1993’ten bugüne festival bizimle

Bursa Büyükşehir Belediyesi adına Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı tarafından düzenlenen 19. Uluslararası Bursa Karagöz Kukla ve Gölge Oyunları Festivali hafta içinde başladı, 19 aralık’a kadar devam etti. Festival Tayyare Kültür Merkezi’nde, Milletlerarası Kukla ve Gölge Oyunu Birliği (UNIMA), Unima Bursa Şubesi ile Karagöz ve Kukla Oyunları Araştırma ve Uygulama Merkezinin (Karakum) sanatsal desteğiyle organize edildi.
Bursa’yla özdeşleşmiş geleneksel gölge oyunumuz Karagöz’ü yaşatmak, yurt içinde ve dışında tanıtmak ve yeni nesillere aktarmak amacıyla her sene düzenlenen festival ilk olarak R.Şinasi Çelikkol önderliğinde Bursa’da kurulan bir müteşebbis heyet tarafından 16-20 kasım 1993 tarihleri arasında düzenlenmişti.

Amatör ruhla ve büyük bir heyecanla gerçekleşen bu ilk festival büyük başarıyla gerçekleşmişti. Sonraki yıllarda Bursa’da kurulan Unima Bursa Şubesi tarafından düzenlenen festivalin büyük ses getirmesi ve başarılı olması sonucunda organizasyona Bursa Kültür ve Turizm Vakfı ve ilerleyen yıllarda Bursa Büyükşehir Belediyesi de dahil olmuş fakat festival özellikle Bursa Büyükşehir Belediyesinin 2006 kasım ayında çekirge caddesi üzerinde yer alan Karagöz evinin kurucularını, oraya yıllarını vermiş sanatçıları ve Bursa için çok önemli bir kuruluş olan UNESCO destekli Unima Bursa şubesini-arşiv ve sergileri ile birlikte iki kez yazılı tebligat yaparak Karagöz evinden çıkarması sonucu eski havasını yitirmiş ve manevi zarara uğramıştı.
Bursa turizmi ve kültürü için büyük öneme sahip organizasyonlardan biri olan, bugüne kadar geçen yıllarda türlü sıkıntılar ve güzellikler ile günümüze ulaşan festivalin 19. kez düzenleniyor olması çok sevindirici. Festivalin temelini atanlara ve devam ettirenlere teşekkürü borç biliriz.
19. festivalin açılış töreninde konuşan Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş, Bursa’nın Türk gölge oyunları geleneğinin merkezi konumunda olduğunu vurgulayarak, festivalin, farklı kültürlere ait gölge ve kukla sanatlarını tanıtmak, kültürel ve sanatsal anlamda uluslararası paylaşım ve iletişim ortamı oluşturmak bu sanatlar yoluyla ülkeler arasındaki dostluğu geliştirmek amacıyla gerçekleştirildiğini belirtti. Aktaş, “Rusya, Çekya, İspanya, Bulgaristan, Moldova, Arnavutluk’tan 6 ekip ve 13 yerli grubun katılımıyla yapılacak festival, çocukların ve gençlerin hayal dünyasını zenginleştirecektir. Kukla ve gölge oyunlarına gönül veren, merak duyan tüm sanatseverlere iyi seyirler” diyerek salonda bulunan çocuklara “Halen daha Çekirge caddesinde bulunan Karagöz evini ziyaret etmemiş olan varsa mutlaka gelmeli“ davetini de yaptı.
UNIMA Türkiye Milli Merkezi Başkanı Enis Ergün de festival için çok güzel gösteriler hazırlandığını aktarak, “Karagöz’ün rengarenk dünyası, festival boyunca sizlerle olacak. Yurt dışından gelen misafirler büyük bir heyecanla gösterilerini sunmak için bekliyor. Çocuklara ve yetişkinlere yönelik atölyeler gerçekleştirilecek. Bursa Uludağ Üniversitesi’nde bir panel olacak” diyerek tüm Bursalıları oyunlara davet etti. KARAKUM Müdürü İbrahim Öztahtalı ise Karagöz’ün Bursa’nın gurur kaynaklarından biri olduğunu dile getirerek, “Karagöz’ü, kuklayı ve gölge oyunlarını, akademik bir temele oturtmayı, ciddi araştırmalar yaparak bu sanatları dünyaya tanıtmayı hedefliyoruz.” ifadesini kullandı. Festivalin açılış gösterisi öncesi, bir önceki festivalden bu yana hayatını kaybeden, Karagöz ve kukla sanatçıları ; Karagöz’ü canlandıran oyuncu Hüseyin Bağlar anısına kızı Nihan Bağlar’a, Duygu Tansı anısına eşi Halide Oya Tansı ve Mahmut Fazıl Kısakürek anısına UNIMA Başkanı Ergün’e anı plaketi takdim edildi. Karagöz sanatçısı Seçkin Güneş ve Osman Ezgi’ye, ustaları ve aynı zamanda UNIMA Bursa Şube Başkanı Şinasi Çelikkol tarafından ahilik esasına göre utslaığa geçişi sembolize eden peştamal kuşandı. Açılış gösterisi “Salıncak oyununu” genç karagöz sanatçısı Hasan Mert Karakaş sundu. Yurt içi ve dışından ekiplerin 34 gösteriyle sahne aldiği festival, 19 Aralık’ta sona erdi.

BURSA KARAGÖZ EVİ ve TARİHÇESİ

Bursa’da Geleneksel Gölge Oyunumuz Karagöz gösterilerini izleyebileceğiniz tek yer olan Karagöz evi şehrin batısında çekirge caddesi üzerinde Karagöz anıtı karşısında yer almaktadır. Geçmişte Karagöz’’ün geleneksel Cazular, Salıncak, Kayık, Kanlı Kavak, Yazıcı gibi oyunları R.Sinasi Celikkol- Bursa Karagöz Tiyatrosu tarafından düzenli olarak sergilenmekteydi.. Karagöz evinde R.Şinasi Çelikkol’’un özel koleksiyonundan Geleneksel Gölge Oyunu Karagöz - Dünyadan Kukla ve Gölge Tiyatrosu ve Bursa civarı Türkmen & yörük köylerine ait etnoğrafya sergisi ziyaretcilerin izlenimine sunulmuştu. Etnoğrafya sergisinin önemli özelliği sadece Bursa civarı Türkmen & yörük köylerine ait günlük yaşam eşyaları, dokuma tezgahları ve kıyafetlerinden oluşmasıydı. Karagöz evi konusunda Türkiye’ de Tek Karagöz evi ve müzesidir.
19. festival günlerini yaşadığımız şu günlerde size biraz daha bilgi: Binanın dış duvarları Bursa Büyükşehir Belediyesi’’nin desteği ile 2005 yazında Karagöz figürleri ile kaplanarak restore edilmiş, figürlerin seçilmesi ve organizasyonu konusunda Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sanat tarihi bölümü öğretim üyesi Melih Uçler, benimle, yani Unima Bursa Şubesi Sekreteri Uğur Çelikkol ile çalışmış daha sonra tüm uygulamayı ve tasarımı kendisi yaparak Karagöz evine farklı ve güzel bir yüz kazandırmıştır. O günlerde binanın tam önündeki elektrik direğinin kaldırılarak görüntünün düzelmesi için dönemin elektrik kurumu yetkilleri ile birçok kez görüşüp, direği başka noktaya naklettirdiğimi de yazayım.

KARAGÖZ EVİ NASIL KURULDU?

04-11 Ekim 1995’de R. Şinasi Çelikkol; ustaları Orhan Kurt ve Metin Özlen’le birlikte T.C. Dışişleri Bakanlığı desteği ile Atina Kukla ve Gölge Oyunları Festivaline gitmişti. Atina’da 1993 yılında Almanya - Oberhausen Festivali’nde tanıştıkları Yunanistan’ın en büyük sanatçısı Eugenios Spatharis’le karşılaştılar ve Spatharis onları Haziran 1995 de Atina’nın Maroussi Banliyösünde açılan E. Spatharis Karagiozis Müzesine davet etti ve Yunanistan’da bulunan Türk ekibi bu müzeden etkilendi, çünkü tüm dünya üzerindeki gölge oyunu figürleri, kuklaları oldupu gibi Türk gölge oyunu Karagöz figürleri de müzede sergideydi.. R. Şinasi Çelikkol Bursa’ya dönünce dönemin Belediye Başkanı Erdem Saker’e bu müze hakkında çektiği fotoğraflarla birlikte bir dosya, ve benzerinin Bursa’da yapılması için bir dilekçe verdi. Kasım 1995’te Bursa Karagöz Festivali Müteşebbis Heyeti tarafından düzenlenen Uluslararası 3. Bursa Karagöz Festivali’ne katılan, Erdem Saker organizasyona ilgi gösterdi. Bursa’da Karagöz için mücadele eden insanların çabasını gördü ve festivalden bir ay sonra Ocak 1996 da bir açıklama yaparak; “Karagöz Bursa’da doğan bir kültür ve Bursa’nın sembolüdür, şehrimizin bu değerine sahip çıkma konusunda bizim de katkımız olmalı, Çekirge caddesi üzerinde Karagöz Anıtı karşısında bulunan eski trafo binasını bir Karagöz Evi haline getirip R.Şinasi Çelikkol’un vakfına vereceğim” dedi.
Fakat o dönem bu işe gönül verenler sadece Bursa Karagöz Festivali Müteşebbis Heyeti olarak çalışmalarını yürütüyordu ve 18 kişi Ankara UNIMA – Milletlerarası Kukla ve Gölge Oyunu Birliği Türkiye Milli Merkezi’ne üye olmuştu. Ankara’dan şube açmak için yetki alındı. 2 Ocak 1997 de UNIMA Bursa Şubesi, müteşebbis heyetindeki R.Ş.Çelikkol, Ş.Günay, M. Örnekal tarafından Bursa Ticaret Borsasının tahsis ettiği bir büroda şube açıldı . 10 Haziran 1997 de Karagöz Evi, resmen açıldı. Açılışta Hayali Tacettin Diker ve R.Şinasi Çelikkol birlikte karagöz gösterisi yaptı. Nihayet 10 Eylül 1997’de Erdem Saker, R Şinasi Çelikkol’a Karagöz Evi’ne sahip çıkmalarını, gösterileri orada yapmalarını söyleyerek anahtarı teslim etti. Fakat dernek, vakıf olmadığı için resmi prosedürde Karagöz Evi Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfının üzerine tahsis edilmişti.
Karagöz Evi , Karagöz Sanat Evi olarak resmi kayıtlara geçirildi.
Çelikkol dünyadaki kukla ve gölge oyunları tasvirleri ve dokümanları koleksiyonlarını Karagöz Evi’nin Salonlarında sergilemeye başladı ve bu sergi yıllar içinde ilavelerle gelişti.
Kasım –Aralık 1997 de ve Mart-Nisan 2000’de UNIMA Bursa Şubesi; Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı işbirliği ve UNIMA Milli Merkezi desteği ile Karagöz Evi’nde Eğitim Seminerleri açtı. Bu seminerler sonucunda çeşitli Karagöz Toplulukları oluştu. Özellikle Tayfun Özeren - Çekirge Karagöz Gölge Oyunu Topluluğu; Ahmet Karakman - Çelebi Karagöz Gölge Oyunu Topluluğu; Nevzat Çiftçi - Geleneksel Tiyatro Karagöz Gölge Oyunu Topluluğu; İbrahim Koca, Osmangazi Karagöz Gölge Oyunu Topluluğu ve Gençler Karagöz Topluluğu oluştu, Bülent Akay oyunlar oynattı. Bu arada gençlerden Esat Taşatmanlar, Fatih İmamoğlu, Ergin Çetindir, Erkan Taşatmanlar, Fatih Türken, Özkan Ferik çıraklık yaparak, yani usta-çırak ilişkisiyle R.Şinasi Çelikkol’dan Karagöz eğitimi almaya devam etti. Çabalarımız sonunda Karagöz Evi 2004 yılı sonu itibariyle 14 yabancı turist seyahat-rehber kitabında, internet sitelerinde Bursa’ya gelince görülecek ve Karagöz gösterileri izlenecek yer olarak belirtildi.

KARAGÖZ RAMAZAN EĞLENCESİNDE

Ayrıca Karagöz Sanat Evi’nde 1997, 1998, 1999 ramazan aylarında Bursa Büyükşehir Belediyesi ve Bursa Kültür, Sanat ve Turizm Vakfı işbirliğiyle ramazan eğlenceleri düzenlendi. (Ramazan Sohbetleri, Klasik Türk Müziği ve Karagöz Gösterileri gerçekleşti.) Daha sonraki yıllarda Büyükşehir Belediyesi Ramazan Programlarını Eski Santral Garaj alanına taşıdığı için bu programlar yapılmadı. Bursa’da 1987 ‘den 1997 ye kadar yapılan gönüllü faaliyetler, 1994 ve 1995’deki Karagöz Seminerleri ve festivaller sonucunda Karagöz seven bir kitle oluşmuştu. Karagöz Evi açıldıktan sonra hem Karagöz oynatan gruplar - üyeler arttı, hem de Karagöz sevenler, takip edenler çoğaldı ve Çekirge Caddesi’ndeki ev yerli- yabancı turistlerin uğrak noktası oldu.
1998 Mayıs ayında B. Büyükşehir Belediyesine Karagöz Evi’nin yapımı ve desteği için; R.Şinasi Çelikkol’a da Karagöz ve Geleneksel Türk Tiyatrosu faaliyetlerinden ötürü ayrı ayrı İstanbul Çocuk Vakfı Ödülü verildi. 23.01.2001 tarihinde UNIMA – Milletlerarası Kukla ve Gölge Oyunları Birliği Türkiye Milli Merkezi tarafından Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne Karagöz Evi yapımı ve desteği için Geleneksel Türk Tiyatrosu Ödülü verildi.