Kokpit

Uğur CEBECİ

Havayollarının her saniyesi para

Yolcuların biletlerini aldıktan sonra, uçağa binmeleri ve inmeleri ile biten yolculuk serüveni, havayolu şirketleri için hiç de kolay değil.

‘Hava’yı kullanmak için bile para ödemek zorunda olan havayolu şirketleri için, kalkış, iniş, radara yaklaşma, park etme, push-back, yer hizmetleri, ikram ve körük kullanma hep dolar üzerinden para ile. Örneğin bir uçağın Atatürk Havalimanı'na indikten sonra 1 saat kalıp gitmesinin maliyeti yaklaşık 3 milyar lira. Üstelik bu rakama yakıt parası dahil değil. Yolcuları en çok kızdıran uzun süreli rötarlar da havayolu şirketlerinin korkulu rüyası.

RADARLA YAKLAŞMA

Herhangi bir havayolu şirketinin uçağı, Türkiye hava sahasına girdikten sonra, bir kamu kuruluşu olan Devlet Hava Meydanları İşletmesi'ne (DHMİ) bağlı Hava Trafik Kontrol tarafından yönlendirilerek örneğin İstanbul Atatürk Havalimanı'na yaklaştırılıyor. Uçağın radara yaklaşması ile birlikte ‘havametre’ de çalışmaya başlıyor.

DHMİ, havayolu şirketlerinden, 27 dolar (15 milyon 525 bin lira) radara yaklaşma, uçak gece gelmişse 30 dolar (17 milyon lira) aydınlatma, uçağın indikten sonra park yerine yanaşmasında yol gösterici ‘follow me’ aracı hizmeti için 33 dolar (yaklaşık 19 milyon lira), 1 saatlik konma için de, 100 tonluk 1 uçaktan 650 dolar (Yaklaşık 374 milyon lira) para alıyor. Ancak uçağın, herhangi bir nedenle gecikmeye girip 1 saati geçirmesi durumunda, ‘konma’, ‘konaklamaya’ dönüşüyor ve havayolu şirketi, ton başına 8.30 dolar (Yaklaşık 5 milyon lira) ödemek zorunda kalıyor. Uçağın gecikme nedeniyle kendisine ayrılan hava koridorundan geçiş saatini kaçırması (slot yemesi) durumunda da havayolu şirketi, DHMİ'ye ton başına 5.40 dolar (Yaklaşık 3 milyon lira) ceza ödemek zorunda.

Uçağın inip, uçaktan park yerine gelmesinden sonra, bu kez terminal işletmesi devreye giriyor. Yurtdışına çıkan her yolcu, bilet ücreti içinde terminal işletmesi yapan kuruma, 15 dolar (Yaklaşık 8.5 milyon lira) ‘havalimanı vergisi’ ödüyor. İstanbul Atatürk Havalimanı'nda, daha önce DHMİ adına tahsil edilen bu para, şimdi Dış Hatlar Terminali'ni işleten TAV (Tepe-Akfen-Vie) Konsorsiyumu adına tahsil ediliyor.

Uçağın, yolcuların uçaktan terminale geçişini sağlayan körüklere yanaşmasından sonra da TAV, 38-50 ton arası uçaklardan, körükte kaldıkları birinci ve ikinci saatler için 82.50'şer dolar (yaklaşık 47.5 milyon lira), üçüncü saate girildiğinde de her yarım saat için 51.56 dolar (Yaklaşık 30 milyon lira) ücret alıyor. Bu bedel, 50-72 ton arası uçaklarda, birinci ve ikinci saatler için 100'er (57.5 milyon lira), üçüncü saate girildiğinde ise her yarım saat için 62.50 dolara (36 milyon lira), 72-106 ton arası uçaklarda da birinci ve ikinci saatler için 128'er (yaklaşık 74 milyon lira), üçüncü saate girildiğinde de her yarım saat için 80.46 dolara (yaklaşık 46 milyon lira) çıkıyor. TAV, ayrıca uçaklardan, 87 dolar (50 milyon lira) elektrik, 8 dolar (4.5 milyon lira) su ve tonaja göre 5 ile 25 dolar (3-14 milyon lira) arası hatbakım ücreti alıyor.

Havalimanına inip, körüğe yanaşan uçakların muhatabı bundan sonra yer hizmeti şirketleri oluyor. Havayolu şirketleri, kendilerine bilet, bagaj yükleme ve boşaltma, merdiven, otobüs, temizlik hizmetleri sunan yer hizmetleri şirketlerine, uçağın tonajına bağlı olara 1500 ile 2 bin dolar (862 milyon - 1 milyar 150 milyon lira) arası ücret ödüyor. Ayrıca, eğer kar yağışı sözkonusuysa, uçağa sıkılacak bir ton buz çözücü alkol için de 5 bin dolar (2 milyar 900 milyon lira) ücret ödeniyor.

Havayolları, yolcularına sunduğu, ikram adı altındaki yiyecek ve içecekler için de catering şirketine, yolcu başına 5 ile 10 dolar (3-5.7 milyon lira) arasında değişen para ödüyor.

MALİYETLER YÜKSEK

Baştan sona ‘para’ demek olan havacılık sektöründe, örneğin 70 ton ağırlığındaki, 100 yolculu bir Boeing 737-400 tipi uçağın, İstanbul Atatürk Havalimanı'na indikten sonra, normal hava koşullarında ve gecikme yapmaksızın 1 saat sonra kakmasının maliyeti, 3 milyarı buluyor...

Ödenen paralar sadece havalimanları çevresinde geçerli değil. Bir yolcu uçağı örneğin İstanbul'dan Frankfurt'a giderken geçtiği her ülkenin hava sahasında tonajına göre belli paralar ödemek zorunda.

Faik KAPTAN-Nafiz ALBAYRAK

A3XX mockup’ı hazır

Dünyanın en büyük yolcu uçağı olacak 550 koltuk kapasiteli A3XX'in bire bir modeli yani mockup'ı tamamlandı. Gerçek boyutlarıyla ortaya çıkan uçak, potansiyel müşterilere yapılacak tanıtımlarda kullanılacak.

Airbus Endüstri'nin Fransa Toulouse'daki genel merkezinde sergilenecek 72.5 metre uzunluğundaki mockup'ın içinde first, business ve ekonomi sınıflarıyla havayolu seyahatine yeni bir çığır getirecek olan jimnastik salonu, alış veriş merkezi ve özel uyuma odaları da bulunacak. Havayolu şirketleri siparişi vermeden önce uçakların mockup'larını inceleyerek koltuk adeti ve kabin tasarımına karar veriyorlar.

Toplam değeri 11-12 milyar dolar olan A3XX projesi için Avrupalı uçak imalatçısı Airbus Endüstri bu yıl içinde kesin sipariş almayı planlıyor. Tasarım çalışmalarını tamamlayan Airbus daha sonra imalata geçecek. A3XX teslimatları uçuş testleri ve sertifikasyondan sonra 2005 yılının son aylarında gerçekleşecek.

İMALAT SORUNU

Dünyanın 550 koltukla en büyük uçağı olacak iki katlı A3XX'de Airbus içte ve dışta birçok sorunla uğraşıyor. A3XX için hala kesin sipariş alınamazken diğer taraftan da çok uluslu bir şirket olan Airbus içinde üretimin nerede yapılacağı tartışmaları sürüyor. Şirketin yüzde 80'ine sahip olan Aerospatiale Matra, Alman-Amerikan Daimler Chrysler ve CASA, bu yıl mayıs ayında birleşerek Avrupa Havacılık, Savunma ve Uzay adında yeni bir yapılanmaya gidecekler. Geçen yıl Amerikan Chrysler ile ortaklık kuran Alman Daimler, daha sonra bünyesine İspanyol CASA şirketini de almıştı. Fransızlar imalatın Toulouse'da yapılmasını isterken Daimler-Chrysler ise Hamburg'ta gerçekleşmesinde ısrarlı. Bu çekişmenin nasıl sonuçlanacağı merakla bekleniyor.

Diğer taraftan Airbus kesin sipariş konusunda büyük sorunlar yaşıyor. Programda kesin siparişlerin 1999 içinde alınması öngörülmüş ancak bu gerçekleşmemişti.

Airbus'ın hedefi bu yıl sonu veya en geç 2001 başında minumum 35-40 adet uçak siparişi alabilmek. Aksi halde A3XX projesi bir çok zorlukla karşılaşacak.

212 MİLYON DOLAR

Avrupalı imalatçı ilk aşamada A3XX'in 100 modelini üretmeyi planlıyor. Üç sınıfta 550 koltuklu, toplam kalkış ağırlığı 540 ton olacak uçağın satış fiyatı 212 milyon dolar. Airbus daha sonra bu uçağın 850 yolcu kapasiteli olanını imal etmeyi de planlıyor. A3XX'in uçuş maliyetlerinin Boeing 747-400'den en az yüzde 15 daha düşük olacağı ileri sürülüyor.

Atlantiğin öbür yakasında Boeing gelişmeleri yakından takip ediyor. Boeing'e göre gelecek yıllar için 400 koltuktan fazla uçak talebi şimdilik yeni bir model imal edecek kadar çok olmayacak. Boeing yeni bir uçak geliştirme maliyeti yerine dünyanın en büyük yolcu uçağı ünvanını elinde bulunduran 747-400'ün ağırlığı arttırılmış modelini imal edecek.

Tolga ÖZBEK

Kuala Lumpur 399 dolar

Türk Hava Yolları 1-30 Nisan tarihleri arasında Kuala Lumpur'a ekonomi sınıfı gidiş dönüş bilet fiyatını 399 dolar olarak belirledi. Bu fiyat Türkiye'de THY'nin uçtuğu 36 noktadan da geçerli. On kişilik gruplarda ise kişi başına bilet fiyatı 359 dolar. Fiyatlara havalimanı vergileri dahil değil.

THY Kuala Lumpur'a cuma ve pazar günleri Airbus A310’larla Dubai aktarmalı sefer yapıyor.

Müzayede ile ucuz bilet

Avusturya Havayolları www.OneTwoSold.at internet adresinden on-line bilet müzayedesi düzenliyor. OneTwoSold müzayede evi ile işbirliği yapılan ve büyük ilgi gören kampanyada açık arttırma 20 milyon lira ile açılıyor. Havayolunun Amerika kıtasında yeni uçuş noktalarından Chicago ve Washington biletleri müzayedede normal fiyatından çok daha ucuza alınabiliyor. Açık arttırmada fiyat verme süresi ortalama iki hafta sürüyor. Eğer en yüksek teklifi vererek bileti kazanırsanız ödemeyi kredi kartı ile yapıyorsunuz.

İnternet üzerinden bilet satışlarına büyük önem veren Avusturya Havayolları'nın günde ortalama 7 bin kişi www.aua.com adresinden şirketin web sitesini ziyaret ediyor. Ziyaretçilerin yüzde 10'u on-line rezervasyon sistemleri ile ilgili bölümlerle ilgilenirken yüzde 2'lik bölüm de internet üzerinden bilet satın alıyor.

SAirGroup’un karı yükseldi

Aralarında Swissair, Crossair gibi havayollarının yanı sıra Gate Gourmet ve Swissport gibi ikram ve yer hizmeti şirketlerinin bulunduğu SAirGroup 1999 yılını net 163 milyon dolar karla kapadı. Geçen yılın çeşitli krizler nedeniyle oldukça zorlu geçtiğini belirten SAirGroup yetkilileri, Zürih'teki yıllık toplantıda yine de grubun başarılı olduğunu açıkladılar.

SAirGroup'un havayolları Swissair ve Crossair'ın içinde bulunduğu Qualiflyer ise 1999'u başarıyla tamamladı. Qualiflyer bünyesinde Türk Hava Yolları, Sabena, Tap Air Portugal, AOM, Crossair, Air Littoral, Air Europe, Lot, Portugalia ve Volare Havayolları bulunuyor. THY, geçen yıl taşıdığı 10.4 miyon yolcu ile grupta Swissair'den sonra ikinci en fazla yolcu taşıyan şirket. Toplam uçak sayısı 469 olan Qualiflyer grubu 332 noktaya sefer yapıyor.

Swissair diğer havayolu şirketleri ile de ortak uçuş anlaşmaları yapıyor. Amerikan ve Malezya ile işbirliği yapan Swissair, JAL, Qantas, Cathay Pacific ve Güney Afrika Havayolları ile birlikte çalışıyor.