Bölgesel jetlere akın var... Yüksek maliyetler havayollarında küçük uçaklara olan talebi artırıyor

BÖLGESEL jet pazarının iki önemli oyuncusu var. Biri, Airbus Kanada imalatı A220 ( Bombardier C serisi-Montreal ) uçakları ve Brezilya Embraer’in özellikle E195-E2 uçakları kıyasıya bir rekabet yaşatıyorlar. İkisi de iyi uçak. İkisinin de yakıt harcaması düşük. Çevre kirliği acısından da yeni nesil şartlarına uyumlu. Bu iki uçaktan A220 toplam 130-150 koltuklu olabiliyor. Embraer E195-E2 ise tek sınıfta 146 koltuklu olabiliyor. Airbus’ın menzili 6 bin 112 km diğerinin ise 4917 km. Bu menziller bölgesel uçuşlar için ideal sayılıyor.

Kısa pistlerden kalkabilen ve çok kısa mesafelerde durabilen bu uçakların hızları ise ortalama saatte 840 kilometrenin üzerinde. Dar gövde olmasına rağmen rakip iki uçakta da koltuk aralıkları, uçuş sürelerine bakıldığında uygun görünüyor. İç ışıklandırmaları dar gövdede ferahlık yaratacak bicimle yapılmış. Ayrıca uçaklardaki ikişer tuvalet genişlikleri ile kullanım kolaylığı sunuyor. Hem A220’de hamda E195-E2 uçağında sessizlik için büyük çaba harcanmış. Uçuş boyunca motor sesi rahatsızlık vermiyor. Kabin izolasyonu da iyi yapılmış. Yine her iki uçakta da çok iyi bir iklimlendirme sistemi bulunuyor. Kabin sıcaklığı kolay ve kontrollü ayarlanabiliyor.

91.5 MİLYON DOLAR

Müşteri isteklerine göre fiyat değişiklikleri olmasına rağmen A220-300 uçağının liste fiyatı 91.5 milyon dolar fiyatla satılıyor. Embraer isi 84.1 milyon Dolar. Ama her iki uçaktan da çok sayıda sipariş verildiğinde fiyat hızla düşebiliyor. E195-E2’nin en büyük kullanıcısı merkezi Letonya Rigada bulunan airBaltic. Şu anda 90 uçaklık siparişi bulunan şirket P&W motorları yüzünden zaman zaman zor duruma düşse de 40’a yakın uçakla operasyonlarını sürdürüyor.

İÇ HATLARIN TERCİHİ

Maksimum kalkış ağırlıkları 60 tonun üzerinde olan uçaklar az yakıt harcamaları ile tutuldular. Birçok havayolu bu uçakları ya iç hatlarında kullanıyor. Ya da sınırlarına yakın kentleri diğer ülkelerin yakın kentlerine bağlayan uçuşlarla operasyonlarını güçlendiriyorlar.

Gelelim THY’ye. Şirketin aslında bölgesel jetlere ihtiyacı var. Ancak üst yönetim motor arızalarından doları bu iki uçağa da hızlı yaklaşamıyor. Şu anda aynı motorları imal eden P&W yüzünden neredeyse sayıları 40’a ulaşan a322-321 Neo uçakları yerde. Buna Ajet için alınan yeni uçaklardan bazıları da dahil.  P&W ‘in bütün motorları elden geçirmesi gerekiyor. Ama bu da bugünden yarına bitecek gibi görünmüyor. Yine de çok uzun süreceğini sanmıyorum. Buna rağmen bölgesel jet isteyen birçok havayolu ciddi siparişler veriyorlar.  Air France-KLM’den tutunda Amerikan Delta havayollarına kadar onlarca şirket hem A220 ailesinden hem Embraer 190 serisinden sipariş verdiler. Bunlar 2028 yılına kadar teslim edilecekler.

THY’NİN BÖLGESEL JET PLANI

Gelelim THY’nin bölgesel jet planına. Aslında hem THY hem de Ajet için bu iki uçakta filolarda olabilecek uçaklar. Ancak üst yönetimin bu uçaklarda kullanılan P&W motorlardan ağızları yanmış durumda. Aynı motor markasını kullanan 40’a yakın A320-321 neo uçak şu anda yerde. Birçok havayolu da motor arızalarından bu uçakları uçuramıyor. Ciddi operasyon zararları ortaya çıkıyor. P&W bir miktar zarar ödemesi yapıyor ama bu operasyondan alınacak gelirlere yakın değil. Üstelik yoğun sezonlarda bu motorları kulnanan uçaklardan oluşan filoları olan şirketler birçok hatta uçamıyorlar ya da frekans azaltmak zorunda kalıyorlar.

THY’de ayrıca üst yönetim bölgesel uçaklara fazla ilgi duymasa da operasyonu yapan gruplar istekli. Gerçi THY bu konuda sipariş de gecikti.  Şimdi sipariş verilse bile 2026’dan önce  A220-300 ya da Embraer E195-E2 almak mümkün değil.  Peki motor sorunlarına rağmen yine de sipariş verilebilir mi? Bu sorunun cevabı: Evet... Çünkü birçok havayolu P&W motor firmasının sorunu en fazla bir yıl içinde tümüyle çözeceğinden emin. THY’nin risk alıp sipariş vermemesi büyük ihtimalle ileride bölgesel jet ihtiyacında sıkıntı yaratabilecek.  Koca uçaklarla çok da para kazandırmayan iç ya da kısa hatlardaki uçuşlar bölgesel jetlerin kıymetini daha da ortaya çıkarıyor.

65 BİN DOLARLIK NOSTALJİ UÇUŞU

PAN Am bir zamanlar dünyanın en bilinen havayolu şirketiydi. Ama ne yazık ki 1991 yılında iflas etti.  Aslında yaşanan bir terör olayı havada infilak eden uçağının parçalanması şirketinde parçalanmasına gitti. Şimdi Amerika Merkezli bir seyahat acentası 65 bin dolar ödeyecek olanlara bir Pan Am nostalji seyahati sunuyor. 2025 yılında yapılması planlanan özel uçuş için kiralanacak bir Boeing 757 uçağı Pan Am uçağı haline gelecek. İçinde sadece 50 Business koltuk yer alacak. Uçakta lüks dorukta olacak.

NEW YORK’DAN KALKACAK

Centurion Travel, 27 Haziran’dan 9 Temmuz 2025’e kadar sürecek olan, Atlantik’in her iki yakasındaki şehirleri kapsayan çok şehirli bir geziyi satışa çıkardı. İki haftalık yolculuğun biletleri, tek başına seyahat eden bir kişi için 65 bin dolar. Centurion’un web sitesine göre buna konaklama, seyahat ve çoğu yemek , verilecek hediyeler hepsi dahildir.  

Gezi New York’ta başlayacak ve başlangıçta Pan Am Clippers’ın düzenli durak noktası olan Bermuda’ya gidecek. Tur oradan Portekiz’de Lizbon’a devam edecek ve ardından Fransa’daki Marsilya’da bir duraklama yapılacak. Bundan sonra gezi, Pan Am’ın ömrü boyunca programlarında her zaman önemli bir yer tutan Londra’ya kısa bir sıçrama yapacak. Sonuç da iki haftalık yolculuk 2025 yılının 9 Ağustos günü New York’da son bulacak.

ZİRVEDEKİ HAVAYOLU

PAN Am, savaş arası ve savaş sonrası yıllarda uluslararası hava yolculuğunun zirvesi olarak görülüyordu ve ünlü ‘Clipper’ uçan botları, kıtalararası hava yolculuğunun yüksek sınıfını sunmakla eşanlamlı hale geldi. Havayolu daha sonra jet çağının öncüsü oldu ve 1960’larda Boeing 707’yi ve 1970’lerde Boeing 747 ‘jumbo jet’i kullanarak dünyaya tanıttı. Pan Am daha sonra rotalarının çoğunda artan rekabete yenik düştü. 1991’de iflas ilan edildi Bir terör olayında havada infilak eden Pan Am uçağının sonu aslında şirketinde sonu olmuştu.