Hipersonik uçaklar dünyayı küçültecek

2030’da ya da birkaç yıl sonrasında dünya yeniden kurulacak. Eğer uçak imalatçısı devler izin verirse ya da bu gelişmeye ‘taş’ koymazlarsa hipersonik uçaklarla havayolu yolculuğu sesten 5-6 kat daha hızlı olacak. Dünya küçülecek. Ve yeniden kurulacak. Havacılık daima daha fazla hızı sever. Hız arttıkça yolcu daha fazla aklını havayolu uçaklarına çeviriyor. Geleneksel yolcu uçakları 800-900 ve biraz üzeri hızlarla uçuyorlar. Sesten hızlı giden Concorde uçakları ise artık tarihe karıştı. Oysa süpersonik uçak fikri 1960’lı yılların ortalarında sonra ortaya çıkmıştı. Ve 70’li yıllarda da gerçekleştirildi. Ama ne yazık ki, bumlama ile ortalığı ayağa kaldıran motorlar yüzünden süpersonik uçakların gelişimi Concorde ile sınırlı kaldı. Süpersonik uçaklar için sessiz motorlar konusunda imalatçılar ciddi yol aldılar. Yine de ileriye dönük senaryolar tam olarak gerçeğe yolculuk yapmıyor.

SESTEN HIZLI UÇUŞ

Sesten hızlı uçuşları özendiren en önemli kuruluş ise NASA. Amerika’nın uzay ve havacılık konusundaki lider kuruluşu. Bu kuruluş süpersonik için desteklemesini tamamlayınca şimdi hipersonik için düğmeye bastı. Ses hızından 5 kat daha hızlı uçaklar için hazırlanan projelere ciddi destek veriliyor. Yani saatte 6 bin 500 km’den daha fazla hız yapan bir yolcu uçağı ortaya çıktığından İstanbul’dan New York’a belki de en fazla 1 saat 40 dakikada gidilebilecek. Havacılıkta birçok yeni gelişmede olduğu gibi öncelik yine askeri havacılığın oldu. İnsansız hipersonik uçaklar konusunda önemli adımlar atıldı.

3 ZORLUK VAR

Amerikan Hava Kuvvetleri’nde Binbaşı Robert White’ın X-15 araştırma uçağını 1961’de Mach 6’nın üzerindeki hızlarda uçurdu. Ama o tarihten sonra hipersonik uçuş konusunda ciddi yol alınamadı. Hipersonik uçuşta ustalaşmanın bu kadar uzun sürmesi biraz garip görünüyor. Bugün hipersonik uçuşla en yapıcı ilgilenen ve yatırım yapan Hermeus mühendislerinin karşılaştığı üç büyük zorluk:

Isı: Hipersonik uçuş, hafif kalkanlar ve termal olarak korunan aletlerle yönetilmesi gereken muazzam miktarda ısı yaratır.

Manevra kabiliyeti: Hipersonik hızlarda manevra kabiliyeti, kapsamlı hesaplama ve geliştirme gerektirir

İletişim: İletişim gibi temel işlemler, hipersonik hızlarda seyahat ederken zorlaşır.

İLK ÖRNEK OLACAK

Hermeus’un üzerinde çalıştığı prototip uçağın adı: Quarterhorse. Hermeus operasyon şefi Skyler Shuford, ‘Quarterhorse’ prototip uçağının riski ortadan kaldırmak için insansız olarak uçacağını söyledi Quarterhorse, tescilli türbin tabanlı kombine çevrim (TBCC) motorunu kullanacak. Uçuş testi kampanyasının sonunda, Quarterhorse, küresel olarak en hızlı yeniden kullanılabilir uçak olacak ve Hermeus’un GE J85 turbojet motoruna dayalı olarak geliştirdiği bir TBCC motorunu uçuran türünün ilk örneği olacak.

SEYAHATTE DEVRİM

Hermeus’un çalışmasına 60 milyon dolarlık bir destek verildi. Böyle devrim yaratacak bir iş için bu rakam çok ama çok küçük. Ortak fikir iş geliştikçe piyasaların ilgisinin de artacağını hatta yatırımcıların birbiri ile yarışacağını söylüyorlar. Hermeus’un inşa ettiği motor, GE J85 turbojet motoruna dayanıyor. Zaten süpersonikte de hipersonikte de işin düğüm noktası motorlar. Motor işi çözülünce bu askeri oluşum hemen sivil uçaklara atlayacak.

ZAMAN KAZANDIRACAK

Hipersonik ve geniş gövdeli yolcu uçakları ortaya çıktığında yolcular çok daha fazla bilet ücreti ödeyecekler. Ama dünyanın bir uçuşdan öte uçuna birkaç saatte ulaşacaklar. Öncelikle bu yapıyı iş adamları besleyecek gibi görünse de insanlar ne yapıp yapıp bu uçaklara binmek için yarışacaklar. Bu hipersonik uçuşlarla hayatlarında önemli bir zaman kazanacaklar ve yolculuklar göz açıp kapayıncaya kadar kısa sihirli zamanlarda gerçekleşecek. Arada sırada bu tür gelişmeleri gündeme getiriyorum. Gaipten sesler gibi gelebilir ama ama hepsi gerçek olacak. Hatta hipersonik devrimi için Boeing ve Airbus gibi uçak imalatçı devler de harekete geçmiş durumda. Onlarda sonsuza kadar saatte 800-900 km hızla giden geleneksel ticari havayolu uçakları idare edemeyeceklerini biliyorlar.

BOEING HİPERSONİK

AMERİKAN Boeing firması ilk hipersonik uçak çalışmasını 2018 yılında Atlanta’da açıkladı. Ortaya çıkan uçak görseli de delta kanatlı bir uçaktı. Şirket ses patlamaları olmayan özel motorlarla yapmayı planladığı uçak için ses hızından 5 kat fazlayı hedefliyor. Ama daha fazla hızı düşünmüyor. Boeing’in kıdemli teknik görevlisi ve hipersonik baş bilimcisi Kevin Bowcutt yaptığı açıklamada, “Hipersonik teknolojinin dünyayı her zamankinden daha hızlı bağlama potansiyeli konusunda heyecanlıyız. Boeing, deneysel hipersonik araçların tasarımı, geliştirilmesi ve uçurulması konusunda altmış yıllık bir çalışma temeli üzerine inşa ediyor ve bu da bizi gelecekte bu teknolojiyi pazara sunma çabalarına öncülük edecek doğru şirket yapıyor” dedi. Bowcutt, sesten 5 kattan fazla sürat için dünyanın yeterince büyük olmadığını bu yüzden hedeflerini belirlediklerini de söylüyor. Elbette proje hala soru işaretleri ile dolu. 

AIRBUS HİPERSONİK

AVRUPALI Airbus süpersonik uçak olarak dikey olarak havaya tırmanan bir model üzerinde duruyor. Şirketin hedefi de ses hızından 5-6 kat daha fazla. Ama daha fazlası için bir çalışma yapılmadığı belirtiliyor. Airbus’un kabaca Londra-New york arasını 1 saatte uçabilecek bir yolcu uçağı hedeflediği belirtiliyor. Şirket, önerilen uçağı, ‘gövdesi, gövdesinin her iki tarafına dağılmış gotik bir delta kanadı ve hava aracını hareket ettirebilen bir motor sistemi içeren bir hava aracı’ olarak tanımlanıyor. Farklı hidrojen formlarıyla çalışan 3 tip motor olacak. Uçak ses hızına ulaşmadan hemen önce gövdeye geri çekilen iki turbo jetin yardımıyla kalkışta dikey olarak tırmanacak. Bir roket motoru onu 100 bin fitlik bir seyir irtifasına çıkaracak, daha sonra kanat monteli ramjetler, uçağı son hızına itmek için kontrolü ele alacak. Airbus, uçağın aerodinamik tasarımının sonik patlamasını sınırlayarak uçağı çok daha sessiz hale getireceğini söylüyor. Başlangıç modelinde sadece 20 yolcunun uçurulması hedefleniyor.

JUMBO KONSEPTİNİ BEKLİYOR

SANIRIM 2019 gibiydi. Corendon Havayolları şirketi Amsterdam Havalimanı’nın hemen yanı başındaki Corendon Oteli’nin bahçesine bir Jumbo jet koydu. Ekonomik ömrünü tamamlamış olan yıllarca KLM Havayolları’ndan uçmuş Boeing 747 Jumbo uçağı yüzbinlerce dolar harcanarak tarlalardan geçirilerek otel bahçesine getirildi. Ben de o günün tanığı oldum. Hatta uçak tam da benim o otelde kaldığım odanın penceresinin altında yerini aldı. Beton bloklar üzerine oturtulan uçak için bir de arka girişten asansör yapıldı. Ama kimse uçağın içine girmedi. Yine Amsterdam’a gittim ve hemen uçağın yanına koştum. İzin verdiler içine girdim. Motorları falan zaten sökülmüştü. Ama dış çemberleri duruyordu. İçeride bütün koltuklar yerindeydi. Hem alt hem de üst katta hiçbir şeye el sürülmemişti. Bahçe içinde, uçak altında yaratılan güzel alanda zaman zaman düğünler yapılıyordu. Uçağın kokpitine girip oturdum. Bütün avionikler alınmış ama yerine resimleri konmuştu. Yani bir bakışta fazla bir şey anlaşılmıyordu. Her şey yerli yerindeydi. Son seferi yaptıktan sonra İtalya’ya gidip Corendon renklerine boyanan uçak şimdilerde belki de özel 5-6 oda oluşturularak balayı süitine çevrilebilir. Araya pandemi girdiği için şirket ne yapacağına tam karar verememiş. Neye karar verilirse elbette yine ciddi bir parçama gerektiriyor. Ama durduğu haliyle bile büyük ilgi odağı halindeki uçak Amsterdam Schiphol Havalimanı çevresindeki turistik dokuya katılmış. Havalimanından bakılınca da yeşillikler içinde görünen uçak herkesin dikkatini çekiyor. 

PEGASUS’TAN SORUMLULUK KAMPANYASI

Yolcularına ‘misafirimiz’ diyen Pegasus aşı olanlar arasında çekilişlerle bedava bilet veriyor. Tam 1000 bilet bu aşıya özendirme kampanyası çekilişleri için ayrılmış. Şirket personeli içinde çok hoş bir çekiliş yapmaya başlamış. Aşı olan çalışanları için her hafta 10 kişiye Iphone telefon ve yine 10 kişiye de elektrikli scooter veriliyormuş. Elbette bu çekilişler için Milli Piyango İdaresi’nden izin alınmış. Pegasus bu işe sessiz sedasız başlatmış. Hedef aşıya özendirmek. Gelecekte büyük ihtimalle aşı olmamış yolcuların uçuşlarına izin verilmeyecek. Tartışmalı, bol sahtesi yapılan PCR testleri de ortadan kaybolacak. Bu arada ücreti ödenerek Sabiha Gökçen Havalimanı’nda uçuştan 2 saatte sonuç alınan PCR testleri yapılabiliyor. Sonuçta kurulduğundan bu yana pazarlamada hep harika formüller üreten şirketi kutluyorum. Devlet 500 kişinin üzerinde personel çalıştıran şirketlere tüm personel için aşı zorunluluğu getirdi. Ama personel sayısı 500’den az olan, uçaklara hizmet veren şirketler ciddi bir tehlike yaratıyor. Bu şirketlerde de aşı zorunluluğu getirilmesi gerekir. Böylece yolcular için bir bulaş açığı da meydana gelmez…