Kokpit

Uğur CEBECİ

Asrın havacılık filmleri

İlk havacılık filmi uçaklar yokken çekildi. Sinema için havacılık başlıbaşına derin bir konu. Hangi filmler çekilmedi ki gökyüzünü anlatan? Dramlardan komedilere, romantik filmlerden trajedilere... Bu filmlerden bazıları çok başarılı oldu. Oscar aldı, kaliteleri ile klasikler içine girdi. Kimisi ise harcanan onca paraya karşın birer fiyasko oldu.

Dünyadaki en iyi kabin dergisi Air France Magazine, bu filmleri toplayarak özel bir sayı hazırladı. Sinema tarihi uzmanlarının yaptığı araştırmaya göre havacılık konulu toplam film sayısı 140 civarında. İlk havacılık konulu film 1902'de daha uçaklar uçmadan çekildi. 'Aya Yolculuk' adını taşıyan Fransız filminin yönetmeni Georges Mellies'di. Onu diğer örnekler izledi. Film tekniği ilerledikçe havacılık filmleri de gelişiyordu. 1930'lu yıllarda siyah-beyaz dönemde yapımcılar havacılığın önemini kavradılar. Artık filmlerin belirli yerlerinde uçaklar da görülebiliyordu.

KAHRAMAN FİLMLER

Havacılık filmleri asıl patlamayı 1940'lı yıllarda yaptı. İkinci Dünya Savaşı sırasında hükümet destekli bir çok propoganda filmi hazırlandı. Anlatılan kahramanlık hikayelerinin yanında uçakların teknolojisi ve başarılarıyla da askerlerin ve halkın moralinin yüksek tutulması hedeflendi.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında 1950'li ve 60'lı yıllar havacılık filmleri için altın dönemler oldu. Filmlerin konusu genellikle İkinci Dünya veya Kore Savaşı'nda geçiyordu. Tabii ki Amerika-Sovyetler Birliği arasındaki çekişmeler bu filmleri de etkiliyordu.

1970'lerde filmlerin konularına yavaş yavaş sivil havacılık, yolcu uçakları girdi. Artan havayolu taşımacılığıyla birlikte Concorde, Boeing 747 Jumbo Jet gibi uçaklar da gündemde önemli bir yer tutmaya başladı. Bu uçaklara karşı ilgi ve uçakla yolculuğun insanların hayatlarının bir parçası olması film endüstrisini de etkiledi. O yıllarda Hollywood havacılığa değişik bir boyuttan baktı. Felaket konulu filmler kategorisinde havacılık filmleri hemen yerini aldı. 1970'lerin ikinci yarısında başlayan Airport (Havalimanı) serileri her ne kadar bazı saçmalıklar içerse de büyük ilgi çekti. İyi gişe hasılatı yaptı. Kazanılan başarı ile hemen diğer seriler de çekildi. Airport’ları, ZAZ (Zucker, Abrahams ve Zucker adlarını taşıyan ikisi kardeş üç ünlü senarist) ekibinin bu filmlerle dalga geçen Airplane'i (Uçak) izledi.

TOP GUN BAŞARISI

1980'ler 90'lı yıllarla birlikte filmlerde askeri ve sivil havacılık karışık olarak kullanıldı. Ancak 1980'lerin en önemli filmlerinden biri Top Gun oldu. İyi çekimleriyle büyük ilgi toplayan Top Gun aynı zamanda Tom Cruise'a da şöhret yollarını açtı. Bu arada ZAZ ekibi boş durmayarak Hot Shots'ı hazırladı. Film başta Top Gun olmak üzere tüm Hollywood yapımlarıyla dalga geçti. Yakalanan başarı sonucunda Hot Shots'ın ikincisi çekildi. Son dönemin Con Air, Turbulance ve Air Force One filmleri hayallerle çok yoğrulmuş olsa da iyi örneklerden bazıları.

İŞTE GÖKYÜZÜNDEN ÖRNEK FİLMLER

WIngs (1927)

Yönetmen: W. Wellman

Oynayanlar: Clarar Bow, Charles Rogers, Richard Arlen.

Sinema tarihçilerinin gerçek anlamda ilk savaş filmi olarak adlandırdıkları Wings, dev prodüksiyonu ve gerçekçi hava sahneleri ile mükemmel bir film. Hollywood'un ilk havacılık filmi olarak da adlandırılan Wings ayrıca ilk Oscar ödülünün de sahibi olmuştu.

FlyIng Leathernecks (1951)

Yönetmen: Nicholas Ray

Oynayanlar: John Wayne, Robert Ryan, Don Taylor, Janis Carter.

Japonlara karşı Guadal Kanalı'nda adamlarını nasıl yönlendirecekleri konusunda anlaşamayan iki subayın çekişmesi. Devlerin mükemmel oyunculukları ve iyi çekimler.

The SpIrIt of St. LouIs (1957)

Yönetmen: Billy Wilder

Oynayanlar: James Stewart, Murray Hamilton, Patricia Smith.

Charles Lindbergh'in 20-21 Mayıs 1927'de yaptığı efsane New York-Paris duraksız uçuşunun gerçekten güzel çekilmiş siyah-beyaz filmi. Lindbergh'in uçağı alması, yaptığı denemeler ve uzun uçuşu akıcı bir sinema diliyle anlatılıyor.

Dr. Strangelove (1963)

Yönetmen: Stanley Kubrick.

Oynayanlar: Peter Sellers, George C. Scott, Sterling Hayden.

Efsane yönetmen Kubrick'in nükleer bombardıman üzerine kara mizahı. Peter Sellers'in üç ayrı karakteri canlandırdığı film, son dönem Kubrick filmleri arasında en iyilerden biri.

The Red Baron (1970)

Yönetmen: Roger Corman

Oynayanlar: John Philip Law, Don Stroud, Barry Primus.

Birinci Dünya Savaşı'nın efsane Alman pilotu Kızıl Baron her düşman pilotunun korkulu rüyasıdır. Bir çok müttefik uçağını ve pilotunu safdışı eden Kızıl Baron'u düşürme şansı Kanadalı pilot Roy Brown'a gelir.

The RIght Staff (1983)

Yönetmen: Philip Kaufman

Oynayanlar: Sam Shepard, Scott Glenn, Ed Harris.

Tom Wolfe'un kitabından çekilen film, İkinci Dünya Savaşı sonrasında Chack Yeagers'ın ses hızını geçmesinden ilk astronotların uzay uçuşlarına kadar geçen dönemi anlatılıyor. Geçmiş yıllarda TRT'de bölümler halinde gösterilen film iyi çekilmiş havacılık sahneleriyle ve muhteşem detaylarıyla öne çıkıyor. Hele bir F-104'ün uçuş sahnesi var ki seyretmeye gerçekten doyum olmuyor.

MemphIs Belle (1990)

Yönetmen: Micheal Caton-Jones

Oynayanlar: Billy Zane. John Lightgow, Eric Stoltz.

Takma adı Memphis Belle olan B-17 bombardıman uçağı ekibi 25'inci ve son görevlerine çıkacaklardır. Filmin ilk yarısındaki sıkıcılık yerini ikinci yarıda inanılmaz bir tempoya bırakıyor. Dönüş yolculuğunda ekibin başına gelenler hızlı bir sinema diliyle ve güzel çekimlerle anlatılıyor.

Aır Amerıca (1990)

Yönetmen: Roger Spotiswoode

Oynayanlar: Mel Gibson, Robert Downey Jr., Nancy Trais.

CIA'in gizli havayolu Air America'nın Güneydoğu Asya'daki uyuşturucu kaçakçılığına alet ettikleri görev uçuşları ve pilotlarının yaşantıları... Christopher Robbins'in kitabından çekilen film 35 milyon dolara mal oldu. Eleştirmenler tarafından pek başarılı bulunmamasına rağmen iyi çekilmiş uçak sahneleri (özellikle PC-2 Porter'in bir dağın yamacına inmesi gibi) uğruna seyredilecek bir film.

ArIzona Dream (1993)

Yönetmen: Emir Kustrica.

Oynayanlar: Johnny Deep, Faye Dunaway, Lili Taylor, Jerry Lewis.

Elania ve Axel hayaller dünyasında yaşamaktadır. En büyük düşleri ise inanılmaz makineler yapıp uçmaktır. Goran Bregoviç'in mükemmel müzikleri ile ilginç bir film.

TÜRKİYE'DE HAVACILIK FİLMLERİ

Türk sinema tarihinin en önemli filmi Şafak Bekçileri. Halit Refiğ'in yönettiği 1963 yapımı filmde başrolde Göksel Arsoy oynuyordu. Sağlam bir sinema diline sahip film havacılığın yanı sıra insanlara bir mesaj da veriyordu. Şafak Bekçileri, dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı İrfan Tansel'in büyük desteği ile Eskişehir'deki 1'inci Ana Jet Üs Komutanlığı'nda çekildi. O dönemin F-16'ları sayılabilecek F-100'ler ve pilotların yaşantısı, Türk halkının büyük beğenisini kazandı. Ertesi yıl Hava Harp Okulu'na rekor düzeyde başvuru oldu. Çocuklarının pilot olmasına yıllarca karşı çıkan aileler bu filmden sonra onları desteklemeye başladılar.

Daha sonra 1960'ların sonu 70'lerin başlarında Ediz Hun ve Kartal Tibet'in başrollerini oynadığı sivil havacılık konulu bazı filmler yapıldı. Aradan uzun yıllar geçtikten sonra 1990'larda 'Barışta Savaşanlar' dizi filmi geniş oyuncu kadrosu ile Ankara Akıncı 4'üncü Ana Jet Üs Komutanlığı'nda çekildi. Bu dizi film için de Hava Kuvvetleri Komutanlığı çok büyük yardım ve desteklerde bulundu. F-16 pilotlarının hayatlarının anlatıldığı dizi film yurtdışına da satıldı.

Airport serileri

Tartışmasız 'Airport' serileri uçak kazası filmleri kategorisinin en iyilerini oluşturuyor. Bu filmlerin başlangıcı oldukça ilginç. Airport’un çekimlerine 1970 yılında yönetmen George Seaton tarafından başlandı. Ancak konusu gibi talihsizliklerin bir türlü yakasını bırakmadığı film ancak 1975 yılında David Lowell Rich tarafından bitirilebildi.

Filmin ilk serisinde patlayan bombanın verdiği zarar ile uçak havalimanına mecburi iniş yapmak zorunda kalıyor. Filmde bu zorunlu inişteki gerilim dolu dakikalar anlatılır.

İkinci seri ise Airport 1975 adıyla çekildi. Columbia Havayolları'na ait B747'in kokpitine uçuş sırasında küçük bir uçak çarpar ve uçuş ekibi ölür. Uçağın yere emniyetli bir şekilde inmesi gerekmektedir. Üçüncü film 1977'de, dördüncüsü ise 1980'de çekilir. Airport 80'de ise başrol sesten hızlı yolcu uçağı Concorde'un olur. Son seride Alain Delon'un yanı sıra Robert Wagner, George Kennedy gibi isimler filmin iyi iş yapmasını sağlarlar.

AIrplane 1-2

Kuşkusuz havacılık filmleri içinde ZAZ ekibinin hazırladığı filmlerin önemli bir yeri var. Jim Abrahams'ın yönettiği filmin ilk bölümünde Airport serilerinin tümüyle dalga geçiliyor. Kaptan Pilot (Peter Graves) ve ek iş olarak pilotluk yapan ünlü basketbol oyuncusu Kerim Abdulcabbar uçuş sırasında gıda zehirlenmesi sonucu hastalanırlar. Sahneye hostes sevgilisinin arkasından uçağa binen başarısızlığa uğramış eski bir savaş pilotu olan Ted Stiker (Robert Hays) çıkar. Filmin en vurucu sahnelerinden biri de kapanış jeneriğidir. Şişme (!) oto pilotlar uçağı havalandırır.

Yaşanan büyük başarı sonrasında eleştirmenlerin 'çocukça' bulmalarına rağmen 1982'de filmin ikincisi çekilir. Ken Finkleman'ın yönettiği filmde bu kez işler büyümüştür. Ay'a yapılacak ilk yolculu uçuş sırasında aksaklıklar ekibin yakasını bırakmaz.

Top Gun

Yönetmen: Tony Scott

Oynayanlar: Tom Cruise, Kelly McGillis, Val Kilmer.

Filmin konusu aslında çok basit. Asi bir kahraman, onu kösteklemeye çalışan bir rakip ve güzel bir kadın... Ordunun büyük desteği ile çekilen hava sahneleri ve uçakların dog fight'ları yani it dalaşları, Top Gun'ı izlettirdi. Filmin şarkıları da başarı kazanıp Oscar almıştı.