsa görev alabilecekti.
Orta saha da ‘Teorik’ olarak sorunsuzdu. Üstelik bu takım bir yıl önce ‘Konfederasyon Kupası’nda test edilmiş, son üç büyük organizasyonun şampiyonu İspanya 3-0’la geçilmiş, bu da kuşkusuz illüzyonun büyümesine neden olmuştu.

HAYAT DEVAM EDİYOR

Ama hesaba katılmayan bir şey vardı, Konfederasyon Kupası’na katılmayan ve giderek dişlileri daha bir yerine oturan Almanya... Onlar hiçbir zaman futbolun estetisyeni olmamışlar ama mücadelenin, azmin, çalışkanlığın ifadesini temsil etmişlerdi. Lakin son dönemin Almanya’sı bu kimliğe yaratıcılığı, oyunun coşkusunu, takımdaşlık ruhunu da katmıştı. Hırvatistan, Meksika, Kolombiya maçlarında sinyal veren problemler Almanya karşısında ‘Açık ofsayt’ta kalmış ve malum 7-1’lik skor gelmişti.
Evet sanat çoktan ölmüştü ama hayat devam ediyordu... Brezilyalılar ayakta kalmak için ruhlarına Avrupalı özellikler katmayı uygun görmüşlerdi. Haklıydılar. Evrimin genel mantığı buydu... Peki bundan sonra ne olacak? Ellerinde her daim büyük malzeme var, elbette çıkış yolu bulacaklar. İlham perisi için belki de ‘Sanat tarihi’ne bakmaları gerekiyor. Sanatın tek tarifi yok malum. Bugüne kadar sanki ‘Empresyonistler’e yakın gibiydiler, 1900’lerin başında ‘Sanat öldü, yaşasın sanat’ sloganıyla ortaya çıkan ‘Dadaistler’i ya da ‘Fütüristler’i, ‘Kübistler’i, hatta ‘Gerçeküstücüler’i örnek alabilirler... Çünkü ‘Yeni gerçekçi’ Almanya ve benzerlerini geçmenin yolu bu sanki...