Servet dağılımında orta direk ‘bel veriyor’

2000-2014 arası dönemde, üst yüzde 10’luk servet diliminin toplamdan aldığı pay hızla artıyordu. 2000 yılında yüzde 66.7’sini alırken, 2007’de yüzde 70.2’sine, 2014’de ise yüzde 77.7’sine ulaşmıştı. Bunun basit anlatımla özeti şuydu; zengin olanlar servetlerine servet katmışlardı. Nitekim servet dağılımı üzerinden hesaplanan GINI katsayısı bu kötüleşmeyi de teyit ediyor; yüzde 84.3
Raporun verilerine bakıldığında asıl çarpıcı olanı ise şurada; Türkiye’de 52.1 milyon yetişkin üzerinden hesaplanan servet dağılımına göre, 2014’de orta sınıfın servetinde düşüş olmuştu. Serveti 10 bin dolar-100 bin dolar arası olan yetişkinlerin oranı, 2013’deki yüzde 30.3’den 2014’te yüzde 22.8’e geriledi. Bu düşüşün 2012’deki yüzde 25.5’lik oranın da altı olduğunu anımsatalım.
‘Orta direğin’ yani orta sınıfın 10 bin dolar-100 bin dolar arası servet dilimine girdiği dikkate alınırsa, buradaki azalışın bir alt servet dilimine düşüşten kaynaklandığı görülüyor. Özeti şu; 2014 yılında Türkiye’de son dönemde gözlenen ‘orta gelir tuzağına’ düşüş olgusuna ilave olarak, hane halkının servetinde de ‘orta direğin’ düşüş öyküsü eşlik etmeye başlamış. Orta sınıf servet azalışı ile en alt dilime katılmış; Türkiye’de serveti 10 bin doların altında olan yetişkinlerin oranı yüzde 75.3’e çıkmış. Servet dağılımı görece daha iyi olan Almanya gibi ülkelerde bu oran yüzde 15-30 arasında. Ayrıca, gelişmiş ülkelerden çoğunda milyarder sayılarının gelişmekte olan ülkelerden düşük olması; örneğin Japonya’nın 15 adetle Türkiye’nin 37 adet milyarderinden düşük yer alması kayda değer.
Raporda yer alan verilere göre; Türkiye’de serveti 100 bin doların üzerinde olan kişi sayısı 1.1 milyon kişi. Bunun 79 bini, serveti 1 milyon doları aşan kişilerden oluşuyor. 2014 yılı için yapılan hesapta, geçen yıla göre milyon dolar üzeri serveti olanlarda 23 bin kişilik azalış var; 102 bin kişiden 79 bin kişiye gerilemiş. Milyarder sayısı da 40’dan 37’ye düşmüş.
Peki, bu yılın başındaki kur hareketi etkili oldu mu? Evet. Tabii ki kur yükselince dolar bazındaki değerler küçülüyor. Ya bizim gibi kur yükselişinden etkilenen diğer gelişen ülkelere ne olmuş? Brezilya, Hindistan, Rusya, Güney Afrika gibi ülkelerde bizdeki gibi servette yukarıdan aşağı bir çöküş görülmüyor. Orta direk servetinde düşüş de. Sadece Endonezya’da en alt dilimlerde azalış gözleniyor.
Türkiye’de dolar cinsinden hesaplanan servet gerilemesi hikâyesi de güçlenirse orta sınıfın ileri dönük olarak harcama ivmesi de azalabilir. Serveti gerileyen hane halkı, ileri dönük olarak harcama eğiliminde eskisi kadar iştahlı olmayacaktır. Ekonomik büyümedeki yavaşlamaya, orta sınıfın servet erimesi de eklenirse yavaşlama potansiyel olarak güçlenecektir.

Rapordan notlar

7.2 milyarlık küresel nüfus içinde yaklaşık 35 milyon kişinin serveti 1 milyon doların üzerinde. Bu servet çıtasını onda bire indirerek de bakalım; 407 milyon kişinin serveti 100 bin dolar üzerinde.
Kabaca dünya nüfusunun yüzde 15’i Afrika’da yaşıyor; yukarıdaki kıstaslardaki servet bandı içine girebilen kişi sayısı sadece 2.8 milyon kişi. Yani, serveti 100 bin doların üzerinde yer alan küresel yurttaşların sadece binde 7’si.
Serveti 100 bin doları aşan 407 milyon kişinin 296 milyonu Kuzey Amerika ve Avrupalı. Küresel nüfusun yaklaşık yüzde 20’sini oluşturan Çin ile yüzde 17.5’ini oluşturan iki ülke (toplam 2.7 milyar) yurttaşlarından sadece 27 milyonu girebiliyor.