Uğur Cebeci: Kokpit

Uğur CEBECİ

Airbus, ‘Boeing’in hızlı uçağı ekonomik değil’

Avrupalı uçak imalatçısı Airbus Endüstri ile Amerikan Boeing arasındaki büyük uçak-hızlı uçak tartışması İstanbul'da gün ışığına çıktı. Birbiri ardına İstanbul'da toplantı düzenleyen Boeing ile Airbus, yakın geleceğin havayolu yolculuğundan söz ederken tam anlamıyla yol ayırımında olduklarını gösterdiler. Boeing, 555 koltuklu A380 üretimine start veren Airbus'ın büyük uçak imalatı konusunda 'Bu kadar büyük uçaklara ihtiyaç yok. ' derken Airbus, Boeing'in geliştirdiği uçağın yeterince hızlı ve ekonomik olmadığını iddia etti. Airbus'ın dünya pazarındaki yerini ve Türkiye'ye bakışını Satış ve İş Geliştirmeden Sorumlu Başkan Yardımcısı Habib Fekih anlattı. Kariyerine 1976 yılında Tunus Havayolları'nda başlayan Fekih 1986’da Airbus'a katıldı. Afrika ve Orta Asya'daki satış birimlerinde çalıştı. Haziran 2000'de şu an ki görevine atandı. Habib Fekih, son bir yıldır özellikle Airbus'un en büyük uçağı olacak 555 koltuk kapasiteli A380 satışlarından sorumlu. Fekih, Kokpit'in sorularına cevap verdi.

Boeing uzun bir süre sessiz kaldıktan sonra geleceğin yolcu uçağı olarak diğerlerinden yüzde 15-20 daha hızlı uçan Sonic Cruiser'ı tasarladığını açıkladı. Sizce bu uçağın şansı nedir?

- Boeing transonik yani ses hızının hemen altında uçacak bir uçak tasarlama teknolojisine sahip. Ama burada maliyetlere çok dikkat etmek gerekiyor. Öncelikle uçak süpersonik, yani ses hızını geçecek niteliklerde tasarlanmalı. Yani, uçuş maliyetleri, ağırlık artacak. Biz uçak tasarlarken ekonomiye bakıyoruz. Düşük uçuş maliyetlerine sahip olmasını, az yakıt harcamasını istiyoruz. Diğer taraftan örneğin Sonic Cruiser İstanbul-New York arasında uçsun, 24 saatte ancak bir sefer yapabilir. Bence Boeing gerçekten hız istiyorsa Avrupa'nın geçmişte yaptığı gibi sesten 2.5 kat hız uçan Concorde benzeri bir uçak tasarlamalı ki günde bir kaç sefer birden yapsın. Biz Airbus olarak bu uçağın ekonomik olacağına inanmıyoruz.

Sonic Cruiser Boeing'in iddia ettiği gibi hava taşımacılığında gerçek bir devrim mi olacak?

- Gerçekten ses hızının üstünde, 250 yolcu taşıyabilen uçaklar imal ederseniz bu havacılıkta devrim olur. Mach 0.95'te yani saatte 1050 kilometrelik bir hızla uçan uçak bence devrim değil

CONCORDE'UN İNTİKAMI

Geçmişte Amerika, Avrupa yapımı Concorde'u hava ve gürültü kirliliği oluşturduğu için kendi ülkesinde uçmasını yasaklamıştı. Bu nedenle de Concorde Amerika'daki havayollarından sipariş alamamış ve limitli sayıda imal edilmişti. Şimdi de Avrupa Birliği benzer bir yaklaşımda.

- Öncelikle fazla yakıt yakan uçak hava kirliliğine neden olur. Airbus olarak uçak tasarlarken maliyetler kadar çevre faktörüne de dikkat ediyoruz. Havayı az kirleten, gürültü limitleri içinde uçaklar tasarlıyoruz. Bu konunun önemi her geçen gün artıyor.

Geleceğin yolcu uçağı konseptinde Airbus seçimini büyük uçaktan yana kullandı ve iki katlı 555 yolcu kapasiteli A380'i imal ediyor. Alınan siparişler yeterli mi?

- Tabii ki daha fazla para kazanmamız için daha fazla uçak satmamız gerekiyor. Dünyada büyük uçak pazarı yeni bir uçak imal edecek kadar büyük. 2-3 yıl içinde siparişlerin katlanacağını tahmin ediyorum. Asıl patlama uçak hizmete girdikten sonra olacak. A380'nin ne kadar ekonomik olduğunun ortaya çıkmasıyla siparişlerde de artış olacak. Hedef ayda 4-5 uçak imal edebilmek.

Bildiğiniz gibi uçak imalatçıları için Türkiye ilginç bir pazar. 1980'lerde girdiğiniz pazardan memnun musunuz?

- Öncelikle Türkiye'nin çok önemli bir potansiyeli var. Turizmde önemli bir patlama yaşıyor, yurtdışında yaşayan Türklerin ülkelerine gelirken oluşturdukları ciddi bir trafik var. Halen Türkiye'de 32 uçağımız bulunuyor. Sayının ilerki yıllarda giderek artacağına inanıyorum. Bölgenin önemini biliyoruz. Buraya dönük çalışmalarımız devam edecek.

Airbus'ın THY'ye ilk gelen üç A340'ı alarak yerine giden A310'ları da desteklemek üzere A330 teklif ettiği doğru mu? Diğer taraftan THY'nin halen A340 alımından kalan üç adetlik opsiyonu var. Bu konudaki son gelişmeler nedir?

- Öncelikle A340 konusunda bir teklifimiz olmadı. THY'nin gündemdeki ilk projesi A310-300'lerin değiştirilmesi. Biz bu konuda A330-200 öneriyoruz. Fakat bunun kısa vadede olacağına inanmıyorum. Ekonomik krizin etkilerinin ortadan kalkmasından sonra THY'nin bu konuda çalışmalar yapacağını umuyoruz.

A330 VE A321 ŞANSLI

Airbus gelecekte Türkiye pazarı için hangi uçakları şanslı görüyor?

- Biz havayoluna belirli bir uçağı empoze etmeyiz. Bu konuda havayollarının yaklaşımı çok önemli. Ne istediklerini onlar belirler. Öncelik uzun menzilli uçaklarda, A330-200'ün önemli bir şansı var. A330, halen filodaki A340 ile aynı kokpite sahip. Bunun dışında aynı gövde ve sistemler A340 ve A330'un beraber işletilmesinde büyük avantaj sağlıyor. İkinci uygun uçak ise A321. Tek koridorlu bu uçak yüksek yolcu kapasitesi ile son yıllarda çok sayıda sipariş aldı. İlginç bir konu da filolarında yeni nesil 737-800 kullanan İskandinav (SAS) ve Fas Havayolları da A321 siparişi verdi. İki sınıfta 180 yolcu taşıyan bu uçaklar iyi bir menzile sahip. THY elden çıkarttığı A310'ların yerine daha kısa menzilli uçuşlarda A321 düşünebilir. Uçağın A340 ile ortak kokpite sahip olması büyük avantaj sağlayacaktır.

Neden yeni nesil 737 kullanan bazı havayolları A321 aldı?

- Öncelikle A321 çok ekonomik bir uçak. 737-800'den biraz daha büyük bir uçak istediklerinde havayollarının önünde Boeing'in 757-300 ya da 737-900'ü var. 757 eski nesil ve yüksek maliyetlere sahip. 737-900'de de menzil sorunu bulunuyor. Bu nedenle havayolu şirketleri A321'i seçiyor.

DAHA FAZLA YOLCU

Airbus'ın yeni büyük uçağı A340-600'ün Türkiye'de pazar şansı var mı?

- Neden olmasın? Türkiye'nin uzun menzilde yolcu trafiği arttıkça büyük uçaklara ihtiyacı olacaktır. Örneğin bugün THY New York'a hergün uçuyor. Sefer sayısını arttırmak istediğinde trafik hakkı alamayabilir. Böylece günde tek uçak ile daha fazla yolcu taşımak gerekebilir. Bu amaçla gelecekte A340-600 düşünülebilir. Ayrıca A340-600, A380'e geçişte önemli bir adım da olabilir.

Airbus uzun yıllardır Türkiye pazarında olmasına rağmen artık önemli bir boyuta gelen Airex Havacılık Fuarı'na katılmıyor. Boeing'in Business Jet'ini getirdiği bu fuara Airbus da katılacak mı?

- Bundan bir kaç yıl önce yönetim bir karar alarak maliyetleri kısmak için sadece 3 büyük fuara katılma kararı aldı. Ancak dünyanın her tarafından bizi fuarlarda görmek istiyorlar. Sanıyorum gelecek yıl bu kararımız üzerinde tekrar görüşeceğiz. Türkiye bizim radar ekranımızda, yakından takip ediyoruz.

A320 Airbus'ın en iyi satan uçağı. Gelecek yıllarda bu uçağın geliştirilerek yenilenmesi gündemde mi?

- Başarılı bir modele sahip olduğunuzda onu birinci sırada tutmanız için elinizden geleni yapmanız gerekir. Biz bu konuda müşterilerimizi dinleriz. Onların memnuniyeti çok önemli. İlk imal edilen A320'lerden bu yana istekler doğrultusunda küçük değişiklikler yaptık. Uzun vadede araştırıyoruz. Ama şu an gündemde bir şey yok.

Şu an A320 ailesinin en büyük üyesi 180 koltuklu A321. Bu aile daha da uzayacak mı? A322 adlı bir uçağın doğumu söz konusu mu?

- Yolcular 5.5 saate kadar tek koridorlu uçakta uçabiliyorlar. Sonrası için geniş kabin istiyorlar. A321'in sonrasındaki uçağı bu sınıra getirmeli miyiz sorusu iyi bir araştırmayı yanında getiriyor. Diğer taraftan geniş gövdeli iki motorlu A330'u biraz daha küçültebiliriz. Bu konunun netleşmesi sanırım zaman alacak.

Boeing-Airbus kavgasında alevler büyüdü. Toplam 555 koltuklu A380 uçağını yapan Airbus, rakibinin küçük ve hızlı uçağını komik buluyor. Daha sakin davranan Boeing ise Airbus'ın dev uçağı için pazar şansı görmüyor.

50 dolar vurgunu

Yine aynı noktaya geldik.

Türkiye'yi, yurtdışına çıkışlarda alınacak 50 Dolarların kurtarması planlanıyor.

Hükümet isterse bunu katlayarak 100 Dolara kadar çıkarabilecek. Devlete, millete hayrı olmayan bir parayı toplamak için düğmeye basılmak isteniyor.

Daha söz edilirken bile Türkiye geri kalmış bir ülke havasına büründü.

Böyle bir uygulama gerçekleştiğinde Türkiye çıkışlı uçakların yolcuları ciddi biçimde azalacak. Dolu gelen uçaklar tümüyle boş gitmeye başlayacak. Ya da yüzde 10-20 gibi doluluk oranları uçuşların doluluk tavanları olmaya başlayacak. Bir çok yabancı havayolu şirketi çok kısa sürede Türkiye seferlerini askıya almaya başlayacak. Düşünün, bugün İstanbul'dan Frankfurt'a 299 dolara gidilirken buna bir de 50 ve belkide 100 Dolar yurtdışına çıkış parası eklenecek. Yabancı havayolları dışında Türk Hava Yolları krizler yüzünden çalkalanan ülkesinde kaybettiği yolcuyu bir daha kolay kolay bulamayacak.

PARA TOPLANAMIYOR

Yurtdışına çıkışta alınan paraların yıllık toplamı 250 milyon Dolar olarak hesaplanmış. Bu ülkenin içinde kıvrandığı yolsuzluklar, hortumlamalar cari hesabına göre hiç önemli bir miktar değil. Ama imaj ve havayollarına vereceği zarara bakıldığında alınacak karar bir çılgınlık olarak düşünülebilir.

Devleti yönetenler sanıyorlar ki, bu para toplanabilecek. Hiç bir zaman yurtdışına çıkışlardan hesaplanan paralar toplanmadı. Çünkü sistem hatalı uygulandı. Bir takım insanların avantaları arttı. Rüşveti körükledi. Sahtekarlığı yaygın hale getirdi.

Örneğin bir banka şubesine 100 Dolar yatırdınız. Yurtdışına çıkıyorsunuz. Size bankanın verdiği makbuz kıymetli kağıt sınıfından değil. Birçok bankada personel bu makbuzlardan bastırıp karşılıklarını yok ederek size verebilirler. Size verilen nüshayı çıkışta polis ya da gümrükçü alır. O da bunu Deftardarlığa ya da Maliye Bakanlığı'na gönderir. Ama hiç bir şartta, bankanın kestiği makbuzun ilk nüshası ile çıkışta verilen kopya, devletin hiçbir kuruluşunda bir araya gelmez. Gelmedi de. Yani bir eşleşme söz konusu olmaz. Sistem sahtekarlığa iyice açılır.

RÜŞVET KÖRÜĞÜ

Birtakım insanlar 100 Dolarları cebe indirmiştir. Bankaya hiç para yatırmayıp 100 Dolarlık çıkış ücreti yerine 20-30 Doları görevliye vererek oluk oluk yurt dışına gidenler olmuştur. Devlet hiçbir zaman kağıt üstünde hesaplanan milyon dolarlarını tahsil edememiştir. Rüşvet yayılmıştır, sahtekarlık artmıştır.

Yine öyle olacaktır. Cezayı vatandaş, havayolları çekecektir. Tahsilatı kuşkulu 50 Dolar uğruna Türkiye geri kalmış ülkelerdeki gibi vatandaşının dünyasına bir baraj koyacaktır... Saçma sapan sistem, yeniden montaj bandına alınıyor. Kuşkusuz imalat kusurlu olacaktır.