Uçakta ‘powerbank’ şarjı yasak

LİTYUM piller dünyanın birçok yerinde uçakların başına tam anlamıyla bela oldu. Çok uzun yıllar gelişmeyen pil teknolojisindeki en ileri adım olan lityum piller, faydalarının yanında riskleri de birlikte getirdi.

Uçaklarda zaman zaman lityum piller yüzünden başlayan yangınların, elektrikli otomobillerde patlayan bataryaların arkasındaki suçlunun lityum teknolojisi olduğu belirtildi. Hatta 8 Mart 2014’ten bu yana kayıp olan 227 yolcu ve 12 mürettebatıyla okyanusa düşen Malezya Havayolları uçağında da kargoda lityum pilleri olduğu yönündeki iddialar uzun süre tartışılmıştı. 370 sefer sayısı ile Kuala Lumpur-Pekin seferini yapan uçağın iddiaya göre kargo bölümünde tutuşan pillerden çıkan zehirli dumanların kokpite dolması sonucu pilotların zehirlenerek öldüğü ve uçağın kuzeyden güneye dönerek yakıtı bitinceye kadar kontrolsüz uçtuğu ihtimaller arasında dile getirilmişti.

AIR BUSAN OLAYI

Bu olaylar sonrasında birçok havayolu şirketi lityum piller hakkındaki politikalarını güncelledi ve yangın riski nedeniyle kabinde güç bankaları ve yedek pillerin kullanımını yasaklayan yeni kurallar getirdi. Bu değişiklik, bir süre önce Güney Kore’de Gimhae Uluslararası Havalimanı’nda (PUS) Air Busan Havayolu’na ait uçuş kodu 391 olan Airbus A321 uçağındaki yangın sonrasında hızla yayılmaya başladı. Güney Kore Ulaştırma Bakanlığı, yaptığı açıklamada ara soruşturma sonuçlarının yangının bir powerbank pilinin içindeki yalıtımın bozulması nedeniyle aşırı ısınma sonucu çıkmış olabileceğini gösterdiğini belirtti. Açıklamada, yangının ilk tespit edildiği uçakta yer olan üst bagaj bölmesinde powerbank bulunduğu, enkazında yanık izleri olduğu belirtildi.

169 yolcu ve yedi mürettebatın güvenli bir şekilde tahliye edildiği, üç yolcunun yaralandığı bu olayın ardından lityum pillerin sabıkası kabardı.

Güney Koreli araştırmacılar, Airbus A321 yangınının nedeni hakkında henüz geniş çaplı bir rapor yayınlanmadı. Ancak, 14 Mart 2025’te ülkenin ulaştırma bakanlığı, olası suçlunun bir güç bankası (Powerbank) olduğunu belirtti. Bu açıklamalardan hemen sonra , Air Busan lityum pillerle ilgili yeni politikayı uygulayan ilk şirket oldu. Şu anda Air Busan yolcuları el bagajlarında güç bankası bulundurabilirler ancak uçuş sırasında bunları kullanmaları yasaklandı. Air Busan ayrıca yolcuların güç bankalarını başüstü kabin bölmelerine koydukları bagajlarında bulundurmalarına da izin vermiyor.

Güney Kore’de tüm tüm havayolu şirketleri için de düzenlemeler sıkılaştırıldı. 1 Mart 2025’ten itibaren yolcular powerbank ve e-sigaralarını başüstü dolaplarında değil, yanlarında bulundurmak zorundalar ve artık uçakta bu cihazları şarj etmeleri kesinlikle yasak. Yapılan incelemelerde piyasada çok fazla kalitesi düşük, pil çevresi koruması zayıf ve yanlış malzemeden yapılmış Powerbank olduğu da vurgulandı.

ASYA-PASİFİK CİDDİYETİ KAVRADI

Air Buson uçağındaki yangından sonra ön bulguların ardından Asya-Pasifik’teki birçok havayolu şirketi lityum pilli şarj edilebilir güç bankaları için revize edilmiş politikaları uygulamaya geçirmeye başladı.

Taylandlı Thai Airways lityum pillerle ilişkili yangın riski nedeniyle uçuşlar sırasında güç bankalarının kullanılmasının yasaklandığını duyurdu. Havayolu şirketi, 15 Mart 2025’ten itibaren yolcuların uçakta güç bankalarını şarj etmelerine izin vermiyor. Ancak yolcular bunları yine de el bagajlarında taşıyabilir ve başüstü dolaplarında saklayabilirler. Bunu sürekli izlemek çok da mümkün değil. Tayland’ın bayrak taşıyıcı havayolu şirketinden şöyle bir açıklama geldi:

“Bu önlem, tüm yolcular ve mürettebat için en üst düzeyde güvenliği sağlamak amacıyla uygulanmaktadır. Lütfen işbirliğinizi rica ediyor ve sebep olduğumuz herhangi bir rahatsızlıktan dolayı özür diliyoruz.”

SİNGAPUR’DA YASAK

1 Nisan’dan itibaren Singapur Havayolları ve bağlı düşük  maliyetli havayolu şirketi Scoot’da powerbankların uçakta şarj edilmesini yasaklıyor. Ayrıca başüstü bagajlara da konulmasını istemiyor.

Öte yandan bazı havayolu şirketleri uçakta, 100 Wh’ye kadar kapasiteye sahip powerbank’ların özel onaya gerek kalmadan kullanılabileceğini, 100 Wh ile 160 Wh arasındakilerin ise havayolu onayına tabi olduğunu bildirdi. Ama bunların uçak içinde nasıl ayırt edilebileceği belirsiz.

Tayvanlı taşıyıcılar da benzer bir politika uygulayarak olaya tepki gösterdi. EVA Air ve China Airlines, 1 Mart 2025’ten itibaren uçaklarda lityum güç bankaları ve yedek pillerin kullanımını yasakladı. EVA Air şu açıklamayı yaptı:

Lütfen powerbank’ların ve yedek lityum pillerin teslim edilen bagajda taşınmasının yasak olduğunu unutmayın. Bunlar el bagajınızda taşınmalı ve sıkışmayı veya hasarı önlemek için uygun şekilde saklanmalıdır.” Havayolu şirketi ayrıca uçaklarının çoğunda AC güç çıkışları ve USB (Tip A) bağlantı noktaları bulunduğunu da belirtti.

TÜRKİYE’DE DURUM NE?

Bizde ise THY, Pegasus ya da Ajett’te eletronik cihazlarla ilgili uçak içinde yapılan uyarıların dışında bir kısıtlama görünmüyor. Ama yine de bu konuda duyarlı olmak powerbank’ları çantalara tıkmak ya da uçakta şarj etmek hiç de akıllıca bir iş değil ve riski çok yüksek. Şimdilerde dünya çapında 80’den fazla havayolu şirketi yolculardan özellikle powerbank’ları başüstü bagajları içinde çantalara koymamalarını, uçakta şarj etmemelerini, hiç kulanmamalarını istiyor.

Havalimanlarında yolcu geçiş kontrolleri sırasında powerbank’lara dikkat edilmesi konusunda da uyarılar yapılıyor ama bu konunun tam kontrolünün sağlanması hiç de kolay değil.

NET BİRLİK YOK

Havayolu şirketleri arasında lityum piller için yeni kurallar uygulama konusunda evrensel bir fikir birliği yok. Amerika kıtasında bazı havayolu şirketleri, Avrupa ve Afrika’da yine az sayıda şirket yeni önlemler aldı. Alınan ağırlıklı önlem; powerbank’ların göz ününde olmasını, telefonların uçağın sisteminden doldurulmasını ve ısınma meydana geliyorsa hemen farkedilmesini hedefleniyor. Bu piller, hasar veya üretim hataları nedeniyle kısa devreye uğrarsa aşırı ısıya ve yangına neden oluyor.

Öte yandan Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün (ICAO) bir direktifi uyarınca, 2016 yılından bu yana yolcu uçaklarının kargo bölümlerinde her türlü lityum-iyon pil bulundurulması da yasakladı. Yasaklamanın ana nedeni şöyle açıklandı:

“Lityum ve lityum iyon piller yangına daha yatkın ve kargo ambarları uçuş sırasında kontrol edilebilir ortamlar değil.”

Bu koruda titiz davranmak yani özellikle powerbank’larla ilgili uyarılara özen göstermek gerekiyor. Herhangi bir hatanın hem kendi hem de diğer yolcuların hayatını ciddi bir bicimde etkileyeceği gerçeği unutulmamalı.

ANTALYA’DA 12 NİSAN HEYECANI

 Büyütülerek dev bir havalimanına dönüştürülen Antalya Havalimanı’nın önemli bölümleri 12 Nisan’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımı ile açılacak.

 Alman Fraport ve Tav Havalimanları Holding ortak işletmesi olan Antalya Uluslararası Havalimanı’nın yıllık yolcu kapasitesi 35 milyondan 65 milyona çıkıyor. Proje tamamlandığın da 85 milyon olacak.

 Dış hatlara hizmet veren mevcutta 93 bin metrekare olan Terminal 2 binası, 223 bin metrekarelik hale getiriliyor. Aynı zamanda mevcutta 37 bin metrekare olan İç Hatlar Terminal binası da 75 bin metrekare olacak şekilde büyütüldü. 2038 yılında da 70 bin metrekare büyüklüğünde yeni bir dış hatlar terminali yapılacak.

 Yaklaşık 1.5 milyon metrekarelik kaplamalı alan (apron, taksi yolu, servis yolu) eklenerek uçak park pozisyonları sayısı 108’den 176’ya, terminallerdeki sabit köprü sayısı 20’den 38’e yükseltilecek.�

Yeni inşa edilen kapalı otoparkın üzerinde heliport alanı yer alıyor. Yeni yapılan  genel havacılık ve kargo terminalleri havalimanı  sınırları içinde güney bölgesine yer alıyor.  Girişleri düzenlenerek havalimanının ana girişinden ayrıldı.

Proje kapsamında, gelen yakıtın depolanması ve havalimanına dağıtımında kullanılmak üzere ilk etapta 80 bin m3 kapasiteli uçak yakıt çiftliği yapıldı. T3 Dış Hatlar Terminali’nin devreye girmesi ile birlikte bu kapasite 150 bin m3’e yükseltilecek. Havalimanı içinde kurulu mevcut enerji üretim tesislerine ek olarak 4 MW güneş enerji santrali (GES) devreye alınacak.

AIRBUS’DAN BÜYÜK SHOW

Airbus Toulouse’daki ana üssünde büyük bir showa hazırlanıyor. Boeing’in yaşadığı sorunlardan sonra dünyanın en büyük uçak imalatçısı konumuna gelen Airbus, 24-25 Mart tarihlerinde bütün uçakları, helikopterleri ile dünya basınının önüne çıkacak.

Şirketin Fransa ana üssünün bulunduğu Toulouse kentinde fabrikanın müşteri teslim merkezi içinde ve dışında önemli sunumlar yapılacak. Düzenlenecek konferanslarda gazetecilerin soruları da cevaplanacak. Dünyanın dört bir yanından gelen yayıncılar, sosyal medya fenomenleri hepsi açık alandaki uçakları, helikopterleri  inceleyecek, toplantılara katılacak, iki gün boyunca Airbus’un üst düzey yönetici ve teknik liderleri ile birlikte nefes alacaklar.