Salgın iş jeti pazarını vurmadı

DÜNYANIN hiçbir yerinde iş jeti alımlarında önemli bir düşüş yok. Avrupa pazarı durağanlığını korurken, Amerika pazarında satışlar şaha kalktı. Amerikan hükümetinin yılbaşına kadar iş jeti alımlarında vergilerde ciddi indirim yapması hem yeni uçak alımını hem de ikinci el alımları hızlandırdı. Asya-Pasifik ülkelerinde ise Amerikan pazarı kadar hızlı artış olmasa da iş adamlarının satın aldığı yeni uçak sayısında yüzde 10’ların üzerinde bir artış gözleniyor. Dünyada fabrika çıkışlı iş jetlerinin fiyatları neredeyse son 5 yıldır fazla bir artış göstermedi.

TÜRKİYE’DE KİMLERDE VAR?

Bizde ise önemli bir sayıda yeni uçak alımı yok ama ikinci el uçakların bir kısmı, yurtdışından çok iç pazarda el değiştiriyor. Türk iş jeti pazarındaki en büyük uçak, Acıbadem Grubu’nun kurucusu Mehmet Ali Aydınlar’a ait. Gulfstream G-650 modeli uçağın standart donanımlı fiyatı 65 milyon dolar civarında. Aynı uçaktan Cengiz İnşaat’ın patronu Mehmet Cengiz’in de siparişi var. Şubat ayında teslim edilecek. Cengiz Grubu’nun kullandığı Falcon 7X uçağı ise Rixos Grubu’na satıldı. Mehmet Ali Aydınlar’ın kullandığı Falcon 7X uçağı da Almanya pazarına gitti. En fazla uçağı olan grupların başında Koç Grubu var. Şirketin en büyük uçağı ise Falcon 8X. Bu arada Türk pazarında en fazla olan uçakların başında da Cessna iş jetleri (yaklaşık 30 adet) ve Fransız Dassault imalatı Falcon serisi uçak (20 adet) geliyor.

EN GENİŞ GÖVDE

Türk pazarındaki en geniş gövdeli iş jeti de yine Gulfstream G-650. Boeing ve Airbus’ın normal ticari yolcu uçakları gövdesinde imal ettiği iş jetlerinden sonra en geniş gövde unvanını taşıyan G-650’nin saltanatı Falcon 6X uçağının 2023 teslimatı ile son bulacak. Bu uçak şimdilerde 51 milyon dolardan satılıyor. Menzili İstanbul-New York diret uçuş. Özellikle Amerikan ve Asya Pasifik pazarında… Yıldızı parlayan en büyük iş jeti ise Bombardier Global 7500 modeli. 14 bin 260 kilometre menzilli ve 51 bin feet tavan yüksekliğine sahip uçak 19 yolcu kapasiteli. Saatte 982 km hıza sahip uçak San Francisco-Singapur arasını direkt uçuyor ve standart donanımlı modelinin fiyatı 70 milyon dolar civarında. Son yıllarda Gulfstream Amerikan iş jetlerinin 450 serisi uçakları da Türk pazarına girdi. Örneğin Rönesans Holding ve Zorlu Grubu halen bu uçağın kullanıcıları arasında. Bizim pazarımızda yeni Amerikan yapımı Cessna’nın değişik iş jetleri var. En az olan ise Brezilya imalatı Embraer şirketinin Legacy uçakları. Birçok şirket ise kullanılmış, ikinci ya da üçüncü el uçakları alarak daha düşük fiyatlara uçak sahibi oluyor.

İŞ JETİ ZENGİNİYİZ

Türk pazarındaki iş jeti sayısı abartılacak kadar çok olmasa da hatırı sayılır bir sayıda. Sivil Havacılık verilerine göre 86 iş jeti var. Toplam hava taksi işletmesinin sayısı ise 39. Toplam özel uçak sayısı 111. Toplam hava aracı sayısı ise 175. Ticari olarak işletilmeyen uçak sayısı 38 civarında. Bu sayılar zaman zaman değişiyor. Elbette Türkiye’deki uçak sayısına havayolu uçakları dahil değil. Toplam özel ağırlıklı helikopter sayı da 55.  Hükümet uçakları da iş jetleri sayısına dahil edilmedi. Birçok iş adamı sahip oldukları iş jetleri için bir havacılık şirketi kuruyor ya da ticari olarak uçak işleten şirketlerin yapıları içine veriyorlar. Böylece bu uçaklar kiralama yolu ile uçuyorlar. Masraflarını asla karşılamasalar bile ekip giderleri, bazı sigortaları, bakım masraflarının önemli bölümünü çıkarıyorlar. Türkiye’de iş jetleri için önemli bakım merkezleri de var. AMAC, MNG ve EMAIR gibi şirketler yetki aldıkları uçakların ciddi bakımlarını başarı ile yapabiliyorlar.

2 YENİ MODEL PAZARA GİRECEK

İki yeni uzun menzilli iş jeti pazara girecek. Bunlardan bir Amerikan Gulfstream’in G700 modeli. Test uçuşları süren geniş gövdeli uzun menzilli bu iş jeti 2022 yılında teslimlere başlayacak. Birçok yeni teknolojiyi barındıran uçak testlerde 54 bin feet yüksekliğe kadar çıktı. Fiyatının 75 milyon dolar olması beklenen uçak ciddi sipariş aldı. Bir diğer en geniş gövdeli uçak ise Fransız Dassault imalatı Falcon 6X

Bu uçağın teslimatlarına ise 2023 yılında başlanacak. 51 milyon dolar üstü fiyattan satılacak uçak sessizliği, ekonomik oluşu gibi bir dizi özelliği yanı sara ‘Falconeye’ gibi çok önemli bir sisteme sahip. Neredeyse göz gözü görmeyen zamanlarda ciddi bir görüş imkânı sunan uçak en zor şartlarda rahatça hizmet verebilecek.

UÇAKLARIN SAATLİK KİRASI NE KADAR?

Birçok iş adamı ya kendi kurduğu havacılık şirketi üzerinden ya da bu işi yapan şirketlerinin sistemi altına vererek uçaklarını kiralıyorlar. Kiralama fiyatları uçağın gövdesine göre değişkenlikler gösteriyor. Büyük ve uzun menzilli iş jetlerinin saatlik kiralama ücretleri de yüksek oluyor. Saatlik ücretler şöyle:

Falcon............................... 2.000-4.700 dolar

G450......................................... 6.000 dolar

Cessna Latitude............................ 4.300 dolar

Learjet 60.................................... 2.850 Euro

Hawker 800................................ 3.000 dolar

Cessna Bravo............................... 2.200 Euro

Falcon 8X.................................... 8000 dolar

Challenger 300............................. 4250 dolar

Challenger 650............................. 5000 dolar

Bu fiyatların üzerine masraflar, konaklamalarda ekip harcırahı ile otel masrafı, VIP terminalleri geçiş ücretleri ekleniyor. Yolcuların özel salon kullanım ücretleri elbette yolcu sayısına göre değişiyor. Toplam uçuş süresine masraflar da eklenince rakamlar yükseliyor. Ayrıca iş jetlerinin kiralanmasında bütün dünyada geçerli kural, yolcu gittiği yerden geri dönmese de, uçak dönüşü boş yapsa bile gidiş dönüş uçuş saati hesaplanıyor. Örneğin Londra’ya giden bir G450 uçağı ortalama gidiş gelişi için 7 saat belirlendiğinde masraflar hariç 42 bin dolarlık bir fatura ortaya çıkıyor. Eğer giden yolcu uzun süre sonra geri dönecekse uçak beklemiyor. Ama fatura aynı oluyor. Eğer aynı uçak yeniden çağırılırsa yine masraflar hariç 42 bin dolarlık bir fatura ortaya çıkıyor. Uçağın bekleme durumunda ekip harcırahları, otel ücretleri ekleniyor. Konaklama olsun ya da olmasın yolcuların VIP terminal geçiş ücretleri uçaktaki yolcu sayılarına göre hesaplanarak her uçuşta faturanın üzerine konuyor. Amerika ve Avrupa merkezli iş jeti kiralama şirketleri geniş bir operasyon sunarken uygun şartlarda tek yön uçuş için fiyat çıkarabiliyorlar. Önceden tek yön boş olan uçuşları ilan edip fiyat veriyorlar ve çok da kazançlı bir operasyon gerçekleştiriyorlar.

PATRONLAR DOĞRU UÇAK SEÇEMİYOR

Türkiye pazarında patronların bir kısmı gereksiz büyük uçak satın alıyorlar. Örneğin yılda bir defa Amerika uçuşu yapan bir patron bakıyorsunuz İstanbul-Los Angeles menzilli uçak satın almış. Elbette hem fiyatı yüksek oluyor hem de saatlik uçuş maliyeti yüksek geliyor. Bir tek iyi tarafı eğer uçak kiraya veriliyorsa, bütün ekonomik kriz dönemlerinde bile geniş gövdeli uzun menzilli uçaklar iş yapıyor. Ama yine de kiralamadan gelen gelir uçağın masraflarının az bir bölümünü karşılıyor. İyi tarafı uçak sürekli uçurulduğunda hem arıza oranları düşüyor, hem de ekip masrafları patronun sırtına yük olmaktan çıkıyor. Ama dar gövde, çok kısa menzilli uçaklarda ekonomik kriz dönemleri zor geçiyor. Pandemi döneminde üst gelir seviyesine sahip kişiler ciddi kiralamalar yaptılar. Yurtiçinde ve girişi yasak olmayan ülkelere yapılan uçuşlarda fiyatları normal zamanlardaki fiyatlarda tutuldu. Yani bu işleri yapanlar fırsatçılık gibi bir yola başvurmadılar. Yine de patronlar ihtiyaçlarının ötesinde büyük uçak seçerek, en basit ekonomik krizde hemen uçaklarını elde çıkarmaya başlıyorlar. Üstelik piyasa fiyatlarının çok altında bunu yapıyorlar. Doğru olan, doğru uçağı seçmek ve mutlaka kiralama yapılmasını sağlamak…