THY başaltına güreşecek

Türkiye'de 50-60 noktaya uçma hedefi var. Takım tutmuyor. Basketbolu seviyor. Menüsküs olduğu için artık oynayamıyor. Hostes üniformalarında bir kapanma, uçak ikramında bir sapma planlamıyor. Türbanlı sekreteri de yok. Geçmiş yönetimlere dil uzatmıyor. Bir sürü araştırma içinde kendi doğrularını arıyor... Evli, üç çocuk babası ve eşi resim yapıyor.

Sizce Türk Hava Yolları nerede? Olması gereken yerde mi?

Türk Hava Yolları çok iyi bir konumda aslında. Bu yeterli mi denirse hiçbir zaman 'perfect' yani en iyi konumda değil. Daha iyi noktalarda olabilir. Türkiye'nin yapısına baktığınızda THY Avrupa havayolları arasında ilk 10'da. Dünyada ise ilk 50'de. Olması gereken konum bence Türkiye'nin gücü ile orantılı olarak dünyada ilk yirmiye girebilmemiz lazım.

Yani daha yüksekten mi uçmayı hedefliyorsunuz?

Daha yüksekten, uçakların motorlarının el verdiği ölçüde uçmak lazım.

- Hayır, ben mecazi anlamda sordum.

Anladım, daha yüksekten ziyade biraz daha Türkiye'nin konumu, çevre ülkeler, bu civarda hem havalimanı hem de havayolu olarak en büyük konumdayız. Bize en yakın büyük merkez olarak Dubai bir de Frankfurt var. Aradaki boşluğu doldurabilmemiz lazım.

Savaş bitti. SARS'ın sarsıntıları özellikle Uzakdoğu pazarında sürüyor. Kapıda ciddi bir talihsizlik görünmüyor. Savaş ve SARS faturanız çok ağır oldu mu?

SARS beklenmedik bir gelişmeydi. Daha önceden hazırlık yapmamıştık ama savaş noktasında tahminlerimizin altında bir kaybımız oldu. Beklediğimiz kadar savaştan etkilenmedik. Ama tabii ki etkisi oldu.

SARS'ta da hemen tedbir aldınız zannediyorum.

Tedbir alındı, seferleri kestik. Ama Çin'de büyük beklentilerimiz vardı. Oradan dolayı bir kaybımız var. Haftada iki olan seferleri dörde, beşe çıkartmayı planlarken iptal etmek zorunda kaldık. Bu biraz ters etki yaptı.

Uçak-filo yapınızda değişiklik düşünüyor musunuz? İşte 23 yeni uçak alınacak deniliyor. Doğru mu? Nasıl bir filo hedefliyorsunuz?

Filo derken 23 tane uçak alımı yanlış bir anlamanın sonucu. 1997 yılında yapılan anlaşma çerçevesinde Boeing'den alınan 26 uçak aslında 49 uçaklık bir anlaşmaydı. 23 uçak bu anlaşmanın opsiyonuydu. Bu opsiyonu değerlendiriyoruz. Henüz bir kararımız yok. Ama filonun büyütülebilmesi için bir fizibilite çalışması yapılması lazım. Daha önceden de yapılmış bazı çalışmalar var. Bunlar biraz yetersiz. Daha günümüze adapte etmek lazım. Sizin de bahsettiğiniz gibi önümüzde bir kriz beklenmiyor. Türkiye'nin de ekonomik olarak gayet iyi bir senaryo ile yüzde 8'lik büyüme hedeflediğini düşünürsek THY'nin de ona göre ayak uydurması hatta onunda ötesinde bir gelişme trendine girmesi lazım.

Yani THY markasıyla bu işi yapmak istiyorsunuz.

THY markasıyla. Çünkü burada bağlantılar ve diğer unsurları da operasyona katmak istiyoruz.

THY geçmişte Swissair'in lideri olduğu Qualiflyer havayolu birliği zincirinin içindeydi. Bir zincire bağlanmayı düşünüyor musunuz?

Genelde havayolu şirketleri birbirlerine rakiptir ama aynı zamanda birbirlerini desteklerler. Yani yardımlaşırlar. Böyle düşünüldüğünde tabii THY prensip olarak bir ortaklığın içinde olmalı. Ama bu ortaklık karşılıklı çıkarların bir araya geldiği bir ortaklık da olmalı. Ortaklık olsun diye bir ortaklık kesinlikle yapmayacağız. Dünyada biliyorsunuz çok büyük bir de çok küçük havayolları var. Çok büyük havayolları ile yani ağır sıkletlerle güreşebilmek için biraz kilolanmak lazım. Biz kendimizi daha çok orta sıklet hissediyoruz. Başa güreşebilmek için en azından başaltına gelip biraz güçlendikten sonra böyle bir ortaklık çalışmalarına girmeyi düşünüyoruz.

ÖZELLEŞTİRME İLK HEDEF

Şirket özelleştirilmeye hazırlanıyor. Siz özelleştirmeye yürekten katılıyor musunuz?

Tabii ki. Bu Türkiye'nin Avrupa Birliği sürecinde önündeki olmazsa olmaz şartlarından bir tanesi. THY de özelleştirme noktasında en ideal konumda. Şu an biraz daha kárlılık ve verimlik açısından artış lazım ama özelleştirme konusu THY'nin en önemli gündem maddesi. Ancak hem stratejik önemi hem de bayrak taşıyıcısı olması nedeniyle bazı engeller var. O nedenle blok satış konusunda tereddütler oluşuyor. Ama THY'nin özelleşmesi için gerekli çalışmaları yapıp belki halka açarak veya olmazsa blok satış yoluyla bu gerçekleşebilir. Bir de yabancılara satılamaması da THY için bir engel. Ama bu özelleştirme için bir engel sayılmamalı. Sizin dediğiniz gibi burada en büyük ana birinci hedefimiz özelleştirme.

Önümüzde toplu sözleşme var. Görüşmeler sürüyor. Bir sıkıntı var mı?

Bir sıkıntımız yok. Hükümetin Türk-İş'le görüşmeleri sürüyor. Görüşmelerden bir rakam çıkmasını bekliyoruz. İyileştirmeler için görüşmeler sürüyor.

FİLO YAŞI DÜŞECEK

Airbus A340 uçaklarının business koltukları artık eski nesil hale geldi. Ekranları küçük, kabin içi yatırım bekliyor. Yenilemek için çalışma var mı?

Kabin içi ve koltukların yenilenmesi, maliyet açısından çok büyük. Öncelikli olarak bizim düşündüğümüz şu anda kaliteyi artırarak, kaliteden ödün vermeden eski olan filo yaşını daha da düşürmek. Yani eski olan uçakları yenilemek. İlk hedefimiz bu.

Hedef içersinde dört motorlu uçak yerine aynı menzilde iki motorlu uçak kullanma düşünceniz var mı?

Aynı menzil dört motorlu uçak kullanımı uçacağınız menzile bağlı. Yani bir Atlantik geçişinde dört motor gerekiyor.

Daha mı güvenli?

Biraz da operasyon açısından daha rahatlatıcı. İki motora kalınca geçiş rotaları açından bazı sınırlamalara giriyorsunuz. Biliyorsunuz A310 uçakları eski olduğu için satmak lazım. Bunları muhakkak yenilememiz gerekiyor. Menzili uzun yeni uçaklarla işletme maliyetleri de düşüyor. Bu da bizim hem rekabet gücümüzü hem de kárlılığımızı artırıyor.

Dış hatlarda pazar arayışları ne durumda?

Birkaç altermatif var. Amerika kıtasında, Avrupa'da, Rusya ve Eski Sovyet Cumhuriyetleri'nde bir pazar oluşuyor. Uzakdoğu'dan ziyade yakındoğuda böyle bir pazar var. Bunların araştırmaları devam ediyor.

Güney Afrika pazarından çekildiniz. Yeniden uçuş planı var mı?

Oradaki ekonomik gelişmeler nedeniyle alınmış bir karadı.

Bir de Türk yolcu doydu galiba Güney Afrika'ya.

Güney Afrika pazarı kışın çalışan bir hat. Burada kış olurken orada yaz olması dolayısıyla talep çekiyordu. Şu anda hálá operasyonumuzu Dubai üzerinden ortaklaşa olarak yapıyoruz. Direkt uçmuyoruz ama bir şekilde oradan gelen bir miktar yolcu var. Tekrar açılması şartlara bağlı.

Biliyorsunuz elektronik bilet, otomatik check-in gibi gelişmiş sistemler THY'de yok. İnternet satışınız kısıtlı. Belki de THY'nin en hızlı hamle yapması gereken bir konu. Neler yapmayı planlıyorsunuz?

Dünya pazarında bazı Avrupalı taşıyıcılar İnternet satışında yüzde 50 gibi noktalara ulaştılar. İnternetin yaygınlaştırılması ile oran daha da artacak. Bu satış politikası ile de ilgili bir durum. Satışı acenteler ve direkt İnternet üzerinden satış olarak belirlemek lazım. Zaten teknolojiye direnmenin bir mantığı yok. Bununla geniş kapsamlı bir proje hazırlamak gerekiyor. Şu an devam eden bir çalışma var. Daha geniş ve ileriye dönük düşünmek lazım. Kaldı ki bahsettiğiniz havayolları ile ortaklığa girebilmek için böyle bir sisteme geçmek zorundayız.


EKSİK İKRAM KALİTE DÜŞÜRÜR


Şöyle bir dedikodu yapılıyor. İkram Başkanı hemen değiştirildi. Yeni Başkan uçakta içki ikramını kaldırıp satış yaptıracak. Böylece yönetim içki ikram eden yönetim olmaktan çıkacak. Doğru mu bu?

Öyle bir şey yok. Biz dediğim gibi kaliteyi daha da artırarak, fiyatı ucuzlatarak, maliyetleri kısarak hizmet vermeyi istiyoruz. Zaman zaman böyle teklif geliyor. Low cost, yani ucuz uçak şirketleri yemeği, içkiyi, içeceği parayla veriyorlar, siz de bu şekilde yapın diye. THY olarak bizim düşüncemiz kaliteden ödün vermek değil, kaliteyi daha da artırmak. İçkinin, içeceğin, yiyeceğin maliyeti o kadar büyük değil. Biz mümkün olduğu kadar ikramı artırmak ama diğer giderlerden kısarak fiyatları aşağı çekmek istiyoruz. Yani THY parayla içki, içecek satmayacak. Bu THY'nin imajını çok zedeler.


Üç çocuk babası


Şirketin Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürüsünüz. Özel hayatınızla ilgili sınırlı bir şeyler öğrenmek istiyorum. Çocuklarınız kaç yaşında, eğitimleri nasıl? Eşiniz resim yapıyormuş.

Üç çocuğum var. İkisi erkek biri kız. En büyük oğlum 12 yaşında. 8 yaşında bir kızım var. En küçük de 6 aylık. İsimleri Ahmet, Ayşe ve Ali. Eşimin özel bir resim merakı var ama doğum nedeni ile ara verdi.

Hobileriniz var mı? Mesela bir radyo kontrollü uçağa merakınız oldu mu? Uçak mühendisi olarak boş zamanınızda hiç kendinize bir uçak çizdiniz mi?

Çizme kabiliyetim sınırlı. Sadece teknik resmim iyi. Uçağın dizaynından çok işletme yönüyle ilgilendiğimiz için bunlara bakıyoruz. Daha çok yayınları takip etmeye çalışıyorum. Dünya, uçak teknolojisi nereye gidiyor bunu daha çok takip ediyorum. Dizayn konusunda kabiliyetim yok.