Uğur Cebeci: Kokpit

Uğur CEBECİ

Gökyüzünde dizayn değişiyor

Sonic Cruiser delta kanatlara sahip. 1950'li yıllarda tasarlanan jet savaş uçaklarındaki delta kanatlar bu uçağın yüksek süratlere ulaşmasını sağlıyor ve yakıt sarfiyatını azaltıyor. Öne konulacak özel yatay stablizeler (kanard) Sonic Cruiser'ın hareketini arttıracak. Boeing, bu uçağına klasik modelleri gibi 7 ile başlayan üç sayılı bir ad vermeyecek. Uçağın geliştirme maliyeti 8-10 milyar doları bulacak.

Boeing yeni açıkladığı yüksekten uçan, hızlı 'Sonic Cruiser' adlı uçağı havacılık sektörünü allak bullak etti. 2007 yılında hizmete girecek uçak, uzmanlar tarafından hava taşımacılığının jet yolcu uçaklarıyla yapılmasından sonraki en büyük adım olarak yorumlanıyor.

Amerikalı imalatçı Boeing hava taşımacılığına yeni standartlar getirecek projesine iki yıl önce başladı. Çok gizli tutulan projenin önümüzdeki yıl açıklanması planlanıyordu. Ancak basına bir ay önce sızmaya başlayan bilgiler, Boeing'in projesini resmen açıklamak zorunda bıraktı.

YÜKSEK HIZ

Yeni uçağın en büyük özelliğinin başında normal yolcu uçaklarına oranla yüzde 20 daha yüksek olan hızı geliyor. Sonic Cruiser, ses hızına çok yakın bir süratte, saatte 1050 kilometre ile uçacak. Bu 'Mach' olarak adlandırılan ses hızının 0.95-0.98'ine eşit. Normal yolcu uçaklarının saatteki hızları 0.75 ila 0.82 Mach arasında değişiyor. Bu yüksek hız özellikle çok uzun menzilli uçuşlarda Boeing'in tasarımına 1.5-3 saat arasında avantaj sunuyor. Neden daha hızlı değil sorusuna ise uzmanlar süpersonik yani sesten daha hızlı uçan yolcu uçaklarının çok yüksek maliyetlere sahip olması cevabını veriyor. Tasarımından motorlarına kadar çok özel çalışma gerektiren süpersonik uçaklar ses hızının üzerinde uçarken ve iniş-kalkışlarında çıkardıkları gürültü nedeniyle bir çok havalimanına inemiyor. B767 gövdesi esas alınarak yapılacak yeni uçağın seyir yüksekliği 13 bin 500- 15 bin metre arasında değişiyor. Normal yolcu uçaklarının çıkamadıkları bu irtifalarda çok az trafik oluyor.

Uçağın genel tasarımında Boeing kuralları büyük oranda etkili oldu. Geleceğin yolcu taşımacılığında büyük yolcu uçaklarına gerek olmadığını iddia eden Boeing, rakibi Airbus ile aynı görüşü paylaşmıyor. Boeing'e göre iki motorlu orta kapasitedeki uçaklarla havayolu şirketleri daha uzak ve çok noktaya daha sık seferler yapacaklar. Çünkü yolcular aktarmalı uçuşları tercih etmiyor. Bu açıdan Sonic Cruiser iki motorlu olarak tasarlandı. Uçağın yolcu kapasitesi 175-250 arasında değişiyor. Filolarında 767 tipi orta-uzun menzilli geniş gövdeli uçaklar bulunduran havayolları için bu amaçla Sonic Cruiser ciddi bir seçenek olacak. Boeing aile yapısı ile uçağın gövde boyunu uzatarak ve kısaltarak değişik modeller yaratacak. Sonic Cruiser ses hızı sınırının hemen altında uçacağından gövde eni aerodinamik açıdan uçağı pek etkilemeyeceği için normal yolcu uçaklarının kabiniyle aynı ölçülerde olacak. Böylece yolcular, uzun uçuşlarda Concorde'da olduğu gibi dar kabinin baskısı altında kalmayacaklar.

Yeni uçak yüksek hızının yanı sıra çok uzun menzile de sahip. Sonic Cruiser, duraksız tam 16 bin 688 kilometre uçabilecek. Bu nedenle uzun menzilli uçakların en önemli müşterilerinden Asyalı havayolu şirketleri Sonic Cruiser'a büyük ilgi gösteriyor. Şimdiden Japon JAL, Singapur, Cathay Pacific Havayolları uçakla ilgilendiklerini açıkladılar. Görünen en önemli potansiyel müşteri ise British Airways (BA). Diğer Avrupalı şirketler gibi Airbus'ın dev uçağı A380'e sipariş vermeyen BA, yeni uçağı Londra-Sidney gibi çok uzun uçuşlarda kullanmayı planlıyor.

Gökyüzündeki klasik uçak dizaynını değiştiren yeni uçak iki motorlu olacak. Motor olarak B777 serisinde kullanılanların bir benzeri düşünülüyor. General Electiric, Pratt and Whitney ile Rolls Royce şirketleri Boeing'in uçağı için yüksek itiş gücünde ekonomik bir motor tasarlayacaklar. Uçağın yüksek süratte uçması demek yakıt harcamasının fazla olması anlamına geliyor. Yüksek hızda aynı özellikte bir uçak için iki yıl önce çalışmalar yapan Airbus, uçağın yüzde 40 fazla yakıt harcadığı ortaya çıkınca projeden vazgeçmişti.

Bu konuda Boeing yeni teknolojiye çok güveniyor ve yüksek hızı daha az yakıtla uçabilecek bir uçak yaratacağını iddia ediyor. Fiyat yüksek olsa da Concorde örneğindeki gibi zamana fazla önem veren yolcular Sonic Cruiser'ı tercih edecek. Diğer taraftan Boeing, uçaklarının şu ana kadar imal edilen en çevreci uçak olacağını iddia ediyor. Gürültü limitlerini giderek yükselten Avrupa ülkelerine karşı Boeing tasarımını çok sessiz yapmak zorunda. Çünkü Concorde'un ortaya çıktığı yıllarda Amerika Birleşik Devletleri bu uçakların çok gürültülü olduğunu belirterek süpersonik uçağın topraklarına inmesine karşı çıkmıştı. Aynı misillemenin Avrupa'dan gelebileceğini tahmin eden Boeing dikkatli davranıyor.

ÖZEL TİP

Boeing'in Ticari Uçaklar Başkanı Alan Mulally, tasarımın rekor zamanda tamamlanacağını, Sonic Cruiser’ın 2007 yılında hizmete gireceğini söyledi. Bu tipte başka bir uçak olmadığı için uçağın kendi pazarını oluşturacağını söyleyen Mulally yüksek sayıda sipariş alacaklarını tahmin ediyor. Değişen yolcu profili nedeniyle artık büyük uçakların pazarının bittiğini belirten Mulally, 747'lerin gövdesi uzatılmış yeni modellerinin geliştirilmesini de şimdilik durdurduklarını açıkladı.

THY dengeli küçülecek

Ekonomik kriz, iç hatlar ve yakıt fiyatlarındaki belirsizlikler nedeniyle Türk Hava Yolları küçülme planları yapmaya başladı. Şirket yeterli doluluğu yakalayamayan bazı iç ve dış hat uçuş noktalarını iptal edecek. Ayrıca filoda gelecek yıl içinde kira süreleri dolan uçakların bir kısmının anlaşmaları uzatılmayacak.

'Çarkı döndürmemiz için bunları yapmak zorundayız.' diyen THY Genel Müdürü Yusuf Bolayırlı 'Zaten A310-200'lerin İran'a satılmasıyla yüzde 9'luk bir küçülme olacak. Uçak sayısı 68'e inecek. Kira sözleşmeleri dolan 737-400/500 ve RJ serilerinden bazılarının anlaşmalarını yenilemeyeceğiz. Filoda kendi malımız olan 737-800'ler var. A310-300'lerden 3'ü lease purchase. Yani istersek satın alma bedeliyle üzerimize geçirebiliriz. Geri kalan 4 adet A310-300 kendi malımız. Yolcu yoksa uçakları yerde yatırmak zorunda değiliz' dedi. Küçülmenin filodaki uçak sayısının azaltılmasının yanında personel bazında da yapılması planlanıyor.

YENİ FİYAT POLİTİKASI

Ekonomik krizin tüm ülkeyi olduğu gibi THY'yi de ciddi olarak etkilediğini belirten Genel Müdür Yusuf Bolayırlı, 'Bütün olumsuzluklara rağmen iyi bir yaz sezonunun olacağını umuyorum. Ancak iç hatlarda durum kötü. Doların yükselmesi ve iç hat bilet fiyatları konusunda yaşananlar elimizi kolumuzu bağlıyor. Son durumla yurt içinde ancak İstanbul çıkışlı İzmir, Antalya ve Adana hatları maliyetleri karşılıyor. Geri kalanlarda ise zarar ediyoruz' dedi. İç hat bilet ücretlerinin belirlenmesi için yetkinin THY'ye verilmesinden sonra ayarlama yapılacağını söyleyen Bolayırlı, 'Fiyat arttırırken hizmet-zam kıstasına bakacağız. Çok yüksek bir zam yolcusuz uçmamız anlamına gelir. Bu nedenle yeni ücret politikası hazırlanıyor. Dış hatlarda olduğu gibi bilet fiyatları hafta sonu-hafta içi, gece gündüz farkedecek. Örneğin aynı gün gidiş-geliş yapan daha ucuza uçacak. Bu gibi fiyat politikalarıyla ayarlamalar yapacağız' diye konuştu.

DÜNYADA KRİZ

Özelleştirmeye de değinen Genel Müdür Bolayırlı, havacılık sektörü olarak dünyanın kötü bir dönem geçirdiğini söyledi. Bolayırlı, Iberia'nın özelleştirmesinde yüzde 40 fiyat kırılmak zorunda kalındığını, Malev ve Tarom'a da teklif gelmediğini açıkladı. Sadece Hindistan Havayolları'nın özelleştirmesiyle Lufthansa’nın ilgilendiğini belirten Bolayırlı, ‘Swissair, Alitalia büyük zararlar açıkladılar. Global anlamda sektörün biraz daha toparlanmasını beklemek lazım. Kuşkusuz Türkiye'nin durumu özelleştirmeyi etkiliyor’ dedi.

Devletin aldığı ekonomik tasarruf politikalarına uyduklarını da açıklayan Bolayırlı krizde hizmet kalitesinden ödün verilmediğini söyledi.