Şu TCAS dedikleri

Kazaların önleyicisi TCAS yani Trafik İkaz ve Çarpışma Kaçınma Sistemi, verdiği ikazlarla bir kere daha gündeme geldi. Peki, neydi bu TCAS?

Gökyüzünün uçsuz bucaksız maviliğinde aynı anda binlerce uçak, yüz binlerce yolcusuyla uçuyor. Hava Trafik Kontrol (ATC) merkezlerindeki kontrolörler, bu inanılmaz uçak trafiğini yönlendiriyor. Kimi zaman kontrol dışı yakınlaşmalar, karşılaşmalar meydana geliyor. İşte o an devreye TCAS yani Trafik İkaz ve Çarpışma Kaçınma Sistemi devreye giriyor. Olası facialar bu sistem sayesinde önceden pilotlara bildiriliyor.

TCAS, 1950’lerden itibaren havacılığın gündemine çarpışma kazalarıyla girdi. İlk geliştirilen TCAS I, sadece pilotları diğer uçakların yani trafiğin nerede bulunduğunu gösteriyordu. Bu sistem yeterli olmayınca ikinci nesil sistemlere yani TCAS II’ye geçildi. Sistem, uçakların pozisyonunun yanı sıra herhangi bir çarpışma riskinde dikey kaçınma manevrasını yani hangi uçağın alçalacağını veya tırmanacağını pilotlara bildiriyor. Avrupa’da 2005’ten bu yana ağırlığı 5 bin 700 kilogramın üzerinde veya 19’dan daha fazla yolcu taşıyan tüm uçaklarda TCAS II’nin 7. versiyonunun bulunması mecburi.

NASIL ÇALIŞIYOR

TCAS II, 80 mil yani 148 kilometre yarı çapındaki alanda uçakların 900 metre yukarısında veya altındaki tüm trafikleri takip ediyor. Uçak 22 kilometreden yakın ve 330 metre yukarı veya aşağıda ise TCAS II, mesafe ve kalan zamanla ilgili hesaplamalara başlıyor.

Diğer uçak 6.1 kilometreden yakın veya çarpışmaya 40 saniye kaldıysa, sistem pilotu sesli olarak uyarmaya başlıyor. Buraya Trafik İkaz Bölgesi adı veriliyor. TCAS II, diğer uçağın sistemi ile irtibata geçiyor. Uçaklardan biri pozisyonuna göre yükselmesi diğerinin de alçalması pilotların önündeki göstergede belirtiliyor.

İki uçak arasındaki mesafe 3.8 kilometre veya çarpışmaya 25 saniye kaldığında artık uçak kaçınma manevrası bölgesine giriyor. TCAS II sesli olarak pilota "alçal" veya "yüksel" komutlarını veriyor. Pilotların hemen bu komutları uygulamaları gerekiyor. Ancak sistem, uçağın kumandalarına müdahale etmiyor. Kaçınma hareketinin pilotlar tarafından yapılması gerekiyor.

KAZA DERS OLDU

Çarpışma riskinde pilotların ATC’yi dinlemeden TCAS’dan gelecek uyarıları dikkate alıyor. 2002’de Almanya’da meydana gelen kazada DHL’in Boeing 757 kargo uçağıyla Rus Bashkiran Havayolları’nın Tu-154’ü çarpışmıştı. TCAS uyarısına göre Rus uçağı yükselmesi gerekirken ATC’nin yanlış yönlendirmesiyle diğer uçak gibi alçalmış ve çarpışmayla 71 kişi hayatını kaybetmişti. Bu kazadan sonra çarpışma riskinde pilotların TCAS yönlendirmesini kesinlikle dikkate almaları gerektiği bir kere daha ortaya çıkmıştı.

Üçüncü nesil TCAS, Honeywell şirketi tarafından geliştiriliyor. Sistemde, pilotlara dikey hareketlerle beraber yatay yönlendirmeleri de yapılacak. Yani TCAS III, pilotA yükselerek sağa dön veya alçalarak sola dön gibi ikazlarda bulunabilecek.

İlk F-35’te dört Türk parçası uçtu

Türkiye’nin de alımına yeşil ışık yaktığı, geleceğin savaş uçağı F-35 Lightning II (Şimşek), ilk uçuşunu Türk şirketi Kale Kalıp’ın imal ettiği dört gövde ve kanat parçasıyla yaptı. Böylece ilk defa bir Türk şirketi uluslararası projede test uçağının ilk uçuşuna parça vermiş oldu. Özel alaşımlı alüminyumdan imal edilen parçaların ikisi gövdede, ikisi de kanatta bulunuyor.

Son yıllarda ileri teknoloji içeren havacılık yatırımlarıyla dikkat çeken Kale Kalıp, JSF olarak da bilinen geleceğin savaş uçağı F-35’te Türkiye’den parçası uçan ilk şirket oldu. Yıllık 56 milyon dolarlık F-35 uçaklarına parça üretmek üzere ana yüklenici Lockheed Martin ile anlaşma imzalayan Kale Kalıp, halen 50 kalem parça imalatı gerçekleştiriyor. Rakamın, nisanda yapılacak anlaşmayla 250’ye çıkartılması bekleniyor.

Türkiye, 2014’ten itibaren F-4 ve F-16’ların yerini almak üzere 116 adet F-35 alacak. Yaklaşık 11-12 milyar dolarlık projede Türk şirketleri imalattan pay alabilmek için pazarlıklarını sürdürüyor. Halen Kale Kalıp’ın yanı sıra TAI, TEI, Ayesaş ve Alp Havacılık yaklaşık 4.5 milyar dolarlık parça üretimi gerçekleştirecek. Rakamın 6 milyar doları aşması için Savunma Sanayii Müsteşarlığı çalışmalarını sürdürüyor.

787’NİN KUYRUĞU

Kale Kalıp, askeri projelerin yanı sıra sivil havacılık konusunda da çalışmalarını hızlandırdı. Şirket, Boeing’in yeni nesil yolcu uçağı 787’nin yatay stabilizelerindeki metal parçaların da imalatına başladı. İlk üretilen parçalar Boeing’e önümüzdeki günlerde gönderilecek. Bu parçalar, 2007 sonunda uçacak 787’ye takılacak. Toplam 87 milyon dolarlık imalat 2021’e kadar sürecek. Halen Kale Kalıp, 777 ve 737 uçaklarının parçalarını da üretiyor. 2014’e kadar sürecek projenin toplam değeri 60 milyon dolar.

Havacılık bölümünde 170 çalışana sahip şirket, önümüzdeki ay, Gebze’de serbest bölgede inşa edilen 25 bin metre karelik yeni binasına taşınacak. Bir yıl içinde yeni projelerle birlikte çalışan sayısının 300’e yükselmesi bekleniyor.

MİNİ PİLOTSUZ UÇAK

Kale Kalıp, parça imalatının yanı sıra Baykar Makine ile ortak Türkiye’nin ilk yerli mini İnsansız Hava Aracı (İHA) için test uçuşu ve mühendislik çalışmalarını sürdürüyor. Sözleşmesi SSM ile imzalanan projede teslimatlar önümüzdeki temmuzda başlayacak.

Kara Kuvvetleri’ne teslim edilecek 4.5 kilogramlık mini İHA’lar keşif amaçlı kullanılacak. "Bayrak" olarak adlandırılan pilotsuz uçak elden atılıyor. Saatte 48 kilometre hızla uçabilen Bayrak, çektiği görüntüleri yerde dizüstü bilgisayara iletiyor. Elektrik motorları sayesinde çok sessiz. Toplam 90 dakika uçan mini İHA, 15 kilometre menzilli. Gerektiğinde paraşüt sistemi ile istenilen yere inebiliyor. Tamamen Türk mühendisleri tarafından geliştirilen Bayrak’ın ağırlıklı olarak Güneydoğu’da kullanılması planlanıyor.

Kale Kalıp-Baykar Makine ortaklığındaki çalışmaların ikinci hedefi ise taktik İHA. Kanat açıklığı 5.5 metre olacak İHA, 35-40 kilogram silah veya yük taşıyacak. 3 bin metre yüksekliğe çıkabilecek. Taktik İHA için ihalenin önümüzdeki aylarda açılması planlanıyor. Her iki proje de uluslararası pazarda satış şansı bulunuyor. Tolga ÖZBEK

Bu nasıl müdürlük

Apronda deve kesimiyle gündeme gelen Uçak Bakım Başkanı Şükrü Can’ın bu göreve atanmasından önce THY’nin İngiltere Teknik Müdürü olduğu ortaya çıktı. Bu makamın Can’a başkanlık öncesinde geçiş için özel hazırlandığı öğrenildi. Normalde THY’nin dış ülkelerde "teknik müdürlük" makamı bulunmuyor. Sadece sık sık uçulan noktalarda uçağın bakımının yapılması amacıyla teknisyen görevlendiriliyor.

Milas-Bodrum gecikiyor

Yap-işlet-devret yöntemiyle yenilenmesi planlanan Milas-Bodrum Havalimanı Dış Hatlar Terminali’nde inşaat hálá başlamadı. Yeni terminal gelecek yıl yaza yetişemeyecek. Böylece sezon kaybedilecek. Toplam sekiz şirketin girdiği Milas-Bodrum Havalimanı Yeni Dış Hatlar Terminali ihalesini Teknotes/Aerodrom Beograde 45 aylık işletim süresi ile kazanmıştı.

Tavuk yok makarna verelim

Türk Hava Yolları’nın TK1685 sefer sayılı uçağı ile Ankara-Köln arasında uçtum. Ekonomi sınıfında 12. sırada oturuyordum. Yemek servisi oturduğum sıraya geldiğinde kabin memurları tavuk yemeğinin bittiğini, tek seçeneğin makarna olduğunu söylediler. Mecburen makarna yemek zorunda kaldım. Şikayet formunu doldurarak kabin amirine teslim ettim.

THY Müşteri İlişkileri’nden gelen cevap beni tatmin etmedi. Toplam 165 koltuklu uçağa sadece 60 porsiyon tavuk, 105 porsiyon da makarna yüklenildiği mektupta belirtilmişti. Acaba THY, ikramı makarna ağırlıklı yapıp maliyetlerini mi kısıyor? Mine BEŞORAK

Yolcu hattı

Fax: 0 212 677 03 64

cockpit@hurriyet.com.tr