TAV’ın Kızılderilileri İran’da

Uluslararası havacılık projelerinde adından söz ettirmeye başlayan şirket ilk büyük havalimanı ihalesini İran'da aldı. Tahran'ın dünyaya açılan yeni kapısı İmam Humeyni Uluslararası Havalimanı (Imam Khomeini International Airport-IKIA) iç, dış hat terminal ve yer hizmetleri ile birlikte 11 yıl 3 ay süreyle TAV tarafından işletilecek. Şirket, uluslararası inşaat ve işletme tecrübesi ile bölgedeki havalimanlarında söz sahibi olmayı hedefliyor.

Tepe-Akfen-Vie (TAV) ortaklığı 1997 yılında İstanbul Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminal ihalesi ile başladı. TAV'ın Murahhas Azası Sani Şener'in deyimi ile 'Kızılderililer' yani TAV'ın yaklaşık 100 kişilik çekirdek kadrosu 1998'de terminal inşaatı için kolları sıvadı. Gece gündüz durmaksızın süren çalışmalar sayesinde inşaat 22 ay gibi rekor sürede tamamlandı. Bunu terminalin dört yılı aşkın süredir başarıyla işletilmesi izledi.

Kızılderililerin şimdiki kamp yeri Tahran. Yapılacak iş çok. Hizmete sokulacak sadece bir terminal değil 15 hektara yayılmış koca bir havalimanı. Genç ama tecrübeli ekibin yaş ortalaması 32. Çoğunluğu inşaat mühendisi veya mimar. Aralarında işletmeciler de var.

ÖNCÜ KUVVET

Kızılderililerin öncüleri bundan 6 ay önce Tahran'a gitti. Erkan Özber ve Hürol Candan İran'da ilk temasları sağladılar. İhaleyi TAV'ın kazanmasıyla birlikte yoğun bir trafik başladı. Birkaç ay içinde ekip 100 kişiye ulaştı.

IKIA'nın inşaatı 1995'te başlamasına rağmen yüzde 85'i tamamlanmıştı. Ekip, Proje Sorumlusu Serkan Kaptan, Yapım Sorumlusu Mehmet Ulusaraç ve Mali İşler Müdürü Hürol Emre Candan liderliğinde hemen çalışmalara başladı. Ofisler kuruldu, havalimanını işler hale getirecek projeler hazırlandı. Yıllar önce alınan bir çok sistem IKIA zamanında tamamlanamadığı için artık demode olmuştu. Sistemlerin yeni nesil teknolojilere adaptasyon işlemi hızla tamamlandı.

HAYAT ERKEN BAŞLIYOR

IKIA'nın Tahran'a uzaklığı yaklaşık 75 kilometre. TAV mühendisleri için çok erken başlıyor. Tahran'ın yoğun trafiğine takılmamak için saat 06.30'da yola çıkıyorlar. Yoğun iş temposu içinde projeler yetiştirilmeye çalışılıyor. Kimi zaman çalışma saatleri sabahlara kadar uzuyor. Rahat bir yaşantıya alışkın olan İranlılar, henüz Kızılderililerin hızlı temposuna ayak uydurabilmiş değil. Yavaş yavaş onlarla beraber çalışmaya alışıyorlar.

Her ne kadar iki ülke komşu olsa da yemekler bile farklı. IKIA'da kafeterya ve restoranları işletecek TAV'ın kardeş kuruluşu BTA yerini daha terminal açılmadan aldı. Şirket burada çalışan Türk mühendislerin yanı sıra İranlılara da yemek çıkartıyor.

Kızılderililer ayrıca terminalde çalışacak yaklaşık 430 İranlının eğitiminden de sorumlu. İşe alınan İranlıların önemli kısmı mühendis. Çoğunun master ve yurtdışı doktoraları bulunuyor. Sistemler, inşaat ve işletme tecrübelerinden elde edilen bilgiler ışığında İranlı personele anlatılıyor. 19 Şubat'ta başlayacak resmi uçuşlar öncesinde eğitimin önemli kısmı tamamlandı. Bundan sonra uygulamayla yerli personel tecrübe kazanacak. İstanbul Atatürk Havalimanı'ndaki know-how İran'a aktarılacak.

Havalimanı yaklaşık 6 ay içinde tam kapasite ile çalışmaya başlayacak. Bu süre içinde aktif görev yapacak Kızılderililer, TAV'ın inşa edeceği ikinci terminal ve diğer tesislerin tamamlanmasından sonra yavaş yavaş geri dönmeye başlayacak.

İşletim süresinin ilk 5 yılında IKIA'da çalışan Türk sayısının dış ülkelerde yatırım yapan uluslararası şirketler gibi en fazla 5-10 kişiye inmesi planlanıyor. Zaten başarılı uluslararası operasyonun temel kuralı yerel insan kaynaklarını verimli kullanmaktan geçiyor.

YENİ HAVALİMANI IKIA

IKIA'nın önümüzdeki aylarda tam kapasite ile hizmete girmesi ile trafiğin Merhabad Havalimanı'ndan buraya kaydırılması hedefleniyor. Havalimanı resmi başkent Tahran ve dini başkent Kum'un arasında tam orta noktada. 4200 metre uzunluğunda tek piste sahip. İnşaatı tamamlanan ilk terminalin yıllık yolcu kapasitesi 2,5 milyonu iç hat olmak üzere 6,5 milyon. Ancak bu terminal kısa sürede kapasitesini dolduracak.

TAV konsorsiyumu, mart ayı sonunda ikinci terminalin inşaatına başlayacak. Yaklaşık 24 ay içinde hizmete açılacak ikinci terminal ise 8 milyon yolcu kapasiteli olacak. Böylece kapasite yıllık 14.5 milyon yolcuya yükselecek.

DEPREME DAYANIKLI

Çelik konstrüksiyon üzerine cam yapı olarak depreme dayanıklı inşa edilen Terminal 1, dışardan bakıldığında modern bir görünüm sunuyor. Terminal 1'in toplam alanı 3 ayrı katta 78 bin 357 metre kare. Geniş tavanlar yolcuların sıkılmadan işlemlerini yapmasını sağlıyor. Gidiş katında 4 check-in adasında toplam 64 kontuar yer alıyor. Yolcular 14 adet pasaport bankosu ve 18 adet gümrük kontrol noktasını geçtikten sonra gümrüklü salona ulaşıyor. Bu alanda toplam 800 metre karelik duty free yer alacak. Gümrüksüz satış mağazaları TAV'ın kardeş şirketi ATÜ tarafından işletilecek.

Geliş katında yolcular bavullarını ikisi iç hat uçuşlarına ayrılmış 5 bagaj karuselinden alabilecek. Geliş katında 185 metre kare duty free alanı, yaklaşık 700 metre karelik kafeterya ve restoran bulunacak.

THY, İstanbul-Tahran seferlerini nisan ayından itibaren günde bir uçuştan ikiye yükseltecek. İran Air ise haftada 5 gün olan İstanbul seferlerini her güne çıkartacak. THY ayrıca Tebriz'e de uçmayı planlıyor.

KAPASİTE ARTACAK

Projenin bir diğer önemli kısmı ise ikinci terminalin inşaatı. İkinci terminalle kapasite 6,5 milyondan 14 milyona yükseltilecek. Bu terminalin de inşaatı TAV tarafından gerçekleştirilecek. TAV ikinci terminalle birlikte, 5 yıldızlı, 182 odalı havalimanı oteli, 12 bin 200 metre kare kargo binası, 4 bin 200 metre kare ikram ünitesi ve 1500 araç kapasiteli otopark inşa edecek. Toplam yatırım 193 milyon dolara ulaşacak. İki terminal arasında yaklaşık 800 metrelik bir mesafenin olması planlanıyor. Henüz tam karar verilmemekle birlikte terminaller arasında raylı sistemin olması öngörülüyor.

Yeni havalimanı ile birlikte TAV yer hizmetleri de verecek. Makine park yatırımını gerçekleştiren TAV daha önceden tecrübesi olmadığı bu alanda da hızla organizasyonunu tamamladı.

HEDEF BÖLGE ÜLKELERİ

TAV'ın bundan sonraki hedefi bölge ülkelerinde açılmaya başlanan yap-işlet-devret havalimanı projelerinden pay alabilmek. En büyük ihalelerden biri Mısır'da yapılıyor. Kahire ve Sharm-ül Şeyh Havalimanlarının ek tesisleri ihaleye haziran ayında çıkacak. Bunu diğer 4 havalimanı projesi izleyecek. TAV'ın hedefi bu projelerden en az ikisini kazanabilmek.

Dünya Bankası'ndan kredi yeterliliği alan TAV, personel yapısını yeni oluşumlara göre ayarlamayı planlıyor. Projenin kazanılması durumunda IKIA okul gibi kullanılacak. Tahran'da yetişenler, diğer ülkelerde görev yapacak personeli eğitecek.

İran yaklaşık 70 milyon nüfusu ile çok önemli bir pazar. Ülkede 21'i uluslararası trafiğe açık toplam 51 havalimanı var. 2002 rakamlarına göre İran'da 16,7 milyonu iç hat, 3,5 milyonu da dış hat olmak üzere 20,2 milyonluk yolcu trafiğine ulaşıldı. İran hükümeti, Tahran'dan sonra Maşad, Shiraz, İsfahan, Bandar Abbas ve Tebriz Havalimanlarını da aynı metotla özelleştirmeyi hedefliyor.

TAV bu ihalelerde de avantajlı olduğuna inanıyor. İran'ın çok büyük bir pazar olduğunu söyleyen TAV Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kantur, sadece havacılık değil, Tepe ve Akfen gruplarının beraber veya ayrı ayrı İran'da değişik sektörlerde faaliyet gösterdiğinin altını çiziyor.

SAYILARLA İMAM HUMEYNİ HAVALİMANI

( Pist 4200 metre uzunluğunda ve 66 metre eninde

( Uçuş kulesinin yüksekliği 56,9 metre.

( Hava trafik kontrol merkezi 1100 metre kare

( 8 uçak park alanı, 305 bin metre kare kuzey apronu

( 145 bin metre kare uçak bakım apronu

TERMİNAL 1

( 78 bin 357 metre kare kapalı alan (üç katta)

( 7 köprü, 14 gate

( 2 CIP-VIP Salonu

( 3 bilet satış ofisi

( 9 adet X-Ray cihazı

( 5 bagaj karuseli

( 1000 metre kare duty free mağaza alanı

( 245 metre kare transit yolcu bekleme salonu

TERMİNAL 2

( Tam kapasite yıllık 8 milyon yolcu

( 7 katlı beş yıldızlı otelde 182 oda olacak

( 60 bin metre küp kapasiteli kargo binası

( 4200 metre kare ikram ünitesi

( İki terminal arası mesafe 800 metre

Orex 747 alıyor

Hava kargo taşımacılığı yapan Orbit Express (Orex) Havayolları, Türk Sivil Havacılığı'nın ilk Boeing 747 Jumbo Jet uçağını mart ayında filosuna katıyor. Türk tescilli 747-200F, Çin hattında kargo taşıyacak. Şanghay'dan getirilecek kargo, İstanbul aktarmalı Avrupa'ya dağıtılacak.

Orex, ikinci Jumbo'yu yıl sonuna kadar filosuna eklemeyi hedefliyor. İkinci 747'nin gelmesi ile birlikte Kuzey Atlantik hatlarında tarifeli seferlere başlanacak. Orex ilk etapta New York, Chicago ve Kanada'ya uçacak.

Türk Sivil Havacılığı’ndaki en büyük uçak olacak B747-200F, iki pilot, bir uçuş mühendisi toplam üç kişilik uçuş ekibine sahip, 110 ton kargo taşıyan 747-200F, maksimum yükle 6 bin 500 kilometre menzile uçabiliyor.

Türkiye'de 747 tip eğitimine sahip pilot olmadığı için Orex ilk etapta uçakları yabancı pilotlarla uçurmayı planlıyor. Sivil Havacılık Kanunu'nda yapılan değişiklikle havayolu şirketlerinde Çalışma ve Ulaştırma Bakanlığı'ndan onay alınarak yabancı uçuş ekibine izin verilebiliyor.

DÜNYANIN EN PAHALI YÜKÜ

Diğer yandan Orex, üçüncü kez dünyanın en pahalı kargosunu taşıyacak. 9 Şubat'ta Orex'in A300 tipi kargo uçağı Zürih'te basılan tabaka halindeki euroları Atina'ya götürecek. Güvenlik nedeniyle açıklanmayan miktar euro, Atina'ya lazerli giyotinle kesildikten sonra Orex tarafından Zürih'e geri taşınacak.

Operasyonlarına geçen yıl başlayan Orex Havayolları'nın halen filosunda iki adet Airbus A300 bulunuyor. Üçüncü A300 ve iki 747 Jumbo'nun katılmasıyla filonun 5 uçağa ulaşması planlanıyor.

İç hat uçuş ağı genişliyor

Özel havayolu şirketlerinin iç hat uçuş ağı yeni noktalarla genişliyor. Halen Onur ve Fly Air tarafından gerçekleştirilen seferlere 9 Şubat'ta Ankara, 18 Şubat'ta Gaziantep, mart ayında da Malatya, Van, Bodrum ve Dalaman gibi noktalar eklenecek.

Tüm iç hat noktalarına her şey dahil 79 milyon liralık tek fiyatla uçan Onur Air’in dokuzuncu uçuş noktası Gaziantep olacak. 18 Şubat'ta başlayacak uçuşlar her gün karşılıklı olarak gerçekleştirilecek. Gaziantep'i mart ayında İstanbul çıkışlı Malatya, Van ve Bodrum izleyecek.

Uçuş hizmetlerine yeni ürünler eklemeyi planlayan Onur Air, önümüzdeki ay 'Bagajınızı evinizden alalım' kampanyası başlatacak. Özellikle yaşlı yolcuların ilgi göstermesi beklenen projede bagajın evden alınıp gidilen şehirdeki istenilen noktaya bırakılması planlanıyor.

FLY AIR ANKARA'YA UÇUYOR

Fly Air ise İstanbul ve Ankara çıkışlı Trabzon uçuşlarından sonra 9 Şubat'ta İstanbul-Ankara uçuşlarına başlıyor. Her gün karşılıklı iki kez bu hatta uçacak olan Fly Air seferlerini Boeing 737-300 tipi uçakla gerçekleştirecek. Fiyatlar diğer noktalarda olduğu gibi 69 milyon 500 bin liradan başlayacak.

Gidiş tarihi ve doluluk durumuna göre fiyatlar 79,5 veya 89,5 milyon lira arasında değişiyor. Havayolu mart ayından itibaren Gaziantep, Antalya, Bodrum ve İzmir seferlerine başlayacak. Halen bu şehirlerde Fly Air ofis kurma ve acente bulma konusunda faaliyetlerini sürdürüyor.

PTT ile yapılan anlaşmayla özellikle Anadolu'dan çok sayıda rezervasyon almaya başlayan Fly Air, filosuna bir adet 170 koltuklu Boeing 737-400, charter operasyonu için de iki adet Airbus A300 ekleyecek.