Türkiye’nin yerli uçakları

Sıfırdan bir sivil uçak yapma fikri aklınıza düştüğünde başvuracağınız ilk adres Avrupa’da EASA ve ABD’de FAA. Her iki havacılık otoritesi tasarımından ilk parça imalatına, sonrasında da testlerine doğrudan karışıyor. Sonuçları dikkatle izliyor. Tasarımın-imalatın yapıldığı ülkenin havacılık otoritesi ile birlikte çalışan EASA ve FAA, sivil hava araçları için sonradan ‘ticari olarak yolcu-kargo taşıyabilir’ sertifikası veriyor. Bu sertifikadan sonra uçak dünyada pazar payı bulabiliyor. Bunu yapmayan ülkelerin projeleri ‘yerel’ kalıyor. Dünyaya yayılamıyor. Ticari başarıya ulaşamıyor.

FIRSAT ÖNÜMÜZDE

Türkiye’nin uzun yıllardır hayali, bir yolcu uçağı. Dünyada kendi yolcu uçağını yapıp satış başarısı yakalayabilen az ülke var. Her türlü altyapınız olsa bile bu proje uzun yıllar sürebiliyor. Adım adım ilerlerken yaptığınız uçağın bir anda pazar şansı kalmayabiliyor.

Şimdi Türkiye’nin önünde önemli bir şans var. Eren ve Fatih Özmen çifti, ABD’de sahip olduğu Sierra Nevada Corporation (SNC), Ankara merkezli TRJet adında bir şirket kurdu. Uzay mekiğinden özel görev uçaklarına kadar farklı imalatlar yapan SNC, geçen yıl Alman Dornier’in 328 serisinin haklarını satın aldı. 30 koltuklu 328 serisinin hem jet hem de turboprop motorlu iki ayrı modeli var. İmalatı şirketin girdiği ekonomik darboğaz nedeniyle duran 328 ailesi, önce TRJet tarafından modernize edilecek. İlk üç uçak sertifikalar nedeniyle Almanya’da yapıldıktan sonra üretim Türkiye’de devam edecek. Sivil kadar uçağa askeri amaçlı da talep var.

TRJ 328 İstanbul Air Show’da podyuma çıktı. Uğur Cebeci de uçağı inceleyenler arasındaydı.

İKİNCİ AŞAMA 70 KOLTUK

Yetkilerin alınmasının ardından ikinci aşamada, sıfırdan bir bölgesel yolcu uçağı. Koltuk kapasitesi 70 olacak uçak için çalışmalar bugün başlarsa, ilk uçuş hedefi 2023. Yapılan araştırmalar, 2023 sonrasında 30-70 koltuklu 4 bine yakın uçağın emekli olacağını ortaya koyuyor.

Eğer bu fırsatlar kaçırılmazsa, Türkiye hayalini 15 yıl beklemeden, daha az risk ve para harcayarak beklediğinden çok hızlı gerçekleştirebilir.

‘HÜRKUŞ’ KENDİNİ İSPAT ETTİ

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TAI), eğitim uçağı Hürkuş için önemli bir aşamayı EASA sertifikası alarak tamamladı. Askeri modelleri yapılacak uçak için ‘Neden sivil sertifika alıyor’ sorusu aklınıza gelebilir. Bunun amacı, süreçle ilgili tecrübe kazanılması. Bir yandan Airbus’ın askeri nakliye uçağı A400M’in de sivil sertifikası olduğu unutulmamalı. Hürkuş’un sertifikasyonu ile elde edilecek tecrübe, ilerleyen dönemde TAI’nin geliştirdiği helikopter için önemli bir tecrübe olacak. Yerli helikopter projesi, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yanı sıra sivil amaçlı da görev yapacak.

SIRADA SANAYİ VAR

Türkiye’de 400 binden fazla sanayi kuruluşu var. THY Teknik Genel Müdür Başdanışmanı Halil Tokel’in girişimiyle birkaç yıl önce ‘Türkiye’de sanayi kuruluşları hangi parçaları üretebilir’ sorusu ortaya çıktı. THY Teknik’in ortak olduğu koltuk ve mutfak (galley) imal eden şirketler kuruldu. Şimdi iki şirkete 200 şirket daha eklendi. Gelecekte uçakların parçalarının yapıldığı bir ‘Türk havacılık ekosistemi’ kuruldu. Bu şirketler, Türkiye’de ciddi bir havacılık sanayiinin oluşmasına katkılar sağlayacak. TAI, TEI, Havelsan, Aselsan gibi dev ihracatçılar haline gelen savunma-havacılık şirketleriyle birlikte bu şirketler, Türkiye’yi daha yükseklere taşıyacak.