Askeri Airbus’a TAI imzası

Yaklaşık 10 yıldır gündemde olan Avrupa'nın ortak nakliye uçağı A400M'in sözleşmesi imzalandı ve bir çok önemli parçasının üretimi için Türkiye'nin gururu Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TAI) harekete geçti. TAI'nin de ortak olduğu Airbus'ın askeri kanadı (Airbus Military Coorperation-AMC) tarafından imal edilecek A400M, sekiz Avrupa Hava Kuvveti'nin ana nakliye uçağı olacak. 2006 yılında ilk uçuşunu yapması planlanan uçağın teslimatları 2008'de başlayacak.

Avrupa'daki Hava Kuvvetleri’nde uzun yıllardır kullanılan ve yaş ortalamaları 30'a yaklaşan C-130, C-160 gibi nakliye uçaklarının değiştirilmesi amacıyla 1980'li yılların sonunda bir proje başlatıldı. Dört motorlu bu yeni nesil nakliye uçağı sivil pazarda başarıya ulaşan Avrupa'nın ortak havacılık şirketi Airbus liderliğinde imal edilecekti.

Görüşmeler ve pazarlıklar uzun yıllar sürdü. Değişen dünya dengeleri, Amerika ve Rusya'nın A400M yerine kendi uçaklarını önermeleri projenin uzamasına neden oldu. Ve yaklaşık 10 yıllık macera yeni bir boyuta 18 Aralık'ta Brüksel'de projenin ortağı 8 ülkenin savunma bakanlarının imzası ile geçti.

DÜĞMEYE BASILDI

Toplam 18 milyar Euro değerindeki projede, ortak ülkelerin havacılık şirketleri alınan uçak sayısı doğrultusunda tasarım ve imalattan pay alacak. Toplam 8 ülkenin 196 uçağı 2018'e kadar teslim edilecek. Anlaşmanın son hali ile Almanya 73, Belçika 7, Fransa 50, İngiltere 25, İspanya 27, Lüksemburg 1, Portekiz 3 ve Türkiye'de 10 uçak alıyor. Uzmanlar ortakların yanı sıra başka ülkelerden gelecek siparişlerle imalatın 400 uçağa kadar ulaşabileceğine dikkat çekiyor. Halen A400M'deki gelişmeleri Kanada ve Avusturalya’da dikkatle izliyor. Projeden çekilen İtalya ise beklemede. Airbus'ın A380 projesine ortak olan İtalyan Alenia şirketinin her an hükümet desteği ile bu projeye girmesi bekleniyor.

Türkiye yaptığı görüşmelerde alacağı uçak sayısını 26 olarak açıklamıştı. Ekonomik kriz nedeniyle askeri projelerin ertelenmesi sonucu sayı 10'a düşürüldü. Sayının azaltılması TAI'nin iş oranını da geriletti. 26 uçaklık pakette TAI arka gövde imalatı gibi önemli bir paya sahip olacaktı. Türkiye'nin 10 uçak almasıyla iş payı yüzde 5.1 olarak belirlendi. Ancak TAI'nin CN235 uçaklarının imalatı ve kompozit malzeme konusundaki başarısı nedeniyle AMC Türkiye'nin tasarım/imalat payını yüzde 6.7'ye çıkarttı.

BİZİM YAPACAKLARIMIZ

TAI uçağın ön orta gövdesini, havada dönmesini sağlayan kanatlardaki aileron (kanatçık) ve sürat kesmesini sağlayan spoiler, paraşütçü ve acil çıkış kapıları, kuyruk konisi, uçak sistemlerinden su/atık su sistemi ile iç aydınlatmasını tasarlayıp imal edecek. Bu parçalardan en önemlisi kokpitin hemen arkasında bulunan ön-orta gövde.

A400M'in gövde boyu uzatılacak modellerinde bu parçanın aynısı uçağın kuyruk bölümüne eklenecek. Böylece ek parçalar da TAI tarafından imal edilebilecek. Kabin basıncına sahip uçakta en sorunlu bölgelerin başında kapılar geliyor. Kapıların hasarlanması sonucu kabin basıncında kayıp oluşabiliyor. Ancak bu tasarımda kapı hasarlansa bile kabin basıncında ciddi kayıp olmuyor. TAI uçaktaki acil çıkış ile paraşütçü kapılarını üretecek. Yine TAI imalatı olacak kuyruk konisi ise uçağın kuyruk bölümünün son parçasını oluşturuyor.

Sistem olarak TAI yükümlülüğünde su-atık su ve aydınlatma sistemleri bulunuyor. Gece operasyonlarında uçağın iç ve dış aydınlatılmasının çok iyi yapılması gerekiyor.

Özellikle savaş alanları üzerinde yapılan uçuşlarda yanlış aydınlatma uçağı hedef haline getirebiliyor. Tahliye ve su sistemlerinin ise gövdeye mermi hasarlarından etkilenmeyecek şekilde yerleştirilmesi gerekmekte.

Her ortağın tasarladığı parçalar AMC'nin merkezi olan Fransa'nın Toulouse kentine yollanıyor. Burada bilgisayar üzerinde oluşturulan A400M modelinde parçalar deneniyor.

Herhangi bir uyumsuzlukta parça dizaynları tekrar elden geçiriliyor. Ana merkezin onayından sonra parça imalatına geçilecek. Her parçayı tasarlayan ekip test edecek. Arkasından parça ana merkeze yollanacak.

TÜRKİYE AB’YE GİRDİ

Üstten kanatlı, dört motorlu uçak saatte 750 kilometre hızla uçabiliyor. A400M 20 ton kargoyu Avrupa'dan Amerika'ya duraksız taşıyabiliyor. Uçağın maksimum taşıma kapasitesi ise 37 ton. İçinde tank ve helikopter gibi yükleri de taşıyabilen uçağın paraşütçü kapasitesi ise 125. Kargo hacmi 356 metreküp. Bu açıdan A400M yerini alacağı uçakların iki katı hacim ve ağırlıkta yük taşıyabiliyor.

TÜRKİYE AB’YE GİRDİ

Projenin önemine dikkat çeken TAI'nin başarılı Genel Müdürü Kaya Ergenç, ’’Türkiye bu proje ile havacılıkta Avrupa Birliği'ne girdi. A400M bizim ilk ortak uçak projemiz. Uçak tasarlayabilmek ve imal edebilmek teknolojinin en üst seviyesi. Bu açıdan A400M sadece TAI değil, Türkiye'ye çok önemli şeyler kazandıracak' dedi. TAI'nin geçmişte uçak imal ettiğini söyleyen Genel Müdür Ergenç, 'Artık imalattan tasarlayan bir yapıya geçiyoruz. Uluslararası bir projeye imza atmak bize büyük bir tecrübe kazandıracak. Bu entegrasyon sayesinde A400M'in gerisi bize hem askeri hem de sivil havacılıkta tasarım ve parça imalatı olarak gelecek.' diye konuştu. Projede Türkiye'nin payının yaklaşık 500 milyon Dolar olduğunu belirten Kaya Ergenç, 'Tasarım ve imalat kabiliyeti sayesinde bu paranın önemli bir kısmı Türkiye'de kalacak. Proje TAI'ye devamlılık ve gelişme sağlayacak’ dedi.

TASARIM EKİBİ

TAI'nin Sabiha Gökçen Mühendislik Bölümü'nde A400M üzerinde 15 mühendis halen tasarım yapıyor. 2002'de toplam mühendis sayısı 105'e çıkacak. TAI'nin beyni olan bu departmana 90 yeni mühendis alınacak. Bölümde şu an 110 mühendis görev yapıyor.

Önemli bir kısmının master derecesine sahip olduğu mühendislerin yüzde otuzu kadın. Yaş ortalamaları 35. Çoğunlukla İTÜ Uçak, ODTÜ Havacılık-Makina bölümlerinden mezunlar. Tasarım ve Mühendislik İcra Direktörü Dr. Fatih Tezok bu departman için çok iyi İngilizce bilen, havacılığa aşık, gece-gündüz çalışabilecek mühendisler arıyor. Bütçesi ve mühendis sayısıyla A400M Türkiye'nin en büyük mühendislik projesi.

Yeni havayolları

Gelecek yazın iyi sinyaller vermesi özel havayolu şirketlerini harekete geçirdi. Üç yeni havayolu şirketi kuruluş çalışmalarını sürdürüyor.

Son hazırlıklarını tamamlayan Bosphorus Avrupa Havayolları üç adet Airbus A300-B4 tipi uçak aldı. Uçaklar Atatürk Havalimanı’nda bekliyor. Şirket bir de A300 simülatörü alıyor. Simülatör ile Türkiye ve bölge ülkelerdeki havayollarına eğitim hizmeti satılacak.

Antalya merkezli Birçe Tur yaz sezonunda hizmete girecek bir charter şirketi kuruyor. Havayolu iki adet Boeing 737-800 tipi uçağa sahip olacak.

Türkiye'deki atıl havalimanları için kurulacağı iddia edilen iç hat havayolu için Ulaştırma Bakanlığı'nda çalışmalar sürüyor. Bakan Oktay Vural ocak ayı içinde şirketin adını açıklayacak. İki uçakla seferlerine başlayacak havayolu Eylül 2002 ve 2003'te de teslim alacağı uçaklarla 8 uçaklık filoya ulaşacak. Bu filo posta kargosu da taşıyacak.

THY-Condor'un ortak kuruluşu SunExpress iki adet Boeing 737-800 almak üzere görüşmeler yapıyor. Bu uçaklar alınırsa SunExpress filosu 8'e çıkacak.

İstikrarlı çizgisini sürdüren Pegasus 3 yeni uçak alacak. Filoya katılacak Boeing 737-800'lerle birlikte Pegasus'un uçak sayısı 23 olacak.

Onur Air Aralık ayı başında filosuna bir adet A300 tipi uçak kattı. Şirketin filosunda 5 adet A300'ün yanı sıra 5 MD88 ve iki adet de A321 var.

Hava kargo şirketi MNG, geçen yıl başladığı yolcu charter uçuşları için bir adet daha A300 almak üzere görüşmeler yapıyor.

Air Alfa ekonomik sıkıntılarını hac uçuşları ile atlatmaya çalışıyor. Air Alfa hac gelirine göre yaz sezonunda bir adet A300 alacak.

Antalya merkezli Eurosun operasyonlarını durdurdu. Air Rose adıyla kurulup daha sonra adı Eurosun'a çevrilen havayolunun uçakları İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı'nda leasing şirketine geri dönmek üzere bekliyor.

THY'den 3 adet Boeing 727'yi alarak uçuşlarına başlayan Top Air resmen iflasını ilan etti. Şirketin uçakları Atatürk Havalimanı'nda bekliyor.

Türk Hava Yolları son Boeing 727 kargo uçağını kiralamak üzere anlaşma imzaladı. Şirket daha önce 2 adet B727 kargo uçağını satmıştı.

Kıbrıs Türk Hava Yolları (KTHY) filosundaki Boeing 727'lerin uçuşlarını durdurdu. Uçaklar için müşteri arayan şirket, 727'lerde görev yapan pilotlardan bir kısımını diğer uçak tiplerine geçirdi. KTHY 3'ü Boeing 737-800, üçü de A310 olmak üzere toplam 6 uçakla hizmet veriyor.

Yeni şirket kuruluşlarının ve uçak alımlarının sevindirici olduğunu belirten Türkiye Havayolu Pilotları Derneği Başkanı Kaptan Pilot Necmi Ekici, böylece 190 işsiz havayolu pilotunun önemli kısmının tekrar uçmaya başlayacağını söyledi.