Düşük petrol ilave büyüme sağlayacak

Bunun her ülkeye farklı yansıması olacak. Petrol geliri ile bütçe harcaması yapan Rusya, Venezuela, Nijerya, İran gibi ülkeler ekonomik olarak hem durgunluğa girecek, hem de paraları değer kaybedecek, enflasyon getirecek. Ama hem gelişmiş hem de gelişen petrol ithalatçısı ülkelerde hem enflasyon düşecek, hem de harcanabilir gelir artacağından büyümeye ilave katkısı olacak.

IMF’den Baş ekonomist Olivier Blanchard ve Rabah Arezki, önceki gün yayımladıkları blog yazısı ile bunun etkilerini paylaştılar. IMF ekonomistleri, düşen petrol fiyatının küresel ekonomiye 2015’de yüzde 0.3 ile 0.7 ilave büyüme sağlayacağını düşünüyorlar. Bu ilave büyüme etkisinin 2016’da ise yüzde 0.4 ile 0.8 olacağı tahmini var. İlave büyüme tahminlerindeki alt taban petrol arzının kısılması senaryosunu, üst tavan ise mevcut arzın devam edeceği varsayımını içeriyor.

Akademik çalışmalar, petrol fiyatındaki yüzde 10’luk düşüşün, ABD ve Almanya gibi ülkelerde yüzde 0.2’lik bir milli gelir artışına yol açacağını hesaplıyor.

IMF’den sübvansiyoncu hükümetlere ‘akıl’

IMF ekonomistlerinin yazdığı analizde, Türkiye gibi petrol ithalatçısı olup da iç pazara subvansiyon sağlayan ülkelere bir tavsiye de veriliyor; petrol fiyatları hazır düşmüşken, bu sübvansiyonları ‘sıfırlamak’ için politik olarak en az sancılı dönemdesiniz, bunu şimdi yapın. IMF’nin ima ettiğinin meali şu; uluslararası fiyatlar düşüyorken, siz hükümetler olarak bu fiyat düşüşlerini içeriye tam yansıtmayın, şimdiye dek sübvanse ettiğiniz zararları kapatın. Bizde de bir ekonomik sübvansiyon efsanesi olan ama kamuya hiç bilgi verilmeyen ‘Botaş’ın zararı’ tam da bu kategoriye giriyor.

Petroldeki düşüş Rusya’ya komplo mu?

Petrol fiyatlarındaki düşüş, devamında Rusya’da rublenin düşüşü ile birlikte konuşulmaya başlandığından, bir komplo kuramın bağlanıverdi hemen; ‘ABD ve Suudi Arabistan, Rusya ve İran’ı ekonomik olarak sıkıştırmak için petrol fiyatlarını düşürdüler’.

Bu komplo kuramını seslendirenlere şu soruyu soruyorum; ne yaptılar da fiyatlar düştü? Tek başına birkaç oyuncu bunu yapabilir mi?

Fiyatlar neden düştü sorusuna yanıt arama çabalarında hiç de durum öyle görünmüyor. Petrol fiyatlarındaki düşüşün nedenleri farklı kaynaklarda şöyle sayılıyor; önceki on yıllara göre 2007 sonrasında oldukça yüksek seyreden petrol fiyatlarının, ikame kaynaklarla enerji sağlama arayışlarında ve yatırımlarında artışa yol açması, yenilenebilir enerjinin hızla ikame edilmesi, bu gelişmelerin sonucunda ABD’nin 2008 sonrasında hızla artan petrol ve kaya gazı üretimi ile net ithalatta son 28 yılın en düşüğüne gerilemesi, ABD’deki faizlerin son bir buçuk yılda artma eğilimine girmesiyle hem finansal portföylerde taşınan petrol ve diğer enerji kontratlarının satılması, hem de yükselen faizler nedeniyle stok tutma maliyetlerinin artması (düşüşten sonra stok tutma avantajı belirdi), Çin’in görece daha düşük büyüyeceğinin anlaşılmasıyla talep cephesinin gerileyeceği ve petrolün düşeceği beklentileriyle satışlar gelmesi.

Peki, günlük 85 milyon varil üretim yapılan piyasada bunun sadece 30 milyon varilini üreten ülkelerin oluşturduğu kartel olan OPEC neden üretimi kısma karar almadı? Geçmişte hemen üretim kısan OPEC üyesi ülkeler, örneğin Suudi Arabistan neden ‘isterse 20 dolara düşsün, üretimi kısmayız’ açıklaması yapıyorlar?

Komplodan çok ‘Oyun Teorisi’ çalışıyor

Bu konu, ekonomi ve enerji meselesini aşıyor ve tam bir ‘oyun teorisi’ kapsamına giriyor. OPEC eğer üretim kısma kararı alırsa OPEC dışı ülkelere pazar payını kaptırma olasılığı var. Bu yüzden, 30 dolarlık maliyet ve yüksek verimlilikle petrol çıkaranlar sabırlı. Bu yüzden, IMF ekonomistlerinin de analiz ettiği şu açı kayda değer; yüksek petrol fiyatları OPEC dışındaki ülkelerdeki petrol ve gaz üreticilerini teşvik ediyordu. Şimdi üç-dört ay öncesine göre neredeyse yarıya düşüp 55 dolara gelen bugünkü fiyatlar, bu OPEC dışı üreticilerin neredeyse maliyet sınırı. Örneğin Orta Doğu’daki üreticilerin maliyet ortalaması varil başına 29 dolar seviyesindeyken, derin sulardan petrol çıkaran üreticilerin ortalama maliyeti 53 dolarda. Bu yüzden, fiyatlar bir süre düşük seyrederse üreticiler, örneğin maliyetleri 55-60 dolar arasındaki kaya gazı üreticileri, yatırımlarını ve araştırma faaliyetlerini durduracakları gibi üretimlerini de gözden geçirecekler. Bu yüzden, fiyat düşüşü OPEC’in rakiplerini vuruyor, onlarda finansal hasar yaratıyor. Bu da üretim azalışı getirecek, bunun 2015’de yüzde 5’lik bir azalışa yol açacağı hesaplanıyor.

ugurses@hurriyet.com.tr