Uçakların arkasındaki güç

Tonlarca ağırlıktaki uçakların gökyüzünde uçmalarını sağlayan motorlarının itiş güçleri birkaç tondan başlayıp inanılmaz değerlere kadar çıkabiliyor. Bu dev güç uçakların kalkış, seyir ve inişi sırasında emniyetle uçmasını sağlıyor. Ancak uçakların pistte koşuncaya kadar yerde geçen sürede motorları kimi zaman çeşitli sorunlara neden olabiliyor. Havayı emerek çalışan jet motorunun ön ve arkasında ciddi bir emniyet mesafesi bırakarak yaklaşmak gerekiyor. Çünkü jet motorları önden havayı büyük bir kuvvetle çekiyor. Arkadan ise birkaç yüz dereceye ulaşan sıcaklık ve hızla birlikte itiyor. Yani arkasında ciddi bir fırtına oluşturuyor. Bu yüzden motor çalıştırmada öncelikle çok motorlu uçaklarda yolcu kapılarının aksi yöndeki motorlar önce çalıştırılıyor.

Jet motorlarının çalışma prensibi aslında çok basit. Motor, pal adı verilen titanyumdan imal edilmiş pervaneler (blade) yardımı ile havayı çekiyor. Elektrik süpürgesi gibi vakumlanarak çekilen bu hava içeriye alındıktan sonra yanma odalarında yakıtla birlikte basınç altında yakılıyor. Ortaya çıkan itiş gücü uçağın egzosundan dışarı veriliyor. Ve ileri hareket sağlanıyor. Yapılan araştırmalara göre maksimum güçte çalışan yolcu uçaklarının motorlarının arkasından saatte 603 kilometre hızla esen rüzgarlar oluşuyor. Uçaktan uzaklaştıkça rüzgarın etkisi giderek yavaşlıyor. Örneğin motordan 61 metre uzakta rüzgar saatte 240 kilometreye, uzaklık 80 metreye çıktığında ise saatte 161 kilometreye kadar düşüyor. Ancak bu bile etrafına zarar verebilecek şiddette. Amerikan Meteoroloji Kurumu'nun yaptığı araştırmaya göre Kategori 1 yani en tehlikeli fırtınaların bile saatteki hızı 119-153 kilometre. Uçaklarda taksi sırasında çok az gaz açılması bile fırtınadan daha ağır etkiler oluşturabiliyor.

GÜCÜ FIRTINAYA EŞİT

Uçakların motorlarından en fazla etkilenenlerin başında yerdeki çalışanlar ve kullandıkları araçlar geliyor. Tehlikeli bölgeye yaklaşan personel bir anda havalanabiliyor. Uzmanlar yerdeki görevlilerin giysilerinin önlerinin devamlı kapalı olmasını tavsiye ediyor. Düğmeleri iliklenmemiş palto, mont gibi giysiler uçakların motorlarının oluşturduğu rüzgarlar ile şişip, balon gibi yer personelini havalandırabiliyor. İkinci derecede etkilenenler ise yerde kullanılan araçlar, özellikle de bagajların taşındığı römorklar. Çok hafif malzemeden imal edilen römorklar, kontrolsüz kalarak bu rüzgarlardan etkilenebiliyor. Bir anda savrulan yer araçları, personelin yanı sıra diğer uçaklara ve terminal binalarına çarparak zarar veriyor.

Motorların arkasındaki ciddi bir sıcaklık da oluşuyor. Jet motorları maksimum güçteyken egzos sistemindeki havanın sıcaklığı 600 dereceye kadar ulaşabiliyor. Bu nedenle bu bölgelere emniyet mesafesinden fazla yaklaşmamak gerekiyor.

MOTOR ÇEKİYOR

Jet motorun arka tarafı kadar ön kısmı da çok tehlikeli. Jet motoru havayı büyük hızla içine çekebiliyor. Bu nedenle çalışan motorun önünden geçilmesi çeşitli tehlikelere neden olabiliyor. Motor en küçük parçaları bile içine alabiliyor. Küçücük bir parça, motor pallerinde binlerce dolarlık hasara neden olabiliyor. Motorların yerdeki zararlarını azaltmak için yer çalışanlarının dikkatli olması kadar pilotlara da büyük görev düşüyor. Taksiye ve kalkışa başlarken bir anda motorlara aşırı güç verilmemesi tavsiye ediliyor. Yer ekibiyle kontrollü hareket, yerdeki kazaları ciddi olarak azaltıyor.


MOTOR ÇALIŞINCA FIRTINA ÇIKIYOR


Yerde motor testi yapılan uçağın 274 metre arkasında bulunan asfalt parçaları yerden sökülerek etrafa yayıldı. Yapılan ölçümde 1.92 metre kare asfaltın söküldüğü ortaya çıktı.

Taksiye başlayan uçağın gaz açması sonucu terminal sahasının yakınında bulunan bir helikopter devrilerek ciddi olarak hasarlandı.

Pist başında yolcu uçaklarının arasında tek motorlu dört kişilik bir uçak kalkış için sıra bekliyordu. Küçük uçağın önündeki yolcu uçağının pilotu arka tarafında küçük uçak olduğunu bilmeden motor devirlerini test etmek üzere gaz açtı. Oluşan rüzgar tek motorlu Cessna 172 tipi uçağın devrilmesine neden oldu. Cessna 172'deki üç yolcu hafif yaralandı, uçakta hasar meydana geldi.

Pist ve taksi yollarının kenarındaki taş-toprak birikintileri uçakların gaz açmalarıyla birlikte dağılıyor. Motor tarafından çekilen bu parçalar uçaklarda ciddi zarara yol açabiliyor. DC-8 tipi kargo uçağı 300 metre yükseklikte sağa yatış yaparak yere vurdu. Yapılan araştırmada uçağın sağa-sola yatmasını sağlayan kumanda yüzeylerinden kanatçıklara taş-toprak parçalarının girerek sistemin hareket etmesini engellediği saptandı. Taksi yolu yanında bulunan bu parçaların başka bir uçağın gaz açması sonucu girdiği ortaya çıktı.


Atatürk Havalimanı’nın başarısı


İstanbul Atatürk Havalimanı geçtiğimiz hafta kar yağışında ciddi bir sınav verdi. Yağışın olduğu 4-7 Ocak tarihleri arasında 72 saat aralıksız çalışan personel sayesinde Atatürk Havalimanı hiç kapanmadı. Atatürk Havalimanı'na üç günde 713 uçak iniş-kalkış yaptı. Sadece 21 uçak yakıtlarının kritiğe düşmesi nedeniyle pilot kararıyla başka meydanlara indi. Çok nadir görülen bu tür kar yağışı fırtınayla birlikte geldi. Rüzgarın hızı satte saatte 105 kilometreye kadar çıktı. Donma tehlikesi geçirmelerine rağmen 50 DHMİ personeli zamanında müdahale ile Atatürk Havalimanı'nı açık tuttu. Operasyona 7 kar küreme aracı, 2 kar rotatifi, greyderler ile buzlanmayı önlemek için potasyum asetat ve üre döken araçlar katıldı.

SADECE 21 DIVERT

Trafiğin bu tür durumlarda aksamasının çok normal olduğunu belirten Atatürk Havalimanı Başmüdürü Kemal Ünlü 'Uçakların kanat ve gövdelerindeki kar-buzun temizlenmesi için de-icing işlemleri yaptırmaları, sürekli pist üzerinde kayganlığı ölçmemiz ve karla mücadele trafiği biraz aksattı. Havada iniş bekleyen uçaklardan yakıtı kritiğe girenler, şirketleriyle koordinasyonlu ve pilot kararı ile 6‘sı Sabiha Gökçen’e, 5‘i Esenboğa‘ya, 7‘si de Antalya‘ya indi. Yani divert etti. Ercan Havalimanı'ndan kalkan ve İstanbul bağlantılı Londra‘ya gidecek bir uçak tekrar Ercan‘a, Adana‘dan kalkan bir uçak ile Stockholm‘den havalanan başka bir uçak da Adana Şakirpaşa Havalimanı'na indi' dedi. Uçuş kulesinin hemen altında bulunan İtfaiye binasında 'Kar Kriz Merkezi' kuran Başmüdür Kemal Ünlü, operasyonu havayolları, meteoroloji ve yer hizmeti şirketleriyle yönetti. Atatürk Havalimanı'nda karla mücadele için 4 milyon Dolarlık iş makinası parkı bulunuyor.


Başmüdür Kemal Ünlü, kara yenilmediklerini ve havalimanını aralıklı da olsa sürekli açık tuttuklarını söyledi.


Şimdi ucuza uçun


Havayolları yılbaşı yoğunluğunun geçmesinden sonra promosyonlarını sürdürüyorlar. Hava trafiğinin biraz daha sakinleştiği bu günlerde kimi havayolları indirimli fiyatlarını 31 Mart'a kadar devam ettiriyor. Tüm fiyatlara alan ve diğer vergiler dahil değil. İşte indirimli fiyatlar:

Türk Hava Yolları 31 Ocak tarihine kadar Roma, Milano, Paris, Strasbourg, Nice, Lyon'a 299, Kıbrıs'a 139, Dubai'ye 330, New York ve Chicago'ya 429, Bangkok, Kuala Lumpur ve Osaka'ya 399, Zürih, Cenevre ve Basel'e 299, Budapeşte ve Prag'a 199, Frankfurt, Düsseldorf, Köln, Stuttgart, Münih, Hamburg, Hannover, Berlin ve Nürnberg 311, Kopenhag'a 275, Amsterdam ise 299 Dolar'dan başlayan fiyatlarla uçuyor.

Delta Havayolları 31 Mart'a kadar New York, Chicago, Washington, Baltimore, Boston ve Atlanta'ya 399, Los Angeles, San Francisco San Diego'ya 499, Houston, Denver ve Seattle'a da 599 Dolar'dan başlayan fiyatlarla uçuyor. Havayolu yıl sonuna kadar özel yolcu programı SkyMiles'a üye olanlara da ekstra mil veriyor.

MİLANO 299$

Lufthansa Avrupa'da Paris, Londra, Milano, Barselona, Nice, Roma, Düsseldorf, Kopenhag ve Lyon'a 15 Şubat'a kadar 299 Dolar'a uçuyor. Amerika hattında yine 15 Şubat'a kadar New York, Boston, Chicago, Miami, Washington 499, Los Angeles ve San Francisco'ya ise 529 Dolar'dan başlayan fiyatlar geçerli.

Alitalia 31 Ocak'a kadar geçerli Amsterdam, Barcelona, Brüksel, Düsseldorf, Frankfurt, Londra, Madrit, Milano, Nice ve Paris'e hafta içi 299, hafta sonu da 309 Dolar'a uçuyor.

Avusturya Havayolları 31 Ocak'a kadar bazı Avrupa hatlarında bilet fiyatlarını 299 Dolar olarak belirledi. Kampanyanın geçerli olduğu hatlar: Brüksel, Bolonya, Milano, Venedik, Floransa, Kopenhag, Stockholm, Cenevre, Zürih, Londra, Frankfurt ve Düsseldorf.

Air France 31 Ocak'a kadar geçerli Amerika hattında Atlanta, Boston, Chicago, Dallas, Miami, New York, Washington, Montreal ve Toronto'ya 429 Dolar'dan başlayan fiyatlarla uçuyor. San Francisco 529, Caracas-Sao Paulo ise 499 Dolar. Avrupa hattında ise Paris, Nice, Lyon, Strasburg, Marsilya, Londra, Amsterdam ve Lizbon'a 299 Dolar'dan başlayan fiyatlar 31 Ocak tarihine kadar geçerli.

NEW YORK 429$

Swissair tüm Avrupa hattında 31 Mart'a kadar geçerli 299 Dolar'dan başlayan fiyatlarla uçuyor. New York, Boston, Miami ve Washington'a 429, Los Angeles, Montreal'e 529, Rio de Janerio ve Sao Paulo'ya 899, Buenos Aires'e 919, Uzakdoğu'ya 869, Afrika'ya da bilet fiyatları 899 Dolar'dan başlıyor.

Singapur Havayolları 31 Mart'a kadar geçerli Singapur'a 650, Kuala Lumpur ve Bangkok'a 750, Denpasar ve Hong Kong'a 850, Jakarta'ya 815, Tokyo ve Pekin'e 1000, Sidney ve Melbourn'a da 950 Dolar’a uçuyor.