Maske şart oldu

Böyle giderse belki çok yakın gelecekte yine havayolu yolculuğunda ciddi sorunlar yaşanmaya başlanacak. Şimdilerde personel bulamayan havalimanların işin içinden çıkamaz hale geldiler.  Yaşanan kargaşa pandemi şartlarını tümüyle geri plana itti. Havalimanlarında sosyal mesafe artık yok. Yerlerdeki işaretlerin arasında bile üst üste yolcular var. Ray cihazlarından çıkan kutuları bile artık dezenfekte etmiyorlar. Tutunduğumuz yerler en son ne zaman silindi bilinmiyor.

BOŞVERMİŞLİK VAR

Uçaklarda da aynı dikkatsizlik var. Maliyetleri arttıran hijyen şartlarını sağlama konusunda tam bir boşvermişlik öne çıktı. Yolcuların sadece yüzde 5-6 ‘sı maske takarak uçuyor. Ama geri kalanı pandemiyi çoktan unuttu. Ve 2019 yılından bu yana COVID-19’un bulaşıcılık oranı doruğa çıktı. Hiç bu kadar hızlı yayılma görülmemişti. Yeterli testler yapılmadığı için gerçek hasta sayılarına, gerçek ölümlere ulaşılması zor görünüyor. Sadece Türkiye’den söz etmiyorum. Bakın kapımızdaki COVID-19’un yeni varyantları BA.4 ve BA.5 (Ninja) dışında şimdilerde BA.2.75 (Centaurus) ile bulaşıcılık kontrolden çıktı. Yani 2.5 yıl sonra en hızlı ve kontrolsüz bulaşla karşı karşıyayız. Evet, eskisi kadar hasta etmiyor. Eskisi kadar süründürmüyor ama kitleleri hızlı etkileme dönemi başladı.

İŞ KAYIPLARI KAPIDA

Elbette çarşıda, pazarda her yerde maske neredeyse şart oldu. Havalimanlarında uçaklarda ise bana göre artık şart koşulmalı. Havayolu şirketleri genellikle sağlık otoritelerinin emirlerini bekliyor.  Ama bu konudaki gecikmeler havayolu yolculuğunu şimdiden etkilemeye başladı. Ağır da olsa uçmaktan vazgeçmeler gündeme geliyor. Sadece yolcular değil, havalimanları çalışanları, kabin ekipleri hepsi maske takmak için belki kendileri gönüllü olmaları gerekir. Yoksa yakın bir gelecekte sistem içindeki personelde meydana gelen rahatsızlıklar, bu kez ciddi iş kayıplarına ve sistemin aksamasına yol açacak. Benim gördüğüm fotoğrafta maske şart oldu. Bilmem, otoriteler bu konuda ne zaman karar verecekler.

UÇAK KOLTUK PAZARI 13 MİLYAR DOLAR

Araştırma firması Technavio’ya göre, uçak koltuk pazarının 2022 ile 2026 arasında 13 milyar dolar büyümesi bekleniyor. Ancak Technavio, pazarın aynı dönemde yüzde 18.74 bileşik ortalama büyüme oranında yavaşlayacağını da söylüyor. Technavio’nun araştırması, koltuk pazarının büyüdüğünü, ancak bu büyümenin önümüzdeki dört yıl içinde yavaşlayacağını ortaya koyuyor. Uçak koltuk pazarının yıllık değerine ilişkin tahminler 4.1 milyar dolar ile 16 milyar dolar arasında değişiyor. En son raporlara göre, Airbus’ın sipariş biriktirme listesinde yaklaşık 7.000 uçağı ve Boeing’in 5.000’in biraz üzerinde uçağı var, bu nedenle 12.000 uçağın bir aşamada koltuklara ihtiyacı olacak. Airbus A321neo veya Boeing B737 MAX 8’de 200 ekonomi koltuğu muhtemelen her biri yaklaşık 4.000 dolar veya bir uçak için toplam 800.000 dolara mal oluyor.Yani tam pazar büyüklüğü ne olursa olsun, bu büyük bir pazar. Özellikle koltuk başına maliyetlerin altı rakamda olduğu business ve birinci sınıf koltuklar için de rekabat de dorukta. Fiyat rekabetinin çok önemli olduğu bu sektörde yaklaşık 25 uçak koltuğu üreticisi var. Dört büyük oyuncu Collins Aerospace, Recaro, Safran ve Thompson Aero Seating çoğu zaman geniş yelpazedeki tasarım ve üretimleri ile liderliği kaptırmıyorlar.

THY EKONOMİ KOLTUKTA BAŞARILI

Türk Hava yollarının uçak koltuğu imal eden bir şirketi var. Adı TSI Seats. Uçak Koltuk Üretimi San. ve Tic. A. Ş. 2012 yılında Türk Hava Yolları, THY Teknik A.Ş. ve Kibar Holding tarafından uçak koltukları ve yedek parçaları imalatı için kuruldu. Bugüne kadar çok sayıda ekonomi koltuğu imal etti. Hem Airbus hem de Boeing uçaklarımızda bu koltuklar kullanılıyor. Ayrıca pazarın yabancı oyuncuları içinde koltuk yapılıyor. Şirketin son geliştirdiği ekonomi koltuğu çok ince ve hafif. Başarılı bir koltuk. Uzun uçuşlarda bile insanı yormuyor. Hızla gelişen ve büyüyen şirket ne yazık ki bugüne kadar dikkatleri üzerine toplayacak bir Business koltuğu ortaya çıkaramadı. Business ya da First Class koltuk yapımı geliri en yüksek koltuklar oluyor. Henüz başarılı bir tasarım çalışmasını da görmedik.

BU DÜNYADAN BİR ATİLLA ÇELEBİ GEÇTİ

Dünyanın dört bir yanında uçtu. Neredeyse kendi döneminde kullanmadığı uçak tipi kalmadı. Hatta Singapur Hava Yollarında 747 Jumbo uçağında da görev yaptı. Türk sivil havacılığının önemli bir pilotuydu. Daha doğrusu efsane bir pilottu. Gökyüzünden yaşadığı talihsizlikleri hiç paniklemeden, doğru zamanda doğru kontrolü yaparak kazasız belasız geçirdi. Hava Kuvvetleri’ndeyken dönemin ikinci akrotimi ‘Uçan Kuğular’ da da görev yaptı. Atilla Çelebi, 1994-1997 yılları arasında ise THY Genel Müdürlük görevini yürüttü. Çelebi 1972 yılında TRT’nin hazırladığı bir belgeselde bir uçuşun hikâyesini çok güzel anlattı. Benim de her zaman yakın dostum oldu. Doyumsuz havacılık sohbetleri yaptık. Dünyanın çeşitli yerlerinde, zaman zaman kokpitte ondan çok şey öğrendim.

Bir süredir koronavirüs tedavisi görüyordu. Bu virüsün peçesinden kurtulamadı ve 92 yaşında hayata gözlerini yumdu. Şu dünyadan pilotların hocası,kapı gibi bir pilot, Atilla Çelebi geçti. Ardından, geleceğin pilotlarına anlatılacak müthiş hikâyeler bıraktı.

A400M NATO ŞEMSİYESİNE TAKILDI

Türk Hava Kuvvetleri’ne ait Koca Yusuf diye adlanan iki A400M uçağı hala Kiev’de mahsur. Bütün diplomatik çabalara rağmen uçakların kurtarılması mümkün olmadı. Her biri 120 milyon Euro değerindeki uçaklar ayrıca savaşın başladığı üç aydan bu yana hizmet için kullanılamıyor. Stratejik nakliye uçağı diye adlanan Türk Hava Kuvvetleri’ne ait A400M uçakları için Rusya’nın ‘NATO şemsiyesi altında’ gözü ile baktığı ve bu yüzden kalkışlarına izin vermediği iddialar arasında. Bugüne kadar yakın bir ülkede bekleyen uçakların ekipleri tarafından 2 bakım yapılan A400 M uçakları geçtiğimiz aylarda hazırlanan plan gereği bulundukları havalimanın taksi yolundan kaldırılacaklardı. Ama bugüne kadar bu mümkün olmadı.  Uçaklarda savaş nedeni ile hasar olmasa da bulundukları konumda da her an zarar görmeleri ihtimali artıyor.

İŞTE DÜNYANIN EN İYİ 10 HAVAYOLU

Avustralya merkezli havacılık değerlendirme kuruluşu AirlineRatings.com havayolları arasında başta güvenlik olmak üzere ürün değerlendirme sonuçlarını açıkladı. Dünyanın en iyi 10 havayolu sıralamasında yine Katar havayolları birinci sırayı alırken, aynı coğrafyadan Emirates 16. sırada yer buldu. Yine aynı coğrafyada yer alan Etihad Havayolları da 3. sıra ile dikkatleri yeniden üzerine çekti. THY ise bu sıralamada 9. sırada yer aldı. Sıralama şöyle:

1- Katar Havayolları

2- Air New Zealand

3- Etihad Airways

4- Korean Air

5- Singapur Airlines

6- Quantas

7- Virgin Australia

8- Eva Air

9- Türk Hava Yolları

10- All Nippon Airways