Kokpit

Uğur CEBECİ

Kuş

tehlikesi büyüyor

Rapor Edilen Kazalar

15 Temmuz 1996, Belçika Hava Kuvvetleri, C-130, Eindhoven, Hollanda

İniş sırasında kuş sürüsüne giren uçak pist başına çakıldı. C-130'daki 37 yolcudan 30'u veya 4 mürettebat hayatını kaybetti.

22 Eylül 1995, Amerikan Hava Kuvvetleri, E-3A, Elmendorf, Alaska

Kalkıştan hemen sonra Kanada Kazı sürüsüne giren uçağın 1 ve 2 numaralı motorları durdu. Kontrol dışı kalan uçak ormanlık alana düştü. 24 kişilik mürettebatından kurtulan olmadı.

15 Eylül 1988, Etiyopya Havayolları, B737-200, Bahar Dar, Etiyopya

Tırmanış sırasında kuş girmesi nedeniyle sağ motor tamamen durdu. Diğer motor da önemli ölçüde hasarlandı. Geri dönen uçak güç kaybı nedeniyle piste yetişemeyerek çakıldı. 105 yolcudan 31'i hayatını kaybetti.

29 Eylül 1988, Hindistan Havayolları, A300, Madras Hindistan

Kalkış süratine ulaşan uçak tekerleklerini pistten kesmesi sırasında sağ motora kuş girdi. Pilotlar kalkıştan vazgeçerek pistte uçağı durdurmayı denediler. Duramayan uçak pist dışına çıktı. Olayda 17 yolcu ağır yaralandı.

İlginç Bilgiler

Amerika'da sivil havacılıkta 1991-1997 yılları arasında 2 bin 400 kuş çarpma olayı meydana geldi.

Amerikan Hava Kuvvetleri'nde bir yılda rapor edilen kuş çarpma sayısı 2 bin 500.

En çok uçaklara çarpan kuş türlerinin başında yüzde 31 ile martı geliyor. Martıları yüzde 13'le kargalar izliyor.

Yaklaşık 6 kilogramlık bir kuşun saatte 300 kilometre ile giden uçağa çarpma etkisi 500 kilogramlık yani yarım tonluk kuvvete eşit.

Sulak Alanlar

Ülkemiz doğal yapısı ile kuşlar için önemli bir bölge. Bu nedenle gerek sivil havayollarında gerekse de hava kuvvetlerine bağlı uçaklar zaman zaman kuş tehditiyle karşı karşıya kalabiliyor. İşte semalarımızda ağır kuş tehditi olan yerler:

1. Manyas Gölü, 2. Çamaltı Tuzlası, 3. Büyük Menderes Deltası, 4. Göller Bölgesi, 5. Göksü Deltası, 6. Seyfe Gölü ve Sultan Sazlığı, 7. Kızılırmak Deltası, 8. Yeşilırmak Deltası, 9. Tuz Gölü, 10. Van Gölü.

Mevsim sonbahara dönerken göçlerle birlikte gökyüzünde kuş tehdidi giderek artıyor. Özellikle iniş ve kalkış sırasında kuşlar uçaklara büyük tehlikeler yaşatıyorlar. Motora girebilecek küçük bir kuş o an uçağın güçsüz kalarak düşmesine bile neden olabiliyor.

Kuşlar ve uçaklar arasında yıllardır sürüp giden bir savaş var. Kimi zaman bu savaşta kuşlar, kimi zaman da insanoğlu galip geldi. Ancak her iki tarafa da savaşın faturası çok ağır oldu. Kazalarda yüzlerce kişi hayatını kaybetti, binlerce kuş öldü. Artık bu kazaların azaltılması için çeşitli önlemler alınıyor, yeni teknolojiler geliştiriliyor.

Kuşlar nedeniyle ilk kaza 1912 yılında gerçekleşti. Long Beach açıklarında Wright Model EX tipi uçağa çarpan bir martı pilotun ölümüne neden oldu. Aradan geçen yıllar boyunca kuş çarpmaları nedeniyle 325 kişi hayatını kaybetti. Ayrıca kuşlar 1975'den bu yana 5 büyük havayolu kazasının da nedeni oldu. Sivil havacılığın yanı sıra askeri havacılıkta da alçak uçuşlar nedeniyle çok sık kuş tehlikesi ile karşılaşılıyor. Amerika'da yapılan bir araştırmaya göre kuşların bir yılda uçaklara verdiği zarar yaklaşık 300 milyon doları buluyor.

Motora Giriyor

Uçakların havada kuşlarla karşılaşması hemen hemen her yükseklikte olabiliyor. Yani bilinenin aksine kuşlar sadece alçak irtifalarda uçmuyorlar. Raporlarına göre kuş çarpması nedeniyle oluşan kazalar 30 ila 11 bin 280 metre arasında gerçekleşiyor. Hatta normal yolcu uçaklarının çıkamayacakları yüksekliklerde özel yapım uçaklarla gerçekleşen test uçuşları sırasında 16 bin 460 metrede bile kuşlara rastlandı. Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu ICAO'nun yaptığı araştırmaya göre tüm dünyada 1988-1992 arasında 25 bin kuş çarpma olayı tespit edildi. Bu kazaların yüzde 70'i ağırlıkları 27 tondan fazla olan büyük yolcu uçaklarında gerçekleşti.

Kuş çarpmalarının önemli bir bölümü uçakların motorlarına girmesiyle oluşuyor. Havayı emerek çalışan motorlar kuşları içine çekiyorlar. Motora giren kuşun hava akışını sağlayan ve titanyumdan imal edilen pallere çarpması sonrasında büyük hasar oluşuyor. Genellikle motorda büyük bir hasar meydana geliyor. Bu nedenle de herhangi bir yangın riskine karşılık pilot motoru durdurmak zorunda kalıyor. Eğer motorun içine giren kuş ağırsa o zaman hasar daha büyük oluyor. Motor tamamen devreden çıkabiliyor.

Yeni nesil uçak motorları belirli ağırlıktaki kuşlara dayanabilecek özelliklerde imal ediliyor. Herhangi bir kuş çarpmasında bile motor emniyetle çalışmasına devam ediyor ve uçağı geri getiriyor. Sivil havacılık otoriteleri motorların onay işlemleri sırasında bu testlere büyük önem veriyor. Yerde testlerin yapıldığı özel merkezlerde çalıştırılan motora belirli ağırlıklarda ve hızda kuş fırlatılıyor. Motorun çalışmaya ne oranda devam ettiği ölçülüyor. Ancak Kanada Kazı gibi ağırlıkları 18 kilograma ulaşan kuşlar büyük tehlikelere neden oluyor.

Havalimanlarına Tehdit

Şehirler büyüdükçe yaşam alanları küçülen kuşlar son yıllarda büyük havalimanlarının yakınlarında sıklıkla görülmeye başladı. Amerikan Sivil Havacılık Otoritesi FAA'in hazırladığı rapora göre 1980'lere oranla kuş çarpma oranlarında yüzde yüze yakın artış var. Bunun nedenlerinin başında havalimanlarının geniş arazileri üzerindeki zengin besin kaynaklarının bulunmasının etkili olduğu belirtiliyor. Havalimanlarına özel cihazlar konularak kuşları kaçırtmak için yırtıcı kuş sesi çıkartılıyor ve ışıklar yakılıyor. Bunlar bir yere kadar etkili. Ses ve ışıklara alışan kuşlar bir süre sonra tekrar geliyorlar. Ancak bu sistemler ses ve ışıkları sık sık değiştirerek kuşların öğrenmelerini önlüyor. Bazı havalimanlarında ise özel eğitimli yırtıcı kuşlar besleniyor. Ve bunlar diğer kuşları avlıyor.

Tehlike Ucuz Atlatıldı

Türkiye'yi yasa boğan deprem felaketi sonrasında uçuştan dönen Bell imalatı Jet Ranger tipi helikoptere bir şahin çarptı. Helikopterin ön camını kıran şahin, Kaptan Pilot Muzaffer Atıcı'nın her yerinin kan içinde kalmasına neden oldu. Leylek sürüsünü görünce kaçınan pilot şahinle karşılaştı. Kuşun helikopterin camını kırdığını söyleyen Kaptan Pilot Muzaffer Atıcı,' Bir anda hayvanın kanı yüzümü kapladı. Allah’tan görüşümü engellemedi. Atatürk Havalimanına dönüp inişi gerçekleştirdim. Dünyanın en güzel hayvanları kuşlar ne yazık ki biz pilotların zaman zaman korkulu rüyası oluyor.' dedi.

VIP yolculara tavsiyem

Uçakta bekleyin

Uçak bileti satın aldığınızda, aslında o havayolu şirketi ile bir sözleşme yapmışsınız demektir. Bu anlaşma uluslararası sözleşmelerle de garanti altına alınmıştır. Bilet üzerindeki gün ve saatte o uçuş yapılacaktır ve siz o uçuşla belirlenen yere gideceksinizdir.

Bu uçuşu ancak çok özel meteorolojik şartlar, doğal afetler, teknik arızalar, havalimanındaki trafik yoğunluğu gibi makul nedenler geciktirebilir.

Dünyanın hiç bir yerinde bir bakan, milletvekili, iş adamı ya da tanınmış bir kişi için uçak beklemez. Beklerse ve yolcular bunu anlarsa ayaklanırlar, protesto ederler, kızılca kıyamet koparırlar. Ve sonuna kadar haklıdırlar.

Pilot Anons Eder

Sevgili Fatih Altaylı ' Teke Tek' köşesinde yazdı. Turizm Bakanı Antalya Havalimanı’nda uçağa geç gitmiş. RJ 100 tipi uçağın Kaptan Pilotu Nusret Sarı'da sorumluluk duyduğu yolcularına son yılların en müthiş anonsunu yapmış. Demiş ki,' VIP yolcularımızın geç gelişi nedeniyle kalkışımız gecikmiştir.' Sivil kökenli Mesul Kaptan Pilot Nusret Sarı uçağa sallanarak gelen, özellikle geciken, uçak bekletmeyi bir güç gösterisine dönüştüren, dönüştürme eğilimlerinde bulunan herkese ciddi bir ders vermiştir.

Rezil Olursunuz

Büyük ihtimalle Turizm Bakanı Erkan Mumcu'yu, VIP salonunda görevliler 'Efendim daha uçağın kalkışına zaman var. 'diyerek oyalamışlardır. Belki bu nedenle Turizm Bakanı Türk Hava Yolları’nı arayıp pilotla ilgili her hangi bir müdahalede bulunmama olgunluğunu göstermiştir.

Bundan sonra bütün VIP yolcular mutlaka uçağa zamanında gelecektir. Çünkü Kaptan Pilotun 'anons yapma' korkusunu içlerinde hissedeceklerdir...